etno20

1 1 O / laboratoria zmynl6ir

cyklu życia ludzkiego - osłabieniu temperamentu, spadkowi witaj* nośei, potęgom śmierci. Jawił się jako eufory zująoy, wilalizujqc7, wzmacniający, jako źródło młodości i siły, sposób na życiową ekspansję ■ długowieczność.

^ *ck po TratUUo ulilissimo i „regułach” podyktowanych przez padewskiego lekarza zasady dietetyki w istocie się nie zmieniły. Jednakże w instrukcjach postępowania przy stole, spisanych przez Baldaaaarc Pi sarn* 1 lego, bolo oskiego lekarza Gugliclma Gonzagi, księcia Mantui i Monferrato. dostrzec można ogólny spadek entuzjazmu i cień owej melancholii, nieobecnej jeszcze na stronach spisanych przez Savonarolę dla księcia Ferrary.

W traktacie Pisane!lego nie ma już śladu „wesołego życia"'. Język ulega zmianie. „Nić życia**¹¹*, przecięta przedwcześnie (ten nieuchronny kres, którego istnienie Savonarola zręcznie ukrywał), pojawia się. aby budzić smutek. ..Słodkie pokusy zmysłów**, które niczym w dwuznacznej pastorałce poświęconej biesiadom uwodzą „osoby nierozważne i zmysłowe*⁹, stają się teraz podejrzane. Alegoryczne przedstawienia. bolesnego losu, naznaczonego przez ciążący nad nim rozpad, grożą „tysiącem ponurych wypadków**. Stulecie miało się już ku końcowi (1383), jego rozkwit dawno należał do przeszłości. Odraza wobec życia zaczynała przenikać do miejsc świętych dla religio ctyąuirt^irici¹¹'.

Rozdział V, Okrutna dociekliwość

Z „ciemnych otchłani nicości - twierdzi Paolo Segneri - nic nie wyłoniło się o własnych siłach”¹. To niebiański architekt z „niezrównanym mistrzostwem” nadał porządek, sens i harmonię nieskończonej ilości elementów Stworzenia, rozproszonym częściom swojego wspaniałego „warsztatu”. Zaprojektowanego i zrealizowanego przez najbardziej niezwykłego spośród wszystkich rerum inientores², produktu monstrualnej inteligencji, której obsesją jest szczegół, doskonałe dopasowanie, matematycznie bezbłędna odpowiedniość.

Bóg wprawdzie niezrozumiały, ale nie niepoznawalny dla nas, śmiertelników⁴, stworzył ogromny gmach, nieprawdopodobną machinę, kontrolując złożoność i wielorakośó niezliczonych mechanizmów, które się na nią składają, wynajdując piękno i urodę, nadając kształt temu, co niewidoczne, zaznaczając nieuchwytną esencję duszy na cielesnej powłoce, wyciskając na niej znaki głębi, modelując na swoje podobieństwo twarze śmiertelników - ostateczne zwieńczenie „niezwykłego dzieła, jakim jest ciało ludzkie”⁴. W granicach czaszki, w części szczytowej, wysoko umieszczonej, ludzkiej struktury, znajdują się oczy i uszy, organy obu zmysłów - sądził uczony jezuita - „najbardziej zasłużone dla nauki”⁵. Oko szczególnie „pozwala na tak wiele badań, z jednej strony w dziedzinie astronomii, z drugiej - perspektywy, obie bowiem kontemplują zamysł i stworzenie wielkiego dzieła*⁶. Oko ludzkie, „słońce - można by tak powiedzieć - Nieba, które mieści się na czole, ale słońce podwójne”, nazwane już było „widzialnym synem niewidzialnego Boga, my zaś słuszniej nazwalibyśmy oko widzialnym wizerunkiem niewidzialnej duszy”'. Wszechwiedza Boga zakładała wszech widzenie: święte oko spoglądało wszędzie, przenikało bezlitośnie niczym samolotowy pery skop albo uraniczny szpieg, przed którym nic nie mogło się ukryć. Bes, uranicz-ne bóstwo egipskie, było pantheos: tysiące oczu pokrywało całą jego skórę, tworząc arabeski na stwardniałym członku, wibrującej, widzącej, wrażliwej żerdzi, która na mocy instytucjonalnego powołania grzebała w trzewiach i kawernach, zagłębiała się w ciało dzięki swoim fotowrażliwym komórkom, lepszym od delikatnych błon filmowych.