DSC�86

kie Strony" (vicaksana, Rip-W., 1.50,8); ^dalekowzroczne" («_ru. caksas. Rig-W.. 7.35,8; 7.63,4); jest „szpieglenTfspas) cnle_Ko świata (Rip-W., 4.13,3; por. 10.35,8), który przenika niebo i przygląda się stworzeniom (Rip-W., 1.50,7; por. 1.50,1; 7.61,1); jest „niemożliwe do oszukania" (Rip-W., 6.51,1).

Inne bóstwa

Epitet viśvavedas, viivavid, stosuje się w księgach Wedy do wielu innych bóstw: ale sam przez się nie wystarcza do scharakteryzowania ich jako wszystkowidzące-wszechwiedzące (p. wyżej rozdz. VII, 1), Jeśli nie towarzyszą mu inne przekonywające określenia, jak w następujących przypadkach:

Aditjowie, do których obok Mitry i Waruny zaliczają się Aryaman, Bhaga, Daksa, Amśa, (Rig-W., 2.27,1) i jakieś inne jeszcze bóstwa (łącznie siedem, Rig-W., 9.114,3; albo osiem. Rig-W., 10.72,8—9; albo dwanaście, według tekstów późniejszych), są viśvavedas (indywidualnie Waruna, Mitra, Aryaman, Rig-W., 5.67,3; i wszyscy Aditjowie kolektywnie, Rig-W., 8.18,11: 8.47,3) ^najczęściej pojmowane _są jako NujrygLiiL wielookie* zdolne przenikać dobro i zło; nawet najdalsze rzeczy są dla. nich bliskie (Rig-W., 2.27.3); nie śpią i nigdy nie zamykają oczu (Rig-W., 2.27,9); znają człowieka i serce jego, fałszywe lub szczere (Rig-W., 8.18,15). Tak sformu~ łowana wszechwiedza Aditjów zdaje się być rozszerzoną wszechwiedzą Waruny albo Mitry-Waruny.

Marutowie, czyli „Wiatry”, dawcy deszczu, nie dość że są viśvavedas (Rig-W., 1.64,8; Atharwa-W., 3.3,1; 6.92,1; 6.93,3), ale mają także swoich „szpiegów" (Rig-W., 5.59,1). Waju, „Wiatr”, z którego wywodzą się Marutowie (Rig-W., 1.134,4), jest wraz z Indrą sahasrdksa, „lysiącooki” (Rip-W., 1.23,3). Podobnie jak Amon (rozdz. II, 4), jak Enlil (rozdz. III. 2). jak Boreasz, jaK Aer (rozdz. IX. 3), tak też i indyjskie bóstwa wiatru mają przypuszczalnie szczególny tytuł do atrybutu wszystkowidzenia-wszechwjedzy, jako że wiatr, który wszędzie dociera, tym samym widzi i wie wszystko. Vata, inna personifikacja wiatru, jest „duszą” (atman) bogów i krąży po świecie w właściwy sobie sposób: „słyszy się jej szmer, ale nie widzi się postaci” (Rig-W., 10.168,4): zupełnie jak Amon (p. rozdz. 11,4), jak Enlil (por. rozdz. III), „pneuma” z Ewangelii Jana, 3.8 (por. Wstęp).

Iakże i Indra, bóg pioruna i burzy (viśvavedas Rig-W., 6.47,12 *

10.131,6 Atharwa-W., 7.91,1) jest suhasrdksa, „o tysiącu oczu" (Kip-lV„ 1.23,3) i ma swoich „szpiegów” (Rip-W., 1.33,8), a nawet sam pojmowany jest jako szpieg (Rip-W., 8.61,15), Mahabharuta tłumaczy tysiąc oczu lądry za pomocą następującej legendy: bóg uwiódł żonę pewnego rlfli imieniem Gotama; wówczas ten jął rzucać przekleństwu 1 osiągnął to, ie Indra miał nosić na ciele tysiąc wyobrażeń yoni juko piętno za swój zły czyn: tysiąc organów kobiecych zmieniło się później w tyleż oczu >«.

118