DSC15 (8)

(np. wielocentryczne) lub rozproszone (np. pozbawiony centrum); hierarchiczne lub horyzontalne; ograniczone lub bezgraniczne; skończone (np. z ustalonymi granicami odnośnie liczby węzłów i powiązań) lub rozprzestrzeniąjące się (np. bez żadnych granic co do liczby węzłów i powiązań); zawierąjące lub wykluczające; intensywne (np. kilka węzłów połączonych za pomocą silnych powiązań o różnorodnej gęstości) lub ekspansywna (np. wiele węzłów połączonych za pomocą względnie rozproszonych! słabych powiązań); wząjemnie oddziałujące (np. umożliwiąjąąff wzajemne, wielokierunkowe przepływy) lub nieoddziałiyąceJH siebie (np. umożliwiąjące jedynie jednokierunkowe, ukierunky wane przepływy).

Teza o społeczeństwie sieci sugeruje, że wzrastająca ilość jednocześnie społecznych, politycznych i ekonomicznych działań, instytucji i związków jest zorganizowana wokół formy sieciowej (przepływy pomiędzy węzłami, połączone dzięki powiązaniom), chociaż dokładna konfiguracja i charakter tych sied różnią się w zależności od tego, na jakiej zasadzie łączą się ze sobą zmienne jakości trzech opisanych wyżej głównych elementów¹ 'Połączenia te będą w dużym stopniu zależały od warunków materialnych i dyskursywnych (np. kontekstów historycznymi w których sieci te zostały umieszczone, chociaż jest także praw-' dą, że forma sieciowa wprowadza nowe organizacyjne możliwo* ści dla społecznych stowarzyszeń i instytucji, z których niektóre mogą kierować się przeciwko warunkom, z jakich sieci te się wy-łaniąją.

Właściwości społeczeństwa sieci

Zdaniem Castellsa, „społeczeństwo sieci [...] składa się z sieci obejmujących sfery produkcji, władzy i doświadczenia, tworzących kulturę wirtualną, kulturę przypływu globalnych trendów, przekształcających czas i przestrzeń” (Castells 1998: 370). Społeczeństwo sieci - społeczeństwo, w którym sieciowa forma organizacji zastępuje inne formy, w poprzek kategorii politycznymi ekonomicznych i kulturowych - ma cechy wielu zmian dyskutowanych powyżej w odniesieniu do innych dyskursów, które pojawiły się, próbąjąc nazwać panujące warunki późnego kapitalizmu, liberalnej demokracji i stosunków międzynarodowym

Prawdą jest również to, że rozważanie centralnej roli form sieciowych wnosi coś charakterystycznego do tych prób uchwycenia i określenia ducha współczesnej epoki. Z kolei teza o społeczeństwie sieci zbiera i jednocześnie rozszerza wiele z tematów dyskutowanych w tym rozdziale. W nowatorskim twierdzeniu ze swojej rozprawy Castells wyodrębnia wiele cech, które wzięte razem nadąją kształt społeczeństwu sieci (Castells 1998). Zanim rozpoczniemy szczegółową dyskusję w kolejnych rozdziałach, mogłoby się tutąj przydać ich krótkie streszczenie.

Na gruncie ekonomicznym, społeczeństwo sieci jest „oparte na transferze informacji” (informational), w przeciwieństwie do wyłącznie przemysłowej - kapitalistycznej gospodarki. Są to gospodarki, które zostały przekształcone tak, by odzwierciedlić nadrzędność wytwarzania i dystrybucji wiedzy i informacji, szczególnie jeśli dotyczą one optymalizacji i kontroli procesu produkcyjnego oraz rynków. Są to również takie systemy ekonomiczne, które za kluczowe źródło dla rozwoju uważają nacisk na ciągłość innowacji technologicznych oraz stawianie elastyczności ponad osiąganie jak najwyższej wydajności (Castells 2007: 34-37). Oparty na transferze informacji sposób rozwoju kieruje ekspansywną i ożywioną formą kapitalizmu w sercu społeczeństwa sieci.

Ekonomia społeczeństwa sieci jest zorganizowana globalnie, na zasadzie modelu sieciowego. W społeczeństwie sieci kapitał oraz towary (włącząjąc w to towary informacyjne) w coraz mniejszym stopniu zawierają się w ramach stałych granic terytorialnie określonych państw narodowych, a zamiast tego prze-pływąją z coraz większą swobodą wzdłuż powiązań, przecinąją-cych te granice lub przechodzących przez nie, pomiędzy węzłami (np. firmami, regionami, rynkami), które same często są zorganizowane w formie sieci. Praca pozostąje bardziej terytorialnie ograniczona niż kapitał czy towary, chociaż połączenie wzrastającej migracji i elastyczności sieciowych procesów produkcji łagodzi to ograniczenie, przede wszystkim w taki sposób, że zwiększa władzę i kontrolę kapitału względem pracy. Niezorga-nizowana dłużej przede wszystkim narodowo, światowa gospodarka przyjmuje formę sieci sieci, połączonych dzięki informacji i technologiom komunikacyjnym, skonfigurowanych na zasadzie

39