DSC
56 (14)

I

•I «>/.■>( Cni linki

los ludzi podlega ciągłym, nieubłagalnym zmianom. Jesteśmy już tylko o krok od kuli jako symbolu Vanitas, którego różne odcienie tak szeroko rozpatrzyła w swoim artykule M511 er^,lft. Także i tej symboliki kuli dopatrywano się w bogatej w treści, namalowanej przez Tycjana alegorii małżeństwa. Warto może przy-pomnieć, iż kulę w kontekście kontemplacji i refleksji, nad przę-mijalnością rzeczy ludzkich^odnajdujemy w przedstawieniach Melancholią m.in. na znanej rycinie Albrechta. Duręr^ (1514; il. 13) i obrazie Lucasa Cranacha (1532) z Statens Museum w Kopenhadze.

Wróćmy jednak do kuli rozumianej jako _Tlmundus”. Jednym ze źródeł pojmowania kuli jako świata czy też pewnej uniwer-salistycznej całości jest hieroglifika renesansowa. Do rozpow-szechnienia się nowej hieroglifiki, rzekomo bazujqcej__ną_egip-skich, hieroglifach, przyczyniło się zwłaszcza.szczególnie popularne w Wenecji — dzieło mnicha dominikańskiego Franęesca Colonny Hwnerotomachia Poliphili, wydane w weneckiej oficynie Aida Manuzio w 1449 r. Kula występuję tam_jako hieroglif oznaczający łacińskie słowojtotus.^r>{). Znak ten będzie w hieroglifice oznaczał uogólnienie i uniwersalizm.

Przyjmując, iż w paryskim obrazie Tycjana kula jest także symbolem zamkniętego świata miłości małżeńskiej, warto się przyjrzeć przedstawieniom, które dotychczas może zbyt rzadko w takim kontekście brane były pod uwagę, a w których motyw ten także oznacza pewien zamknięty świat.

Spójrzmy więc najpierw na obrazy z przezroczystą kulą mającą oznaczać odcięcie się, wyizolowanie, zamknięcie we własnym małym świecie, który — co prawda — kontaktuje się z tym, co poza nim, lecz ma wyraźnie wyznaczone granice własnej wyłączności i jedyności. Czasem natomiast — wprost przeciwnie: kula taka oznacza świat obcy, od którego świadomie chce się uciec, z którym nie chce się mieć do czynienia.

⁴⁹ Mdliner, loc. cit.

⁶⁰ F. Colonna Hypnerotomachia PoLyphili. Venezia 1409, s. 238, 256 - Podobnie na nagrobku kanonika Młeiemansa z poł. XVI w. w kościele św. Krzyża w Liege.

13. Albrecht Diirer Melancholia I, 1514. miedzioryt