hiperbola hipermetria

HILAROTRAGEDIA HIPERON1M 15

HILAROTRAGEDIA HIPERON1M 15

im dierezy entem na ] -hej u, -» { a liczbowi roksytoni czny wier jest małe vy czten

/ dzwoni, ; / koni, > t / zbliża

Niemojew

k dierezc , daktyli anapest »ewną tka sto nego w inęła s •ach J.' limskit *ądkov . i nie ań ze inki • | wers zbiorz

i. r. :

WbS

za pomocą obrazu lub znaku w pewien tajemny sposób z tym samym zjawiskiem powiązanego lub też oznaczającego je w sposób konwencjonalny. W lit antycznej znaki hierogliflezne czerpane były zazwyczaj z tradycji egipskiej (np. wąż jako znak świata). H. identyfikowano czasem z —* emblematem i —» symbol um. tk

Hilarotragedia (< gr. hilarós = wesoły, pogodny + tragóidia = tragedia; ang. magody, hilaro-dy, fr. hilarodie, hilaro-tragedie, niem. Hilaro-tragódie) — —* parodie —*■ tragedii z okresu aleksandryjskiego (-+ aleksandrynizm), w których bohater tragiczny był postacią burleskową (-+ burleska). Gatunek ten oddziałał na —»■ fabuła atellana i rzymską wersję -*■ mimu. mg

Hinduski teatr (ang. Hindu theatre, fr. theatre hindou, niem. indisches Theater, ros. uhóuuckuu meamp) — ukształtowany w V w. p.n.e., związany z hinduizmem, wywodzi się z wedyjskiego rytuału ofiarnego, pierwotnie utożsamiany z ofiarą; przedstawienia odbywały się w świątyniach. Ściśle związany z wierzeniami religijnymi, miał ujawniać prawdziwy sens rzeczywistości, odtwarzając walki bogów decydujące o losach świata. Akcja sztuk składała się z 5 faz — akcji określanych (za M. K. Byrskim) jako ujęcie, wysiłek, nadzieja, stłumienie, osiągnięcie; konflikt dramatyczny najpełniej ujawniał się w fazie czwartej. Sztuki łączyły się z teorią rasa (teorią smaku, jednakże nie w europejskim sensie). Wyróżniano osiem rodzajów smaku: miłość, wesołość, smutek, strach, wstręt, gniew, bohaterstwo, zachwyt; w każdej ze sztuk smaki łączyły się w sposób swoisty. H.t. ma charakter krańcowo skonwencjonalizowany, operuje skodyflkowanymi gestami, zazwyczaj hieratycznymi, zróżnicowanymi jednak według właściwości postaci. W miarę rozwoju h.t poszerzał zespół motywów, wątki religijne uzupełniając bohaterskimi, czerpanymi z tradycyjnych eposów (m.in. Mahabharaty i Ramajany). H.t. przetrwał do naszych czasów w stanie Kerala, gdzie dokonano modernizacji językowej sztuk. Rozwojowi h.L towarzyszyły liczne prace teoretyczne, kodyfikujące jego zasady.

Li Ł: S. Schayer, Klasyczny teatr indyjski, „Scena Polska” 1924, nr 1; M. K. Byrski, Teatr najantyczniejszy, „Pamiętnik Teatralny” 1969, nr 1 —2. mg

Hiperbola (< gr. hyperbole = rzucenie wyżej, przewyższenie, przesada; ang. hyperbole, fr. hyperbole, niem. Hyper bel, ros. eunepóoAa) — prze> stawienie jakiegoś zjawiska wyolbrzymiające je( wygląd, znaczenie, działanie i oddziaływani Uważana za jedną z -> figur retorycznych, n jest jednak wyspecjalizowanym chwytem styli tycznym, lecz raczej efektem współdziałania ro maitych tropów i figur, szczególnego doboi słownictwa oraz ekspresywnych intonacji. Uż wanie h. bywa znakiem silnego zaangażowań emocjonalnego mówcy lub poety i ma podobi reakcję wywołać u odbiorcy. Hiperboliczno była jeszcze na początku XX w. jednym z p-wszechnie aprobowanych znamion stylu poety kiego. Przykłady h.: „Oczy jej skamieniały c straszliwego widoku, który się przed nimi ro toczył. Walka i szamotanie się jej sióstr c; krewniaczek — zmiażdżyły ją na proch. Us rozpadły się chwytając szybki dech. Jakieś dźwi ki w wiotkich wargach... Cedro postrzegł, : mózg w jej głowie wywraca się, żyły się wij a czaszka pęka” (Żeromski, Popioły).

Szumcie, szumcie więc, morza lazury,

Gdy wam dadzą nieść trumnę olbrzyma! Piramidy! wstępujcie na góry I patrzajcie nań wieków oczyma.

Tam! — na morzach! — mew gromadka sza To jest flota z popiołami Cezara.

(J. Słowacki, Na sprowadzenie prochów Napoleon

W strofie Słowackiego intensywność relacji z< staje wzmocniona przez kontrastowe zderzeń ujęcia hiperbolizującego z -*■ litotą wypełniając ostatnie dwa wersy. W prostej postaci h. w stępuje także w języku potocznym. Np. pękać . śmiechu, umierać ze zmęczenia, szaleć z radośi palić się z niecierpliwości. Odmianą h. jest -*■ h peroche. Inne nazwy: przesadnia, superlatio. Pc litota. aos

Hiperkataleksa (< gr.) zob. Kataleksa

ro

Hipermetria (< gr. hyper — nad -f metron miara; ang. hypermetric verse, fr. hypermetr niem. Hypermeter, ros. zunepMempun) — w stąpienie w wersie nadliczbowej sylaby li tf_UC2] —► stopy w porównaniu z liczbą przewidział ._ej _w, przez m wzorzec rytmiczny realizowany w d. _srg^ nym wierszu; przeciwieństwo -> lipometrii. Po hiperkataleksa. aos    >_or ■

Hiperonim (< gr. hyper = nad + ónyma -nazwa) — wyraz o znaczeniu ogólnym, któreir podporządkowana jest klasa wyrazów wpb< ne) niego podrzędnych i bardziej szczegółowych zn. tjąc]

:kie

neti