ekonomika (185)

368

II- Kadwwfc daftomkmy w

Z punktu widzenia wpływu inwestycji na potencjał produkcyjny, inwestycje w środki trwałe można podzielić na⁰¹:

•    odtworzeni owe - polegają na zastąpieniu zużytego lub przestarzałego środka trwałego nowym środkiem o takim samym standardzie technicznym; inwestycje te nie wpływają na zwiększenie zdolności produkcyjnych ani na poprawę jakości produkowanych usług;

•    modernizacyjne - następuje wprowadzenie do produkcji ulepszonych środków trwałych; najczęściej są to inwestycje modemizacyjno-odtworzeniowe, uwzględniające postęp techniczny, które przynoszą efekt w postaci obniżki kosztów produkcji i podwyższenia standardu świadczonych usług; postęp techniczny powoduje, że nowy środek trwały jest zazwyczaj bardziej wydajny, a w przypadku środków przewozowych łączy się to z poprawą jakości przewozu;

•    nowe (rozwojowe) - ich głównym celem jest zwiększenie zdolności produkcyjno-handlowej przedsiębiorstwa, zarówno w zakresie dotychczas oferowanych usług, wprowadzania nowych dotychczas nie wytwarzanych, jak i rozwoju systemu dystrybucji; obiekty infrastrukturalne powstają od podstaw.

W przedsiębiorstwach transportowych mogą być realizowane również inwestycje, które bezpośrednio nie przynoszą dochodu, np. inwestycje służące ochronie środowiska, zwiększające bezpieczeństwo ruchu.

Drugi podział inwestycji w transporcie umożliwia wyodrębnienie inwestycji:

•    infrastrukturalnych,

•    taborowych.

Istotne różnice między tymi rodzajami inwestycji dotyczą: podmiotów odpowiedzialnych za podjęcie decyzji o inwestycji, źródeł finansowania, okresu realizacji i eksploatacji inwestycji oraz sposobu oceny opłacalności.

Inwestycje infrastrukturalne w transporcie są bardzo kapitałochłonne i w związku z tym pojedyncze podmioty nie są w stanie podjąć się ich realizacji. Inwestorem jest wtedy skarb państwa lub władze lokalne, w zależności od znaczenia danej inwestycji dla gospodarki i społeczeństwa. Oczywiście przedsiębiorstwo lub grupa przedsiębiorstw może podjąć się realizacji niewielkiej inwestycji infrastrukturalnej, jeżeli przyniesie im ona wymierne korzyści (np. budowa krótszej drogi dojazdowej lub modernizacja starej). Obecnie coraz więcej dyskutuje się o konieczności włączenia kapitału prywatnego w procesy inwestycyjne i podejmuje się konkretne kroki dotyczące realizacji inwestycji infrastrukturalnych w systemie partnerstwa publiczno-prywatnego. Przykładem może być projekt budowy autostrad w Polsce, jednakże podstawowym źródłem finansowania inwestycji infrastrukturalnych są dotacje budżetowe oraz fundusze Unii Europejskiej i międzynarodowych rynków finansowych.

Ekonomika transportu Red. J. Bu mewia. op. aL, 1 98.

Inwestycje taborowe 94 dokonywane z reguły przez same przedsiębiorstwa,

• decyzje inwestycyjne podejmuje zarząd przedsiębiorstwa. Finansowane są 1 zysków, odpisów amortyzacyjnych, ze środków pochodzących z emisji papierów wartościowych bądź z kredytów bankowych, udzielanych na zasadach rynkowych. Coraz bardziej popularną formą zaopatrzenia się w tabor Jest leasing, polegający na stopniowym spłacaniu środków transportu, które przechodzą na własność przedsiębiorstwa leasingobiorcy dopiero w momencie ich całkowitej Spłaty.

Okres realizacji inwestycji infrastrukturalnych waha się od kilku do kilkunastu lat (zwłaszcza w Polsce), ale okres użytkowania wybudowanych obiektów planowany jest na kilkadziesiąt lat. Inwestycje taborowe zaś polegają na Jednofazowym ich nabyciu, a okres eksploatacji zależy od gałęzi transportu i jest dużo krótszy Najdłużej jest eksploatowany tabor pływający i kolejowy (stawka amortyzacji 7%, co oznacza okres amortyzacji ponad 14 lat), którego żywotność przekracza 30 lat.

Również sposób przeprowadzania rachunku ekonomicznego w przypadku obu inwestycji jest inny. Sposób oceny projektu inwestycyjnego zawsze zależy od jego charakteru oraz od podmiotu, który dokonuje analizy. W zakresie inwestycji taborowych wystarczy zastosowanie prostych wskaźników finansowych oceny efektywności inwestycji, natomiast ocena projektu inwestycyjnego

0    charakterze infrastrukturalnym jest dużo bardziej skomplikowana, musi być przeprowadzana w różnych przekrojach, a wskaźniki opłacalności finansowej

1    ekonomicznej muszą uwzględniać czynnik upływu czasu.

1131 Płaszczyzny oceny projektów inwestycyjnych

Inwestycja transportowa w rzeczywistości jest pewnym projektem inwestycyjnym lub zespołem projektów. Projekt musi być wyodrębniony pod względem technicznym, organizacyjnym i ekonomicznym. Ocena transportowych przedsięwzięć inwestycyjnych jest dokonywana na pięciu płaszczyznach, wzajemnie powiązanych, i w związku z tym można wyodrębnić następujące rodzaje

480

ocen :

•    techniczną;

•    organizacyjną;

•    handlową;

•    finansową;

•    ekonomiczną. ¹

1

T. Miler, J. Zysnarski: Ekonomika transportu. Ćwiczenia. Wyd. UG, Gdańsk 1992. »- 90; Analiza ko-aHu i korzyści projektów inwestycyjnych. Komisja Europejska, 2002. http://vvww.funduszestruktural-ne.gov.pl/NR/rdonlyres/ CBF44625-A337-4A82-9466-3B0B8D4B0DE4/1275Z/09_Analiza_kosztow_ko-nysa_02_pl.pdf z 27 08 2005.