DSC�80

I

K-

similis ci sum. fnardesco in ąuantum similis ei n/m" (Confessio• nes_t Jl, i), 1) (Czymże jest to, co przeblyskuje mi! wstrząsa bezboleśnie mym sercem? I wzdragam się, i zapalam. Wzdragam się, na ile jestem wob c tego ni -podobny, za pa ban, na ile p^r lobny).

.V umir

iOga n „zna n wywc

w

życic

Po biblijnym Jakubie i woluntaryście Augustynie trzecim chronologicznie przodkiem duchowym Rudolfa Otto był sam Luter. Biograficznie, jeżeli wierzyć wynurzeniom teologa, nawet pierwszym. Pisze bowiem: „Przecież u Lutra, w De serw arbi-trio, ukształtowało się mi zrozumienie numinosum i jego odmienności od racjonalności na długo, nim odnalazłem jc w ąadoś* Starego Testamentu i w momencie religijnego lęku w historii religii"⁷.    —

Podróże Rudolfa Otto do Maghrcbu, Indii, Chin, Japonii nie były bezowocne w sensie naukowym. Na uniwersytecie w Getyndze przygotował się do filologicznej analizy literatury religijnej kanonów Wschodu. Znał te pisma może najlepiej ze wszystkich współczesnych mu rodaków i one to ukazały mu religijny kult zgrozy, owo ukryte przed cywilizacją zachodnią mjjstcrium irc-mendum. „Owej mistyki grozy (Grauens), jaka występuje w niektórych formach mistyki Indii, w Bhagavad-Gicie, w rozdziale 11, w niektórych Jormach mistyki Siwy i Durgi, w całej ponurej formie tantryzmu zarówno buddyjskiego, jak i hinduistycznego — tego wszystkiego nie ma na Zachodzie” ⁸.

I tu dochodzimy do punktu, który budził zastrzeżenia nic* tylko u katolików i licznych protestantów, ale nawet u najbliższych współpracowników i wychowanków (np. u H. Fricka). Numino-rum, świętość jako czysta i niesprowadzalna do niczego kategoria n priori w duchu Kanta, nie ma nic wspólnego z żadną inną dziedziną kultury, nic ma nic wspólnego z moralnością. Numinosum j *. amoralne. Może wymagać ofiar z ludzi, może nakłaniać do wandalizmu, do kanibalizmu (np. sławny hymn kanibalislyczny faraona Unasa — Teksty ż piramid 273 i 274), do wojny świętej, _:ij_e do zbrodni z punktu widzenia interesów grupy czy nawet całej ludzkości. W sensie ottowskim nie były bezpodstawno wywody profesora Leona f na o religijnym podłożu hitlery/.mu•»

w Języku hebrajskim.

warl.i 7. poruszonych w Pas llriligu kategorii to dywi nacja.

■eg słów samego Otto jest to ,,władza duchowa, dzięki które]

w zjawiskach*'Dywinarjn to zmysł religijny, dany w bardzo nierównym stopniu poszczególnym ludziom. W najwyższym stop-' U darem dywinacji obdarzeni są założyciele religii i sek*, owi biblijni Jakubowie. Podobne pojmowanie dywinacji zdradza wy* raźny protestantyzm Rudolfa Otto i katolicko nastawiony Wilhelm Schmidt doskonale to wykrywa: protestancki jest elitarny, „niedemokratyczny” przydział łaski, jak również protestancki jest indywidualny pozainstytucjonalny kontakt ze świętością. Katolicką nie. nęe ¹ vA nj;.\\y”    Mu c tej heretyckiej nauki o łasce

i indywidualizmie wierzącego widać w takiej wypowiedzi: „Reprezentuje on (Otto — T. M.) tezę, że religijna dywinacja, tzn. _t raktyczne, osobiste wywieranie irracjonalnego wpływu nie jest diine każdemu, nic każdemu nawet religijnie wrażliwemu czło-'• bkowi, ale stanowi przedmiot specjalnego, osobistego uzdolnienia” ¹¹.

Przenikanie nuvxinosum poprzez nieliczne, wybrane media do ogółu ludzkości stanowiło dla Otto wytłumaczenie genezy religii założonych. Wszyscy wielcy założyciele religii są egzemplarzami biblijnego Jakuba. Odkrywają oni świętość w sposób tak porywający i sugestywny, że cale pokolenia sycą się ich wizją. Odkrywają świętość każdy na swój sposób, ponieważ ta aprioryczna kategoria może być tylko symbolicznie uprzystępniana, nigdy zaś w pełni ogarnięta. Stąd specyfika wszystkich religii założonych,

/ których każda nieco odmiennie podchodzi do absolutu numino^ sum, podobnie jak w balladzie buddyjskiej ślepcy obmacujący słonia odkrywają go to pod postacią trąby, to ucha, to kła, to skóry. Jak Sóderblom ukuł kom paraty styczną formułę religii uniwersalnych: „Czym Chrystus dla chrześcijaństwa, tym czytanie (Koran) dla muzułmanina, a Nauka (Dharma) dla buddysty”, podobnie Rudolf Otto mógłby zestawić świętego człowieka chrześcijaństwa ze świętą księgą islamu i świętą nauką buddyzmu. Co łączy ze sobą Chrystusa, Mahometa i Buddę, to właśnie odkrywcze spojrzenie na świętość. W tym sensie odżegnywali się oni od cudolwórstwa jako prostego zawieszania praw przyrody, bo przecież nie o negację rzeczywistości im chodziło, lecz o prze-