DSCN7935

70

bre środowisko), 3) 30-15 punktów (środowisko suboptymalne) i 4) poniżej 15 punktów (środowisko nieodpowiednie).

Środowiska bardzo dobre i dobre (wskaźnik 1 i 2) występują na większych i średniej wielkości rzekach, szerokich kanałach i w starorzeczach.

Ważnym elementem środowiska bobrów jest roślinność wodna, a wśród niej rzęsy (Lemma spp.), rdestnica pływająca (Potamogeton natans), okrężnica bagienna (Hottonia palustris), włosienicznik wodny (Batrachium aąuatile), rzęśl wiosenna (Callitriche vema), wywłócznik (Myriophyllum spp.), manna jadalna (Glyceria fluitans), turzyce kępowe, sity, kosaciec żółty (Iris pseudacorus), pałka (Typha spp.), mięta wodna (Mentha aąuatica), przetacznik długolistny (Vero-nica longifolia), rzepicha ziemnowodna (Rorippa amphibia) i wiele innych (Żurowski i Siuda, 1985).

Do środowisk podmokłych mających znaczenie dla bobrów należą turzyco-wiska (zespoły Caricetum) oraz szuwary (np. szuwar trzcinowy, zespół Sdrpo--Phragmitetum, lub szuwar mannowy, zespół Glycerietum maximae).

Ziołorośla są również składnikiem środowiska stanowisk bobrowych. Należą tu łany zjadanej przez bobry pokrzywy (Urtica dioica), krwawnicy (Lythrum salicaria), sadźca (Eupatorium cannabinum), uczepów (Bidens spp.), wiązówki błotnej (Filipendula ulmaria), dzięgla (Angelica silvestris), wierzchliny błotnej (Poa palustris), ostrożnia (Cirsium spp.) itd.

Łąki występujące w stanowiskach bobrowych należą do zespołów o małej wartości gospodarczej. Występują tu: mietlica biała (Agrostis alba), wyczyniec kolankowy (Alopecurus geniculatus), kłosówka wełnista (Holcus lanatus), śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa), turzyce (Carex .spp.), jaskier rozłogowy (.Ranunculus repens), skrzyp błotny (Equisetum palustre). W miejscaęb. żyźniejszych może występować bogatszy zespół Cirsietum palustris z udziałem ostrożniów, wiązówki błotnej, komonicy błotnej (Lotus uliginosus), bnieca błotnego (Melandrium rubrum), kuklika zwisłego (Geum rivale), kozłka lekarskiego (Valeriana ojficinalis), fiołka błotnego (Viola palustris) i mozgi trzcinowatej (Phalaris arundinacea). W suchszych miejscach mogą występować wiechliny (Poa spp.), kostrzewa czerwona (Festuca rubra), kupkówka (Dactylis glomera-ta), mniszek lekarski (Taraxacum officinale), koniczyny (Trifolium spp.), podbiał (Tussilago farfara) i łubin wąskolistny (Lupinus angustifolius) (Żurowski i Siuda, 1985). Mogą to być również łąki trzęślicowe ze związku Molinion, zespoły sitowia leśnego (Scirpetum sihatici) i situ rozpierzchłego (Epilobio-Junce-tum ęffusi) lub kwaśne młaki turzycowe ze związku Caricion fuscae (Topiński i Biernacka, 1985).

Spośród zespołów zaroślowych najważniejsze dla bobrów są łozowiska i zarośla wierzbowo-brzozowe, natomiast spośród zespołów leśnych: ols i ols jesionowy, łęgi i grądy niskie.

Wpływ bobrów na środowisko

Macdonald i in. (1995) zestawili pozytywne i negatywne konsekwencje obecności bobrów w środowisku w następujący sposób:

negatywne

zatapiają pola uprawne, drogi i łasy

zjadają liściaste i plony rolne

wykopują nory w groblach powodują erozję brzegów rzek i rowów podkopują pola i drogi zmniejszają poziom wody w dolnym biegu

pozytywne

poprawiają jakość wody zapobiegają powodziom regulują przepływ wody stwarzają i utrzymują tereny podmokłe

działają na korzyść innych gatunków

podnoszą poziom wody chronią wodę

stanowią atrakcję turystyczną

Obecność bobrów wyraźnie podnosi atrakcyjność terenów rekreacyjnych dla ludzi, chociaż aktywność rekreacyjna ludzi nie wychodzi bobrom na dobre. Chodzi tu głównie o niepokój wprowadzany w ich środowisko. Swymi działaniami bobry przekształcają środowisko i przystosowują je do swoich potrzeb.

fNajważniejszym skutkiem obecności bobrów jest samooczyszczanie się wody w stawach bobrowych powstałych dzięki budowie tam. Stwierdzono je między innymi w antropogennym krajobrazie Łotwy (Balodis, 1990). Na przykładzie niewielkiej rzeki Reżupe wykazanoJ^O-krotne przyspieszenie samooczyszczania się jej wód przy udziale bobrów. {Ważnym czynnikiem ekologicznym jest także wpływ bobrowych spiętrzeń na wyrównywanie pływu rzek. Poza tym bobry stwarzają dogodne warunki bytowania dla roślin wodnych, ryb, ptactwa wodnego i wielu ssaków^

Na Łotwie stwierSzono, że dodatni wpływ na środowisko wywiera populacja bobrów o zagęszczeniu dwóch rodzin na 1000 ha powierzchni. Przy wyższym zagęszczeniu powstająproblemy szkód. W latach 1979-1984 szkody wynikające z podtapiania drzewostanów łotewskich wzrosły o 50%. Bobry uszkadzają głównie drzewostany brzozowe i olszowe o niskiej bonitacji, rosnące na błotnistych glebach i produkujące surowiec drzewny o niskiej jakości. Zatapiane drzewostany charakteryzują się niskim zapasem masy (36 m³/ha). Na miejscach zatopionych drzewostanów wykształcają się nowe zbiorowiska, nie produkujące drewna, niemniej jednak wysoce produktywne. Te płytkie zbiorniki stanowią oazy krajobrazowe. Na ich brzegach powstają ekotony z bogatą roślinnością i światem zwierzęcym. W pewnej odległości od wody stwierdza się znaczny przyrost wysokojakościowego z reguły drewna, co w znacznym stopniu rekompensuje straty wynikające z podtopienia gruntów. Ekonomiczne straty w leśnictwie są