DSC69

tfHAS

ię obycz	cijów n
Niemcy	przed
e tych. ,	klÓręf J
. Naprze	ni maję
tgiej abc	> medyt
yć dudu

sprawy publiczne, chociai na obradach, jako ludzie proici, niewiele wali²⁶. Wskazówki postępowania dal Rej w swoich dwóch dziełach: „y_ runku” i „Zwierciadle”. Polski szlachcic powinien postępować zawsze ip* ze wskazówkami etycznymi i religijnymi. Cnota uczciwości jest miemil^ i czynnikiem decydującym o wartości człowieka. Odnosi się ona do wytąk nia odpowiedniego rozsądku poprzez obserwację, korzystanie z doświadcz innych, a nie przez lekturę książek humanistów. Przestrzeganie przyk*^ boskich miało wyrobić w człowieku takie zalety, jak: sprawiedliwość, ru* dek, stałość, miłosierdzie. Dobre imię należało zdobywać codzienną, wytną* pracą. Dobry szlachcic dbał o majątek, żyl w zgodzie z sąsiadami, miał ^ lone poglądy, stały byt i spokojne życie. Rejowski ideał szlachcica to, om ziemianina, dobry obywatel, na którym spoczywają określone obowiąą Swoją patriotyczną postawę manifestował stałą gotowością do obrony fo, czypospolitej. Miał być do niej przygotowywany od najmłodszych lat poprą dbałość o rozwój fizyczny, w czasie nauki szkolnej i służbę wojskową w y, regach stałej armii. Najważniejszą zaletą służby wojskowej było wyrobią przekonania, że najbardziej zaszczytny koniec życia jest na polu walki * ą ronię zagrożonej ojczyzny. Duch rycerski powinien być przedmiotem pielą nacji do końca życia. W czasach pokoju na szlachcicu pośle na sejm ciążył dodatkowe obowiązki. Szlachcic poseł podczas obrad sejmu musiał kicroii się własnym sumieniem i cnotą. Rej bardziej cenił osobistą uczciwość ą urzędy. Na wychowaniu opierał ideał człowieka. Tylko człowiek uczciwy ® że być pożyteczną jednostką.

Nauka interesowała twórcę „Zwierciadła” w zakresie umożliwiającym pq stawową orientację w sprawach publicznych. Znajomość gramatyki, język łacińskiego, wiedza geograficzna, prawna oraz stanowiąca ukoronowanie (4 kacji podróż zagraniczna to standard wykształcenia polecanego szlachcicn przez Reja. Taką edukację należało uzupełniać przez całe życie, głównie p przez odpowiednio dobraną lekturę, urozmaicającą życie wiejskie. Rej pot kreślał, że do czytania przyzwyczajać należy w młodości, aby umiejętność stała się nawykiem i dobrze służyła w latach późniejszych. Szlachcic powinie czytywać lektury filozoficzno-umoralniające oraz historyczne, przedstawiają: szczególne wartości moralne.

Ideał szlachcica, według Mikołaja Reja, mimo swego anachronizmu jo wzorem samoistnie polskim, nie wzorowanym na koncepcjach włoskich i europejskich humanistów. Cecha ta jest na pewno jednym z jego największyć walorów. Elementy, z których się składał wysoki poziom życia moralnej ziemiański charakter i kunszt rycerski, będą od czasów pana z Nagłowic (W stawą szlacheckich postulatów pod adresem wychowania i szkoły.

²⁶ Ł. Kurdybacha: „Pisma wybrane...”, 1.1, s. 48.

_t,_aN PETRYCY z PILZNA (1554-1626)

lekarzem, profesorem Uniwersytetu Krakowskiego, a zarazem tłuma-^d/ieł Arystotelesa. Przełożył na język polski Arystotelesowską „Ekono-^c*^m„ | jolitykę”, opatrując je w „Przydatki”, czyli objaśnienia myśli filo-7* uUe swoje uwagi, które skupiały się na sprawach wychowania mło-•\ i racji zawodowych zwracał Petrycy uwagę na fizyczne wychowanie lodzicty którego nie ograniczał tylko do zażywania ruchu, ale podkreślał skazywał na rolę odżywiania w rozwoju dzieci i młodzieży. W wychowaniu ttM ** ^,fś^v rzeczy oglądać się potrzeba: na pokarm, na ruszanie ich, na pitnie Pokarm dziecinny ma być dostatni i łacny ku strawieniu, młodości \j*ej sluiĄcy. Dostatni ma być, aby z niego dziecię tyło i rosło. Łacny ku mmieiiiu. aby się dzieciątko nie zadusiło, gdyby nie mogło strawić pokarmu. l/lidnśri służący pokarm będzie, gdy uważymy samą kompłeksyję (budowa, diadl. wzrost i pewny czas jedzenia. [...] Odzienie dziecinne ma być lekkie, aby ■urno przez nie łacno przechodziło. Dzieci bowiem przyzwyczajać skromnemu .j_mmi potrzeba, gdyż to i do zachowania zdrowia, i do żołnierstwa jest barzo r.tcz potrzebna; nie iżbyśmy mieli dzieci w zimnie wielkim chować, jako Taśmie zwykli, jako skoro się dziecię narodzi, w rzece kąpać, ale w chłodzie irh przyzwyczajać²¹. Syn szlachecki powinien być w dzieciństwie nauczany malarstwa, łaciny, retoryki, historii, filozofii moralnej i prawa. Taki zakres wiedzy pozwoli mu w dorosłym życiu pełnić rolę dobrego obywatela, człow ieka wykształconego, rycerza i gospodarza. Petrycy wyraźnie rozgraniczał edukację i wychowanie młodzieży szlacheckiej od wychowania i umiejętności młodzieży mieszczańskiej. Synom mieszczan zalecał naukę rzemiosła i handle gdyż to im da podstawy materialne w dalszym życiu. Zdolni mieszczanie, je^o zdaniem, mogli studiować filozofię, teologię, medycynę i prawo. Był przeciw -ny zagranicznym podróżom synów szlacheckich po wiedzę. Co się tknie • świeckich, te różne mają być wedle różności stanu. Szlacheccy luilzie nuitą uczyć, codo rządu Rzeczypospolitej należy, jako są nauki wymowy.    .

poezji, historia, filozofia moralna, nauka prawa. [. . .] Zaś miejskie dzieci nm . się uczył języka niemieckiego dla kitpiechca, mogą się obyć uczył dla rządów w miastach czynienia, gdyż w rym Niemcy prze, przpdek. Cii też nauk mają się uczyć nie tak dalect ozdobie i sławie ich, ale też które są pożyteczniejsze, filotpfiej, aby tym snadniejszy mieli przystęp do teolc nauki są pożyteczniejsze u nas. Teologia, kto chce b kiego opatrzenia, medycyna, kto chce w świeckim sumie chicho

| S. Petrycy: „Przydatki do polityki, ekonomiki i ety ki Arysiotekwa w,. ... Ksiąg Polityki Arystotelesa". (W:) [Pisma polskiego Odrodzenia" Oo, i _v. 1956, s. 411—412.

72