DSC 86

V

szczenią ojczyzny i bliskich, by w dalekim, obcym i wrogim kraju dawać świadectwo o Chrystusie. Elementy własnej tradycji ruchliwych ludów celtyckich, pasterskich i pirackich. zdają się tu łączyć z głęboko chrześcijańską koncepcją szerzenia Ewangelii przykładem własnego życia. Pielgrzymka dla Boga — peregrinatio propter Dcurn — połączona z trudami dobrowolnego wygnania i misyjnego apostołowania stanowi dla wielu mnichów irlandzkich szczyt „białego męczeństwa”.

Stąd w życiu i legendach o głośnych mnichach iro-szkoc-kich tak nagminnie występuje nieustanne przenoszenie się z miejsca na miejsce, z kraju do kraju, i to całych grup mniszych. W głośnej legendzie o św. Brendanie, jego podróżach, żeglugach, święty opat wędruje na czele 7000 mnichów. Sw. Kolumba, syn jednego z najmożniejszych władców irlandzkich, skazany na pokutę wygnania, zakłada około 563 r. klasztor na wyspie łona, który rychło staje się trwałym centrum akcji chrystianizacyjnej na północnych, nie ochrzczonych dotąd obszarach celtyckich dzisiejszej Szkocji i sąsiednich archipelagów, a później ważnym ośrodkiem pielgrzymek i sanktuarium, przy którym grzebać się każą przez kilka stuleci władcy i wielu możnych chrześcijan. Mnisi dotrą stąd aż po ówczesne krańce świata, do Islandii. Kolumba kieruje rozrastającą się kongregacją klasztorną i prowadzi szereg pokojowych i skutecznych ekspedycji apostolskich.

Misyjny zapał Irlandczyków kieruje ich coraz częściej także na kontynent. Z celtycką i od dawna chrześcijańską Bretanią utrzymują oni zresztą od początku żywe stosunki. Na większą skalę rozpoczyna inwazję monastycyzmu wyspiarskiego na kontynent energiczny, bezkompromisowy św. Kolumban, osiadając około 590 r. w Wogezach i formując tam w krótkim przeciągu czasu trzy zgromadzenia mnisze. Najgłośniejsze z nich, Luxeuil, osadza po prostu na ruinach starego, zniszczonego przez Hunów miasta rzymskiego. Po latach intensywnej pracy, około 610 r., wypędza go stamtąd wraz z rodakami władca Franków, pod-mówiony głównie przez biskupów, niechętnych ostrej krytyce i silnie akcentowanej przez Kolumbana niezależności. W ciągu długich peregrynacji po całej Galii grupa Kolumbana zatrzymuje się na pewien czas nad Jeziorem Bodeńskim, skąd podejmuje akcję nawracania pogańskich Ger-

manów. Przed odejściem Kolumban zostawia tam swego ucznia Gallusa, przy którego grobie wyrośnie rychło potężne średniowieczne opactwo Sankt-Gallen. W ostatnich latach życia Kolumban. życzliwie przyjęty w północnych Włoszech przez tamtejszego władcę longobardzkiego, kładzie podwaliny pod sławne następnie opactwo Bobbio. Umiera w nim w listopadzie 615 r.

Zarówno osobisty wpływ Kolumbana, jak też i wpływ jego reguły i mnichów z założonych przez niego zgromadzeń zaznaczył się szczególnie głęboko w Galii. Uległo mu bezpośrednio kilkadziesiąt nowych i starych klasztorów męskich i żeńskich, które przyjęły zwyczaje Luxeuil i dały się pokierować przysłanym stamtąd mnichom. Zachowana szczęśliwie reguła Kolumbana ukazuje wierność irlandzkiego pielgrzyma dla ojczystego monastycyzmu, choć wprowadza też na obcej ziemi pewne elementy organizacji nie znane — widać niepotrzebne — tekstom powstałym w Irlandii. Główny nacisk kładzie Kolumban na absolutne posłuszeństwo nie regule, ale przełożonemu, Opatowi posiadającemu niczym nie ograniczoną władzę. Od wszystkich mnichów wymaga przede wszystkim konkretnych wyrzeczeń, przy czym z bezkompromisową żarliwością usiłuje narzucić wysokie wymagania ascetyczne, karząc ostro ich nieprzestrzeganie. Przykładem może być chociażby kara 100 rózeg przewidziana za rozmowę z kobietą. Milczenie, post, wstrzymanie się od pokarmów mięsnych są w regule formalnie nakazane. Nowością przejętą z irlandzkich zwyczajów jest nakaz częstej spowiedzi usznej, który powoli zacznie się powszechnie przyjmować. Mimo swej surowości, chciałoby się nawet powiedzieć: barbarzyńskości, reguła Kolumbana, wsparta wielkim autorytetem świętego, odpowiadała w pewnym stopniu współczesnym, coraz bardziej barbarzyńskim stosunkom galijskim, skoro Luxeuil i inne przyjmujące ją klasztory zyskiwały od razu popularność i poparcie.

Ale tylko w pewnym stopniu, bo już w kilkanaście lat po śmierci Kolumbana, zrodził się, i to w samym Luxeuil, protest przeciwko iro-szkockiej skrajności. W wogeskim opactwie i gdzie indziej zniesiono po prostu najbardziej rażące punkty. Z pomocą przyszła rozpowszechniająca się znajomość reguły św. Benedykta, którą w wielu miejscach, między innymi i w Luxeuil, zaczęto po prostu starym zwy-

7

97