DSCN7915

32

Zimą młode są mniej aktywne i dłużej niż dorosłe bobry pozostają w ż_ere miu lub norze. U jednorocznych i starszych bobrów większa część zimowej aktywności jest związana z krótkimi wypadami pod lodem do niedalekich nor (Smith i in„ 1991). Okresy aktywności wiążą się z wyraźnie wysoką temperaturą ciała.

Po zamarznięciu wód poziom średniej aktywności dobowej spada do 77% poziomu sprzed zamarznięcia. Aktywność ta jest najniższa w środku zimy a pod koniec marca wzrasta do poziomu jesiennego.

Stwierdzono (Żurowski i Kasperczyk, 1986; Smith i in., 1991), że bobrzęta na ogół zyskują na masie w ciągu zimy, a bobry w wieku ponad 2 lat albo zyskują niewiele, albo tracą na masie ciała (tabela 6).

Dobową aktywność rodziny inicjuje jeden osobnik, zwykle dorosły. Wychodzi jako pierwszy z żeremia lub nory. Może to być samiec lub samica. Dorosły samiec często po wyjściu patroluje obwód zbiornika wodnego.

Aktywność bobrów wykazuje również określony cykl roczny. Późną zimą lub wczesną wiosną bobry wychodzą z zamarzniętych zbiorników przez dziury w lodzie i żerują na pobliskiej roślinności krzewiastej. W miarę topnienia lodów aktywność ta wzrasta i rozpoczyna się znakowanie zapachowe terenu. Gdy lód znika zupełnie, żerowanie rozszerza się na całe zajęte stanowisko, a zakres znakowania gwałtownie się powiększa. W miarę pojawiania się nowej roślinności bobry zmieniają dietę z drzewiastej na zielną. Wkrótce po zejściu lodów młode bobry dochodzące wieku 2 lat zaczynają się usamodzielniać. Jeśli jednak zagęszczenie populacji jest bliskie wysycenia pojemności środowiska, niektóre z nich pozostają z rodzicami przez kolejny rok lub więcej lat. Odchodzenie młodych nie jest spowodowane zwiększoną agresywnością dorosłych. Większość takich przypadków następuje w ciągu kilku tygodni od zejścia lodów. Nie całe rodzeństwo odchodzi razem. Emigranci podążają wzdłuż cieków wodnych i nie omijają stanowisk zasiedlonych. Niektórzy z nich łączą się w tymczasowe związki jesz-

TABELA 6. Przyrost masy ciała bobrów z wiekiem (kg)

Populacja	Wiek w latach										Źródło
	0.5	N	1,0	N	1,5	N	2,0	N	3,0	N
Suwalska
samce	5,8	14	8,8	11	13,2	11	13,3	6	19,1	24	Żurowski
samice	5.8	16	9.1	11	13,0	14	13,5	14	20,5	27	i Kasperczyk, 1986
Białoruska	5,9	19	10,4	18		_	14,0	21	18,1	30	Safonov
											i Saveljev, 1992
Woroneska	8.2	30	—	—	14,0	37	17,0	27	21,5	60	Lavrov, 1981
Dalekowschodnia - dorzecze Amuru	8,1	26	15,6	16	—	—	19,4	8	23,4	27	Lavrov, 1981

cze przed znalezieniem odpowiedniego stanowiska, lecz większość zajmuje stanowiska pojedynczo, rozpoczyna budowę tamy oraz żeremia lub nory i rozpoczyna znakowanie terenu zanim pojawi się partner.

Podczas roztopów wiosennych i wczesnym latem rodziny bobrowe aktywnie budują nowe tamy oraz naprawiają i powiększają już istniejące. Porzucone ogryzione gałęzie i pędy ze starych magazynów żywności są dodawane do konstrukcji tam lub żeremi. Natomiast latem, w miarę opadania poziomu wody, bobry zajmują się bardziej budową i utrzymywaniem kanałów.

Urodzenia młodych następują późną wiosną w norze lub żeremiu, a rodząca samica nie separuje się od rodziny. Przez kilka tygodni po narodzinach młodych rodzina koncentruje swą aktywność w pobliżu gniazda. Bobrzęta ssą przez kilka tygodni, lecz zaczynają pobierać stały pokarm w ciągu kilku dni po narodzeniu. Wszyscy członkowie rodziny przynoszą do gniazda ulistnione gałęzie i roślinność zielną, gdy bobrzęta są małe. Dorosłe samce są najaktywniejsze w karmieniu młodych pokarmem roślinnym, a jednoroczne samce mogą być równie opiekuńcze jak dorosłe samice. Bobrzęta po raz pierwszy opuszczają gniazdo w wieku około 2 tygodni, lecz przed osiągnięciem wieku jednego miesiąca rzadko są widywane wczesnym wieczorem. Początkowa aktywność bobrząt ogranicza się do bezpośredniego sąsiedztwa żeremia lub nory. Najczęściej są pod opieką matki lub innych członków rodziny.

Późnym latem lub wczesną jesienią bobry zaczynają ścinać drzewa, co jest spowodowane stopniową zmianą diety z roślin zielnych na drzewiaste. Rodziny zaczynają poprawiać istniejący domek lub budować nowy. Prace te są prowadzone niemal co noc aż do całkowitego zamarznięcia wody. W miarę ścinania drzew bobry budują nowe tamy oraz naprawiają i powiększają istniejące. Jednocześnie rozpoczynają gromadzenie zapasów gałęzi na zimę (Hodgdon i Lancia, 1983).

Zachowanie się

System społeczny rodziny bobrzej jest unikalny wśród gryzoni. Każda rodzina zajmuje odrębny, wyraźnie określony areał. Więzy pary dorosłych bobrów mają trwały, monogamiczny charakter. Utracony partner może być jednak zastąpiony przez osobnika przechodniego lub nawet przez potomka. Strategia funkcjonowania populacji zasadza się na niskiej rozrodczości, małej śmiertelności młodych, długim okresie dojrzewania i dobrej opiece rodzicielskiej. Występuje hierarchia klas wiekowych, natomiast nie ma dominacji płci. Hierarchia ta jest utrzymywana poprzez interakcje na niewielką odległość, podczas których ułożenie ciała, wydawane głosy, przyjmowane postawy i gesty świadczą o statusie osobnika. Fizyczna agresja występuje rzadko i głównie w zakresie konkurencji o pokarm. Dorosłe osobniki dominują nad jednorocznymi, a te - nad bobrzętami.