DSC#79

92

lekcyj języka niemieckiego w klasie najwyższej; albo uczyć na osobnych godzinach geometrii analitycznej obok lekcyj algebry.

Do oszczędzania czasu dochodzimy stosując lepsze metody nauczania, sprawniejszy wykład i zręczne prowadzenie powtórzeń.

§ 134. Bardzo to dobrze, gdy dorastający młodzieńcy coś sobie czytają i czymś się na własną rękę zajmują. Pracować nad tym, co każdemu odpowiada, bardzo sprzyja temu, aby •każdy z nich rozwijał się na własną modłę. Zastrzec się jednak trzeba przeciw temu, aby szkoła żądała z tego rodzaju zajęć sprawozdania. Mierne głowy nie powinny przez ambicję naśladować tego, co im nie odpowiada, a obfite czytanie nie ma się odbywać kosztem odczuwania i myślenia. Szeroka erudycja nie jest tym samym, co głębia, i zastąpić jej nie może. Niejeden uprawia sztuki piękne, a powinien by czytać. Niektórzy muszą od młodych lat uczyć innych, aby zarobić na życie; ci uczą się przez nauczanie innych.

' Plan nauczania powinien zawierać w sobie istotną osnowę studiów bez względu na lekturę poboczną.

§ 135. Plan nauczania powinien od początku do końca równomiernie uwzględniać wszystkie główne rodzaje zainteresowania. Co prawda, najłatwiej wszędzie o zainteresowanie empiryczne. Jednak nauka religii zawsze wywiera ożywczy wpływ na zainteresowania współczujące. W tym powinno ją wspierać zarówno nauczanie historii, jak filologii. Kształcenie estetyczno odbywa się z początku na godzinach języka niemieckiego; pożądane jest obok tego nauczanie śpiewu, które równocześnie dobrze wpływa i na rozwój cielesny; później przychodzą z pomocą pisarze starożytni. W myśleniu ćwiczy po części nauczanie analityczne, po części nauczanie gramatyki, po części — matematyki; pod koniec dołącza się i nauczanie historii, gdy nabiera pragmatycznego charakteru ¹⁹. Wszędzie należy dążyć do tego. aby przedmioty nauczania ze sobą współdziałały. Z tą myślą należy też dobierać autorów i w tym duchu ich objaśniać.

¹⁹ To znaczy: bada przyczyny i skutki.