Geografia turyzmu5

.Mo H Zmiany w MmUłWiskti społecznym i przyrodniczym pod wpływem turystyki

Tłihflu 45. Simki mu wydatków tmysiow na Wyspach Cooka według typu własności usług związanych / tnryslyk;) w l‘)7‘l r. (%)

Włusność	Typ usług
	hotele	biura podróży	sklepy
Kapituł zagraniczny	75	55	” 4^:[
Kapitał miejscowy	25	4S..^;H:r	96 . . . .
Kuropejczycy		43	. }..■ ■
Polinezyjczycy			12
Inni			7 ■ . •
Razem	100	100 £	. 100 ;

/i rui Id: S. Milnc i 1987],

sliul/c ruchu turystycznego (wartość 0,96 dla Niue świadczy, że 10 000 dolarów pozostawionych przez turystę daje niecałe 1 dodatkowe stanowisko pracy)¹.

Badania nad ekonomicznymi następstwami turystyki były również prowadzone na obszarze Polski, m.in. na Podhalu [Jackowski 1981; Warszyńska, Jackowski p)78| i w Borach Tucholskich [Drzewiecki 1980]. W ostatnich latach szczególnie wyraźnie widać związki między przygranicznym ruchem turystycznym a rozwojem gospodarczym w gminach i miastach położonych w przygranicznych rejonach Polski, gdzie na niespotykaną skalę rozwinęła się tzw. turystyka handlowa. W przyszłości natomiast można spodziewać się, że, w związku z restrukturyzacją polskiej wsi. et>ni/ większego znaczenia dla rozwoju obszarów wiejskich nabierze agrotu-lyslykn | Drzewiecki 1992, 1995; Dziegieć 1995; Kowalczyk 1995; Kurek 1995].

Na ogól badacze podkreślają korzystne skutki turystyki dla gospodarki, ale niekiedy rozwojowi turystyki może towarzyszyć upadek innych działów gospodarki Przykładem może być wspomniana już Antigua, gdzie do 70% dochodu narodowego pochodzi z turystyki. Zdaniem D.B. Weavera [1988, 319] rozwój tury-styki na Anligui może być podręcznikowym przykładem funkcjonowania w pra-Myc e teorii rozwoju zależnego. Turystyka pojawiła się na wyspie dopiero w 1949 r, w związku z otwarciem lotniska im. CooIidge’a. Jeszcze w tym samym roku powstała organizacja zajmująca się obsługą turystów (Antigua Tourist Board), jak również ośrodek turystyczny „Mili Reef Club”. W 1954 r. na Antigui otwarto pierwszy hotel wzniesiony przez kapitał amerykański („White Sands Hotel”), a w 1963 r. łączna liczba hoteli i ośrodków turystycznych na wyspie wzrosła do 22 (były to obiekty małe, największy był 80-pokojowy „Jolly Beach Hotel”). Rozwijająca się ocl początku lat pięćdziesiątych turystyka spowodowała nie tylko całkowite załamanie się uprawy trzciny cukrowej (w 1972 r, zamknięto ostatnią cukrownię) i zmniejszenie się powierzchni terenów rolniczych do 6,1%, ale uzależniła kraj od obcych przedsiębiorstw turystycznych, klon* nic tylko kontrolują 90% bazy noclegowej, ale również inne sfery „przemysłu turystycznego” [Weaver 1988).

Niektórzy autorzy, np. S.G. Brillon |198I], twierdzą, że gwałtowny rozwój ruchu turystycznego może być traktowany jako przejaw polityki neokolonialnej państw wysoko rozwiniętych w stosunku do krajów Trzeciego Świata. Problem ten był badany przez cytowanego autora na Fidżi, gdzie znaczna część bazy turystycznej jest zlokalizowana koło stołecznego miasta Suva i w rejonie lotniska międzynarodowego Nadi, co sprawia, że mieszkańcy Fidżi mają małe korzyści z turystyki (w odróżnieniu od obcych koncernów turystycznych). Z kolei jako pozytywny przykład może służyć Sri Lanka, gdzie, w ramach realizowanej przez rząd polityki promowania i rozwijania turystyki, znaczna część dochodów z tego działu gospodarki zostaje w kraju, np. dzięki odpowiedniej polityce aż 55% turystów przybywa do Sri Lanki narodowymi liniami lotniczymi Air Lanka [0’Hare, Barrett 1994, 49]. O tym, jak ważna jest kwestia, aby dochody z tytułu turystyki zasilały miejscową gospodarkę, może świadczyć przykład Hiszpanii. Jak wykazały badania związane z urlopami turystów brytyjskich w tym kraju, tylko 31% wszystkich wydatków trafiało do firm turystycznych w Hiszpanii, natomiast aż 50% całej kwoty pozostawało w brytyjskich biurach podróży, a 19% w innych przedsiębiorstwach w Wielkiej Brytanii [Shaw, Williams 1996, 28].

Tabela 46. Ekonomiczne następstwa turystyki w wybranych krajach Oceanii w latach osiemdziesiątych

Kraj	Mnożnikowy efekt dochodów z turystyki	Mnożnikowy efekt zatrudnienia w obsłudze turystów (niestandaryzowany)
Kiribati	0,37	. 0,88 r”:^1--
	0,35	jl,0Q
Papua-Nowa Gwinea	0,87	1,52
Tonga	.0,42 • iiĄjj	1,42
Vanuatu	0,56	1,00
Wyspy Cooka	:;v 0,43	0,96

Źródło: S. Milne [1990a],

Pozytywne i negatywne skutki turystyki dla obszarów recepcyjnych sprawiają, że wielu badaczy uważa za niezmiernie istotny cci zbadanie percepcji zjawiska turystyki przez miejscową ludność. Badania nad percepcją turystyki przez ludność obszarów recepcyjnych rozpoczęły się w początkach lat siedemdziesiątych [Mansfeld, Ginosar 1994, 227], Ich głównym celem jest poznanie oceny zjawiska i jego skutków przez mieszkańców danej miejscowości (regionu), co ma duże znaczenie dla polityki lokalnej i planowania [Mansfeld I992b|. Początkowo lego rodzaju studia były prowadzone w krajach europejskich (również w Polsce) oraz w Ameryce Północnej i dopiero po pewnym czasie objęło nimi obszary recepcyjne w innych regionach Świnia, Hmlimia na ten temat pmwudzili m.iu, Lin i T. Vur [19N6|, którzy stwierdzili, że mleszkaiicy Hawajów (Stuny /Jednoczone) uważają co pin

1

Rozwój /.ugranieznej Imystyki przyjazdowe! na Wy»pu<h fmiU in/pu*vul się po wybudowaniu w r. międzynarodowego lotniska na wyKpłc Kamionna, a w*m»ł    lnu dziej po otwarciu

w 1*177 i. „Kniolongun Holel". O ile w I <477 r, llealw tiiiyntriw wy uli min 14 ^H4, o lylc w P1H4 r. w/iosln do 25 5H7, przy czym 40% slimuwill luryfci t NlłWHl /ulamlll łMHno I‘1H7|