DSC11

■WANIA RENTGENC mu

I Tab. 11.2. Dawki graniczne promieniowania

Osoby narażone na pro- Dawka graniczna wyrażona jako dawka skuteczna (efektywna)

młeniowanie

Pracownicy    20 mSv w ciągu roku kalendarzowego

Może być przekroczona do wartości 50 m$v w danym roku kalendarzowym, pod warunkiem że w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 100 mSv

Ogół ludności    1 mSv w ciągu roku kalendarzowego

Może być przekroczona w danym roku kalendarzowym, pod warunkiem ze w ciągu kolejnych pięciu lat kalendarzowych jej sumaryczna wartość nie przekroczy 5 mSv

W Polsce za wartość naturalnego tła przyjmuje się 2,4 mSv w ciągu roku kalendarzowego (Rozporządzenie MZ z dn. 18 stycznia 2005 r.). W Europie roczne przeciętne narażenie na promieniowanie jonizujące wynosi 3 mSv (3000 pSv), z czego 85% to promie niowanie tła. W USA dawka ta jest ponad dwukrotnie wyższa - 6,2 mSv (6200 pSv), z czego 50% stanowi promieniowanie tła. Ciekawostką może być informacja podana przez Bottolier-Dupois i wsp. - dawka promieniowania kosmicznego, jaką otrzymuje pasażer samolotu na trasie Paryż-Tokio, to 150 pSv, a więc więcej niż dla stomatologicznych badań rentgenowskich i nierzadko więcej niż badanie CBCT. Pomyślmy przy tym o pilotach i personelu pokładowym, którzy pokonują takie trasy lotnicze wielokrotnie w ciągu roku!

Dla porównania poniżej zebrano dawki efektywne spotykane w radiologii stomatologicznej według zaleceń International Commission on Radiation Protection (ICRP) z 2007 r.

Jednocyfrowe zdjęcie zębowe u pacjenta dorosłego to dawka około 0,3 pSv, a u dziecka 0,2 pSv, zaś zdjęcie skrzydłowo-zgryzowe z kolimacją prostokątną jest źródłem dawki rzędu 1,2 pSv.

Status zębowy, czyli 16-20 zdjęć wewnątrzustnych zębowych i zgryzowych służących do oceny całego uzębienia, w zależności od sposobu rejestracji:

•    płytka PSP lub film o czułości F z kolimacją prostokątną - 34,9 fiSv,

•    płytka PSP lub film o czułości F z kolimacją okrągłą - 170,7 pSv,

•    film o czułości D (niedopuszczony w Polsce) z kolimacją okrągłą - 388 pSv.

Dawka efektywna dla zdjęcia pantomograficzne-go waha się w zależności od rodzaju aparatu, protokołu badania i stosowanego detektora w granicach od 2,5 pSv w aparatach cyfrowych do 20 pSv w aparatach analogowych. Cyfrowe zdjęcie cefalometryczne to dawka rzędu 5,6 pSv dla zdjęcia w projekcji bocznej. Także dawki efektywne pochodzące z badań CBCT zawierają się w szerokich zakresach, na co wpływ mają takie czynniki, jak: wielkość poła obrazowania, sposób emisji wiązki promieniowania (ciągły lub pulsacyjny), stosowany detektor. Przeciętnie badanie CBCT to

dawka efektywna rzędu 70 jjSv. Z kolei dawka skuteczna w tomografii komputerowej (TK) może przybierać różne wartości, ale szacuje się ją na około 500-800 pSv dla badania całej części twarzowej czaszki i 200 pSv przy ograniczeniu zakresu badania do żuchwy.

Wiosną 2012 r. w czasopiśmie „Cancer” został opublikowany artykuł dotyczący istnienia związku pomiędzy wykonywaniem stomatologicznych zdjęć rentgenowskich a dwukrotnym zwiększeniem ryzyka rozwoju oponiaka mózgu. Publikacja ta odbiła się szerokim echem w mediach, także w naszym kraju, i w opinii autorek przyniosła więcej szkód niż pożytku, ponieważ wiadomość została podana w sposób sensacyjny, tj. zdjęcia stomatologiczne powodują raka mózgu. Opo-niaki są guzami łagodnymi, a nie rakami, zaś za ich rozwój w dużej mierze odpowiedzialne są nie do końca poznane czynniki genetyczne. Niestety słowo „rak* ma bardzo negatywny wydźwięk dla przeciętnego czytelnika i przekazana przez media wiadomość była bardzo czytelna - „jak zrobię sobie zdjęcie zęba, to dostanę raka". Wadą cytowanej publikacji był sposób zliczania zdjęć stomatologicznych, które mieli wykonywane pacjenci. Dane te nie pochodziły z kart archiwum, ale były podawane przez samych pacjentów;niektórzy mogli podać zawyżone dane, inni zaniżone, zwłaszcza gdy chodziło o osoby starsze. I stąd wynika drugi problem - wiele zgłoszonych w badaniu zdjęć było wykonanych w odległej przeszłości (nawet przed 1945 r.!), gdy dawki efektywne będące konsekwencją rentgenowskich badań stomatologicznych były wielokrotnie wyższe niż obecnie i nie stosowano rygorystycznych przepisów ochrony radiologicznej. Ponadto 16% badanej grupy było wcześniej leczonych energią promienistą z powodu innego nowotworu, a jak wiadomo radioterapia może indukować rozwój nowych zmian rozrostowych. Na marginesie można przypomnieć, że podczas części badań stomatologicznych skolimowana wiązka promieniowania rtg jest skierowana w dół, a więc w żaden sposób nie obejmuje swoim zasięgiem mózgoczaszki. Aby właściwie ocenić ryzyko rozwoju nowotworu indukowanego przez promieniowanie, konieczne są wieloletnie badania prospektywne, a nie jednokrotne retrospektywne. Ryzyko indukcji nowotworu złośliwego zależy od wieku i jest najwyższe u małych dzieci