DSC49 (6)

regionalnych i globalnych powiązań, przenikniętych międzyrządowymi i ponadnarodowymi siłami, niezdolnymi do określenia swojego własnego przeznaczenia” (Held i McGrew 2002: 23). Jakkolwiek by się rzeczy nie miały, opis kondycji państwa narodowego pod presją globalizacji jest zasadniczy dla tezy o społeczeństwie sieci. Według Castellsa, szczególnie współczesna polityka może być rozumiana jedynie w świetle stopniowego zanikania suwerenności i autonomii państwa narodowego. Jak wskazuje, „państwowa kontrola nad czasem i przestrzenią jest coraz bardziej omijana przez globalne przepływy kapitału, dóbr, usług, technologii, komunikacji i informacji” (Castells 1997: 243). W odniesieniu do politycznych skutków globalizacji ekonomicznej, Castells jest wyjątkowo stanowczy: „państwo narodowe jest w coraz większym stopniu bezsilne, jeśli chodzi o kontrolowanie polityki monetarnej, decydowanie o swoim budżecie, organizowanie produkcji i handlu, pobieranie podatków od korporacji i wypełnianie swoich zobowiązań na rzecz zapewnienia dóbr socjalnych. Mówiąc w skrócie, straciło ono większość swojej władzy ekonomicznej” (Castells 1997: 254). W charakterystycznym stylu Castells popiera model sieci jako czynnik stanowiący zarówno wkład, jak i rezultat przejścia państwa w stan osłabienia swej władzy. A zatem, władza państw została przywłaszczona przez „sieci kapitału, produkcji, komunikacji, przestępczości, instytucji międzynarodowych, organizacji pozarządowych, ponadnarodowych religii oraz ruchów wpływających na opinię publiczną”, zaś rezultat tego rodzaju zmiany jest taki, że „o ile państwa narodowe dalej istnieją, to będą się coraz bardziej stawały węzłami szerszego rodzaju sieci wiochy” (Castells 1997: 304; podkr. oryginalne). Tam, gdzie państwo narodowe reprezentuje nąjwyższą władzę suwerenną, polityka całkiem naturalnie koncentnje się na sprawowaniu kontroli przez aparat państwowy. Kiedy państwo narodowe zostało zredukowane do węzła w złożonym układzie sieci, zachowując kontrolę nad swoim aparatem, „stado się po prostu jednym ze środków do utrzymywania władzy” (Castells 1997:305). Jeśli byłoby tak w rzeczywistości-co nie jest wcale oczywiste - polityka w społeczeństwie sieci prawdopodobnie nie wyglądałaby tak jak dotychczas.

Nowe media, nowe polityki

Jak zauważyliśmy powyżej, jednym z politycznych rezultatów globalizacji jest to, co postrzegane jest jako kryzys demokraci liberalnej, w której ludzie odkrywąją, że państwa, których są obywatelami, stają się coraz mniej efektywne, natomiast instytucje ponadnarodowe, które skutecznie sprawują władzę, wnoszą niewielki wkład do demokratycznego obywatelstwa. W odpowiedzi na to niektórzy badacze zaproponowali modele globalnego porządku politycznego, oparte na kosmopolitycznie demokratycznej formie sprawowania rządów i obywatelstwa, jednak pomimo siły przekonywania wizje te nie zostały jak dotąd dostatecznie zinstytucjonalizowane (Archibugi i in. 1998; Held 1995; Hutchings i Dannreuther 1999). Wyzwania, jakie stawiąją przed demokracją procesy globalizacji, składają się na, i być może od-zwierciedląją z diagnozowaną już dość powszechnie niemoc doty-kającą większość zachodnich krąjów, których obywatele stąją się w coraz większym stopniu wyalienowani i nieufni w stosunku do formalnych procesów i instytucji demokratycznego uczestnictwa, włączając w to głosowanie na przedstawicieli w wyborach czy wspieranie założonych partii politycznych.

Jest to skutek zniszczeń spowodowanych kryzysem demokracji i starej formy polityki, z której podobno wyłaniają się nowe formy polityki społeczeństwa sieci (Webster 2001). Castells opisąje te nowe polityki jako „polityki informacyjne” i łączy je bezpośrednio z sieciowymi technologiami komunikacyjnymi. Jak pisze:

„Kluczową kwestią jest to, że media elektroniczne (włącząjąc w to nie tylko telewizję czy radio, ale wszystkie formy komunikacji, takie jak gazety czy Internet) stały się uprzywilejowaną przestrzenią polityki. Nie chodzi o to, że całe działanie polityczne może zostać zredukowane do obrazów, dźwięków czy manipulacji symbolicznej. Jednakże bez tego nie ma możliwości zdobycia lub sprawowania władzy [...] Z powodu efektu konwergencji tradycyjnych systemów politycznych i dramatycznego, coraz większego rozprzestrzeniania się nowych mediów, sfera komunikacji i informacji w polityce została opanowana przez

143