DSC
25 (11)

196    9. Cyjanokobalamina

Tab. 9.1 (cd.)

Rodzaj produktu	Zawartość [pg w i00g] ‘
Ryby:	-—
halibut
tuńczyk
dorsz
flądra
Homary
Wołowina	0.2-5
Wieprzowina
Baranina
Kurczęta
Jaja kurze w całości
Ser szwajcarski
Mleko krowie

dzenie, że najbogatszymi źródłami witaminy B₁₂ są organy wewnętrzne zwierząt — wątroba, nerki i serce.

Ze względu na szczupłość źródeł witaminy B₁₂ układ tabeli ilustrującej jej zawartość w produktach spożywczych jest nieco inny niż w przypadku pozostałych witamin.

Jak widać z powyższego zestawienia, głównym źródłem zaopatrzenia organizmu człowieka w witaminę B₁₂ są spożywane produkty pochodzenia zwierzęcego. W pewnym, niewielkim stopniu, zapotrzebowanie człowieka na tę witaminę jest pokrywane dzięki syntezie kobalamin przez mikroflorę bytującą w przewodzie pokarmowym ludzi. Można sądzić, że u ludzi żywiących się wyłącznie pokarmem roślinnym ich mikroflora jelitowa jest głównym źródłem witaminy B₁₂, zapewniającym pokrycie minimalnego zapotrzebowania organizmu.

To samo dotyczy zwierząt roślinożernych, a przede wszystkim przeżuwaczy, u których synteza kobalamin przez mikroflorę przewodu pokarmowego jest szczególnie intensywna, a wytworzona w ten sposób witamina gromadzi się w ich wątrobie, nerkach, sercu i mózgu.

9.8. Funkcje biologiczne i mechanizm działania

Specyficzne biochemiczne reakcje przebiegające z udziałem koenzymów kobalaminowych można podzielić na dwie grupy:

1)    wymagające obecności 5'-adenozylokobalaminy (AdoCbl),

2)    zachodzące w obecności metylokobalaminy (CHjCbl).

Przekształcenie odpowiedniej kobalaminy (np. cyjanokobalaminy) w formę

koenzymatyczną jest procesem enzymatycznym i zachodzi przy udziale syn-tetazy koenzymu witaminy B₁₂, który to enzym występuje w bardzo wielu drobnoustrojach, a także w tkankach organizmu ludzkiego. Przyłączenie fragmentu 5'-deoksyadenozylowego do atomu kobaltu kobalaminy poprzedzone jest redukcją, w wyniku której kobalt staje się jednowartościowy (Co^{1 +} ). Dawcą deoksyadenozyny jest ATP. Reakcja ta zachodzi w obecności diolu lub ditiolu oraz zredukowanej flawiny lub zredukowanej ferrodoksyny.

9.8.1. Reakcje katalizowane przez adenozylokobalaminę

AdoCbl (koenzym B₁₂) katalizuje różne reakcje izomeryzacji. W reakcjach tych związany z określonym atomem węgla proton przemieszcza się na sąsiedni atom węgla, a jednocześnie grupa atomów, np. alkilowa, acylowa lub jakakolwiek inna elektroujemna grupa, migruje w odwrotnym kierunku:

X X

/ \

C-C    C-C    (9.1)

H    H

Mechanizm tej reakcji jest następujący: atom wodoru przemieszcza się z substratu na atom węgla C-5' AdoCbl, a dopiero potem grupa alkilowa, acylowa lub inna elektroujemna migruje w przeciwnym kierunku. A zatem we wszystkich tego rodzaju przemianach adenozylokobalamina jest pośrednim przenośnikiem wodoru, który początkowo przyłącza się do AdoCbl, a dopiero potem jest przekazywany na produkt reakcji.

Można wyodrębnić trzy typy takiego przegrupowania:

1.    Wewnątrzcząsteczkowe przegrupowanie, w wyniku którego następuje przekształcenie związków o rozgałęzionym łańcuchu w związki o prostym łańcuchu (i odwrotnie). Przegrupowanie takie jest katalizowane przez enzym odpowiedzialny za przemieszczanie grup alkilowych lub acylowych. Dla przykładu można wymienić tu mutazy: glutaminianową, metylomalonylo-CoA i 2-metylenoglutaranową.

2.    Przemieszczenie grupy hydroksylowej (— OH) lub aminowej (— NH₂) do atomu węgla już wcześniej połączonego z grupą hydroksylową. W rezultacie tego rodzaju przemian wydziela się woda lub amoniak i tworzy się odpowiedni aldehyd. Na przykład • można tu wymienić: dehydratazę propanodiolową, dehydratazę glicerolową oraz amoniakoliazę etanoloaminową.

3.    Migrację grupy aminowej ( —NH₂) z terminalnego atomu węgla do znajdującej się w bezpośrednim sąsiedztwie z nim grupy metylenowej. W wyniku tego następuje przemiana amin pierwszorzędowych w aminy drugorzędowe. Przykładami enzymów katalizujących tego typu reakcje są: 5,6-aminomutaza /i-i izy nowa; 5,6-aminomutaza D-Iizynowa; 4,5-aminomutaza