DSCN4734 (2)

Wstęp

Termin Deeais znaleźć dziś można we wszystkich poważniejszych encyklopediach i leksykonach sztuki chrześcijańskiej, zwłaszcza bizantyńskiej. Oznacza on. by posłużyć mą definicją z najpełniejszego jak dotąd opracowania encyklopedycznego w języku polskim, „trójosobową kompozycję przedstawiającą Jezusa Chrystusa jako Zbawiciela i Sędziego pomiędzy Matką Boską i Janem Chrzcicielem jako orędownikami (w modlitewnych pozach)**^ł.

Deesis należy do ścisłego kanonu tematów ikonograficznych sztuki średniowiecznej o pierwszorzędnej wymowie teo logiczno-doktrynalnej: jest bowiem swego rodzaju obrazowym archetypem, alegoryczną sublimacją. wizualną ekspresją fundamentalnej dla chrześcijaństwa idei pośrednictwa i wstawiennictwa świętych. Ze zdziwieniem należy przeto odnotować fakt. że wypowiedziana jeszcze w roku 1942 uwaga Ernsta Kantorowicza o braku naukowej monografii Deeais do dzisiaj nie straciła na aktualności, pomimo ogromnego rozwoju badań szczegółowych w tym zakresie^{1 2}. Studium mniejsze nie ma ambicji wypełnienia tej dotkliwej dla historyka kultury wieków średnich luki. Zgodnie bowiem z literaturoznawczą profesją autora, zasadnicza inspiracja dla jego po-

1

   H. Madej, Dtttu, EK, t. 3, »zp. 1080-10SS (tu nfrwtuei poOnmowi bibliografia przedmiotu).

2

   E. Kantorowie*, łvoriet and Lttani**, JouimI af Um Wsrfcurg tmś Courtauld ln«titutes" 6 (1042), #. 71, Wiypii S