DSC�52

>: najstarszych uniwersytetów niemieckich, w Lipsku; na rti\lrę teologicznego religioznawstwa w Marburgu wprowadził ,_vrgo duchowego ucznia, Fryderyka Heilera.

Nr.tin S« derblom to nie tylko naukowiec, a nawet nie przede sjystkim naukowiec, lecz rownh ż/żarliwy teolog 1 it^r ra iski, ruchu ekumenicznego i polityk Ava lezący w czasie pierwej wojny światowej z okrucieństwami wojny. W życiu os<>bi-t.iiiczarujący człowiek, przypomi mający Sokratesa z lizjognomii rokującej wielkie skarby ducha. W tej książce omówimy jego | .ii .' •'^ć jako wybi ot a u zonego i v ycho . we ' t d .o |)oko-'nia religioznawców porównawczych Szwecji.

'Soderblom j>o ukończeniu teologii w Upsali został kapelanem nyskiej kolonii szwedzkiej. Obowiązki duszpasterza nie oderwa-go od pracy naukowej. W roku 1900 uzyskał doktorat na Wydalę Teologicznym Sorbony na podstawie pracy La vie futura ^rapres Ic mazdeisme (Zycie jiośmierlnc wedluy mazdaizmu). Prała uzyskała bardzo pozytywne recenzje Burnoufa, Loisy’ego Tielcgo. Już to studium porównawcze eschatologii zdradza hi->ryka religii w wielkim stylu. Na podstawie tej pracy został >fesorem zwyczajnym na najczcigodniejszym uniwersytecie szwedzkim w Upsali na katedrze historii i filozofii religii. W roku 1912 powołuje go, jak już wzmiankowano, Uniwersytet Lipski na nowo utworzoną katedrą historii religii^ł. Mianowanie profesora-ogóinej historii religii i w dodatku cudzoziemca było czymś bez precedensu w nacjonalistycznie ekskluzywnym Cesarstwie Niemieckim, zwłaszcza po sławnej „mowie tronowej” Adolfa von Harnacka z 1901 roku, godzącej w religioznawstwo porównawcze w Niemczech (patrz rozdział IX).

Obowiązki arcybiskupa Upsali i zwierzchnika szwedzkiego kościoła luterańskiego, powierzone mu w przededniu wybuchu pierwszej wojny światowej, czynią z profesora księcia kościoła, filantropa i polityka. Bez przerwy jednak pisze, a lata dwudzieste wzbogaciły naukę w szereg'jego wybitnych dzieł ściśle religioznawczych. Wtedy to wydał Einfiihrung in die Religionsgeschich-te (1921, 1928 drugie wyd.),Tiele’s Kompendium der Religions-geschichte (1930), tłumaczone na francuski i do dziś aktualne. Podczas Światowej Konferencji Kościelnej w Sztokholmie w 1925 <»ku przygotowywał korektę drugiego wydania swego głównego

dzieła l)as Werden des Goitcsylaubenn. Unler uchtinę n iiber diY

nfdnyr drr P^ligion (Kartulloioani' się wiary w B',yn. Bndr t nart ubiruHjciruimi religii) (1916, 1926 v yd;. ii dłJghj, p z 'lżonego z osygirialu szwedzkiego Gv'lstron^ri uppkomrt, Slw mr, .wydanego w Sztokholmie w 1914 roku. Tc.lanrwnb rn S4dł -hloma, podobnie jak Maksa Mullera, Ko; nelisa Petera Tlcbgo i Kdwaria Burnetta Tylora, stało się dzieło oparte na odczytach giffordzkch a Edynburgu — The Living God. Bmal form; of p r ort il re.i-gion (Żywy Bóg. Podstawowe formy osobistej religii), Ok iford 1933.

Przy podejmowaniu zwięzłej charakterystyki Szweda rTz;:^__

się z siłą jedno określenie: geniusz pojedna; ^: «/Był to najzna-niicnniejszy i najaktywniejszy rys jego osobowości. Pragnął godzić wszystkie rozbieżności świata^/Najbliższa była mu .alogia, więc wystąpił od razu z wielkim etosem ekumenicznym. Wyższa specjalnością teologa była historia religii, skłócona dysonansami pomiędzy „filologią” Maksa Miillera, „antropologią** Tylora i Fra-zera, „socjologią” Durkheima i „pramonoteizmem” W lhelma Schmidta (patrz rozdział VII), począł \ ięc u!- . <• dróg ■ rozumienia i zgody pomiędzy powyższymi szkołami ' iigiozna* 'czyim. Szukanie kompromisu, wiara w potrzebę i mozn«ość jefp o lgnięcia, wszystkie to idee, którymi zaraził Fryderyka Hellera i całą ekumeniczną szkołę marburską, rozwijał SóderblOm na dwóch" mach — religii i religioznawstwa, ekumenii i synkrety-eznokompromispwoj teorii religii.

W ocenie dorobku naukowego Soderbloma należy zachować pewną rezerwę. Nie można odmówić temu umysłowi niezaprzeczalnego nowatorstwa w dziele uzgadniania zastanych w światowym religioznawstwie porównawczym rozbieżności. Z drugiej strony nic sposób jednak oddzielić u niego rei ^    teoloi- .

czego nie zauważają jego biografowie Tor Andrae i Fryderyk Meller, chociaż len pierwszy, mimo że uczeń i następca Soderbloma na katedrze w Upsali, zerwał już z ni- wolni czy ni podporządkowaniem religioznawstwa teologii lute mińskie;W ocenie momentów oryginalnych twórczości naukowej SóderMoma uwzględnić można jedynie częściowo zdanie tegoż Hei>ra. religioznawcy i misjonarza niemieckiego, osobistego odd mego j. t .-.yjac-cki Sz •* -da. Naświetlenie tych momentów \v\ rr.a > .»