DSC89

51 TEATR JEDNEGO Ati ivs<u»

jest zresztą znacznie bogatszą figurą psychologiczną niż motyw dziecka i mogłaby być tematem osobnych rozważań.

V. Role i maski autora: on jako ja    '

Liczne postacie tych utworów są jakby pozbawione autonomicznego bytu — stanowią upostaciowanie jednej z ról autora-narrato-ra i jednej z warstw jego osobowości. Bohater Zwierzoczlekoupiora Piotr występuje w kilku wersjach samego siebie — jego antagonista Troip jest być może personifikacją złych sił bohatera (to rozszczepienie osobowości narratora staje się obrazem zdialogizowania relacji z samym sobą). Alter ego jest zawsze „obcym” i „drogim” równocześnie — motyw spotkania siebie młodego i innego pojawia się np. w Chwili gałązki wawrzynu Odojewskiego, Kronice wypadków miłosnych i Dolinie Hortensji. „Ja” dawne staje się wówczas uprzedmiotowanym „on” o pozycji zbliżonej do statusu innych bohaterów, zaimek „on” sygnuje jedną z dawno odegranych ról autora. Opozycja „ja” bliskiego i „ja” obcego jest niesymetryczna wobec opozycji „ja” i ..gęby”, „persony” czy innej formy maski społecznej.

Problematyka alter ego w niektórych wypadkach zbliża się do tradycyjnego motywu sobowtóra — np. bohaterowie Konwickiego i Odojewskiego dostrzegają jakąś utajoną możliwość siebie w osobie bandyty — a niekiedy „drugie ja” staje się jakby literackim upostaciowieniem podmiotu utworu. Alter ego pełni wówczas funkcję rzecznika autora — wewnątrztekstowego reprezentanta piszącego przedmiotu, a głównym zadaniem tej figury literackiej staje się autoprezentacja zobiektywizowana i krytyczna. Tym samym relacje między składnikami

Alter ep₀

jako sobotwór

i podmiot utworu