ekonomika (27)

52 1 tttoiuunicfnt i fQ»m ■ uuiwmty

W okresie ostatnich dwudziestu kilku Ul wielko# zatrudnienia w transporcie uległa znacznemu zmniejszeniu. W Ulach 1985-2005 spadło o 53,9% I zmniejszył się jego procentowy udział w utrudnieniu ogółem z 7,3% do 3,6%. Spadkowa tendencja wystąpiła we wszystkich gałęziach transportu, ale różna była jej dynamika. Największa redukcja zatrudnienia nastąpiła w transporcie kolejowym, gdzie tylko w latach 1991-2002 pracę straciło ponad 54% zatrudnionych. W transporcie samochodowym wielkość zatrudnienia wahała się, osiągając maksymalny poziom w roku 1998, po czym zanotowano 9-procentowy spadek do roku 2002.

W całej Unii Europejskiej (UE-25) w transporcie jest zatrudnionych około 73 min osób, z tego 61% pracuje w podstawowych gałęziach transportu -w transporcie kolejowym, samochodowym i żegludze śródlądowej, 2% w transporcie morskim, 5% w transporcie lotniczym, a 32% w usługach pomocniczych i jako pośrednicy (spedycja, usługi magazynowe, agencje turystyczne, itp.)^M. Po-równując strukturę gałęziową utrudnienia w transporcie w Polsce i w Unii Europejskiej, można zaobserwować znaczne rozbieżności (w 2004 roku było to: 82,4% w transporcie lądowym, 0,6% w transporcie wodnym, 1% w transporcie lotniczym i 16% w usługach pomocniczych^{1 21}). Polska ma niewłaściwą strukturę zatrudnienia, niedostosowaną do realiów gospodarki rynkowej i integracji europejskiej. jest zbyt duże zatrudnienie w przedsiębiorstwach przewozów masowych, z natury zmechanizowanych, a zbyt małe w działalności pomocniczej (spedycyjnej, agencyjnej, marketingowej, logistycznej). W 2004 roku prawie 1/3 wszystkich osób pracujących w dziale gospodarki .transport" była zatrudniona w Grapie PKP (wg raportu rocznego Grupy PKP było to 133,3 tys. osób)**.

Drugim problemem, dotyczącym zatrudnionych w transporcie, jest stosunkowo niski poziom wykształcenia. W1991 roku udział pracowników z wyższym wykształceniem w transporcie był 3 razy niższy niż średnio w gospodarce: w transporcie było to 4,4%, a średnia dla gospodarki wynosiła 12% W ujęciu gałęziowym najniższy odsetek zatrudnionych z wyższym wykształceniem był w transporcie samochodowym - 2%. W transporcie kolejowym wynosi on 3,4%, w żegludze śródlądowej - 3,9%, a najwyższy byt w transporcie lotniczym -16,7%, i morskim -19,7% . Wraz z poprawą struktury wykształcenia całego społeczeństwa, zmiany następują również w transporcie. Można prześledzić je na podstawie zatrudnienia w PKP (tab 2,8).

Ze strukturą wykształcenia w przedsiębiorstwach transportowych oraz poziomem kadry kierowniczej wiąże się efektywność i jakość działania przedsiębiorstwa jako całości, co jest szczególnie ważne w warunkach gospodarki rynkowej, nasilonej konkurencji i wychodzenia na rynki międzynarodowe. Niski poziom jakościowy kadr wpływa negatywnie na efektywne wykorzystanie środków produkcji i czasu pracy, wprowadzanie nowych technologii, innowacji technicznych, systemów informatycznych, czy wykorzystywanie nowoczesnych form zarządzania, jak zarządzanie strategiczne, zarządzanie marketingowe, finansowe, zarządzanie zasobami ludzkimi i jakością Zarządzanie zasobami ludzkimi traktuje wysoko wykwalifikowanych pracowników jako najbardziej aktywny czynnik organizacji i źródło jego efektywności⁵⁰. Ponieważ struktura zatrudnienia w transporcie jest niekorzystna, aby ją poprawić, należałoby:

Tab. 2.8. Struktura zatrudnienia pod względem wykształcenia w PKP SA w latach 1992 i 2004 (%)

--j— Rodzaj	1992	2004
wykształcenia 1
wyższe	3,4	7,3
średnie	31,4	46,4
zasadnicze	39.3	37,0
podstawowe	25,9	9.3

Źródło- opracowanie własne na podał Zułożenia polityki transportowej Polski Red J. Burnewicz MTGM, Sopot 1993; Raport roczny Grupy PKP 2001. http://www.pkp .pl/bip/rr_2004 pdi z 10.082006

•    na bieżąco pozyskiwać absolwentów wyższych uczelni;

•    opracować kompleksowy program kształcenia, szkolenia i doskonalenia kadr i wprowadzić go w życie;

•    systematyczne szkolić kadry, zwłaszcza kierownicze;

•    wprowadzić informatyczne systemy zarządzania, które wymusiłyby zwiększenie zatrudnienia pracowników z wyższym wykształceniem oraz redukcję zatrudnienia (np. w spółce PKP Informatyka w 2003 roku udział osób z wyższym wykształceniem byl bardzo wysoki i wynosił 47%, ze średnim - 51%, a z podstawowym - 2%⁵¹).

Podnoszenie kwalifikacji, doskonalenie i rozwój umiejętności zawodowych zatrudnionych pracowników można zrealizować poprzez intensywne wykorzystanie licznych form kształcenia i szkolenia, zarówno w kraju, jak i za granicą. Konieczność ustawicznego szkolenia kadr, zwłaszcza kierowniczych, w transporcie lotniczym i morskim od dawna jest traktowana jako warunek zachowania zdolności konkurencyjnej firmy na międzynarodowym rynku. Poprawę jakości kadr w polskim transporcie samochodowym wymusiła konieczność dostosowania się do przepisów Unii Europejskiej w zakresie dostępu do zawodu przewoź-

1

*    ]. Bumtwia: Znany ndrafemmenr w proco² uibjmgi pohkit$o transportu : Unnj turopply nm nwn m- Transport tUim EunpepU Sutaiy - fwrcb herunit Red D RuaCitkj X AJimo-wn. Wyd. LIG, Cda(uk2CC6,i16.

*    Eatrgy & tmspori m jipns 2DD)—cp. at

⁰ Obliczeni! wLune tu podli Twuporl - wyrnti ihululnoki w 20W. CUS. Warwa w² 2005.

*    Ktport mam/ Grupy PKP 2C04. httpiTwww.pkp.pMnprr ZDW.pdt r10.08 3XX.

2

" Ibidem, s. 226.235 ⁵¹ Raport roczny Grupy..., op. dl