DSC33 (9)

Robert K. Mer ton

miki zbiorów statusowych łącznie z odmianami statusów kluczowych (dominujących, centralnych, wyróżniających) i warunkami, w jakich rozmaite statusy mogą się aktywizować, zgodnie z koncepcjami rozwiniętymi w moich nie opublikowanych wykładach (1955—71). Trafne zastosowanie tych koncepcji odnoszących się do dynamiki zbiorów statusowych znaleźć można u C. Ep-stein (Woman’s Place: Options and Limits in Professional Careers, Berkeley 1970, zwłaszcza w rozdz. IV), która stosuje je do badań nad statusami funkcjonalnie nierelatywnymi.

⁵⁸ Szczegółowe omówienie częściowej autonomii podsystemów w koncepcjach Marksa i Sorokina, u R. K. Mertona i B. Barbera (Sorokin’s Formulations in the Sociology of Science w Pitirim A. Sorokin in Re-oiew pod red. P. J. Allena, Durham N. C. 1963, ss. 343—349; R. K. Merton: Social Theory..., s. 521 i in.). Ogólne pojęcie autonomii funkcjonalnej wprowadzone przez All-porta do psychologii omawia R. K. Merton (Social Theory... ss. 15—16 i odsyłacze); o autonomii funkcjonalnej w socjologii zob. A. Gouldner (Reciprocity and Autonomy in Functional Theory w Symposium on Social Theory, pod red. L. Z. Grossa, Evanston, 111. 1958; Organizational Analysis w Sociology Today pod red. R. K. Mertona, L. Brooma i L. S. Cottrella, New York 1959).

*• F. Engels: „List do Józefa Blocha” w K. Marks, F. Engels: Dzieła wybrane, Warszawa 1949, t. II, s. 466.

*• M. Kilson: Black Studies Mooement: A Plea for Pers-pective, „Crisis”, X 1969, ss. 329—330 (podkreślenia Mertona).

gg D. Wrong: The Oversocialized Conception of Man in Modem Sociology, , .American Sociological Review” 26 IV 1961, ss. 183—193. Praca Wronga zawiera doniosłą charakterystykę błędu teoretycznego polegają-

cego na utożsamianiu pozycji strukturalnej i zachowania jednostki. Jednakże w niektórych przypadkach zwraca się on do "tych, którzy są od dawna przekonani. W pewnych odmianach analizy strukturalnej przyjmuje się tezę, że różnice w pozycji społecznej sprzyjają zróżnicowaniu punktów widzenia i wzorów zachowania między grupami, choć pozwalają zarazem na zachowanie skali zmienności wewnątrz grup, a tym samym na widoczne upodobnienie punktów widzenia i zachowań grup bliskich sobie pod względem strukturalnym. Omówienie ogólnych kierunków analizy strukturalnej w socjologii u F. Barbano (Social Struć tur es and Social Functions: The Emancipation of Structural Analysis in Sociology, „Inąuiry” 1968, fes. 40-84); konkretne wskazówki terminologiczne do

tyczące podstawowego rozróżnienia pomiędzy pozycją społeczną a aktualnym zachowaniem czy punktem widzenia i omówienie znaczenia tego rozróżnienia w analizie strukturalnej u R. K. Mertona (Social Theory..., passim); chodzi tu o kluczowe odróżnienia teoretyczne struktur „wywierających presję” i struktur ,,dążących” do wytwarzania punktów widzenia i zachowań. Oto 'konkretne przykłady sformułowań: , Judzie różnych zawodów zajmują na ogół rozmaite miejsca w społeczeństwie, mają niejednakowy udział w sprawowaniu władzy, zarówno w sposób akceptowany jak i nieakceptowany i widzą świat rozmaicie” (s. 180). „Naszym podstawowym zadaniem jest rozpoznać, w jaki sposób pewne struktury społeczne wywierają na pewne osoby określony nacisk skłaniający je do raczej niekonformi— stycznych niż konformistycznych sposobów postępowa nia. Jeśli zdołamy zidentyfikować grupy najbardziej podlegające takim naciskom, to możemy oczekiwać, że w grupach tych częstość zachowań od biegających od normy będzie szczególnie wysoka” (s.    186). Tlsi 3BBMM

459