IMAG0025

relacja substancji do formy, albowiem substancja języka jest natury poząjęzykówej (dźwięk oraz ogół recepcji zmysłowych).

jest to punkt widzenia o olbrzymiej nośności z perspektywy przekładoznawstwa: przemieszczenie substancji języka poza obręb samego języka oznacza bowiem zniesienie substancjalnej więzi pomiędzy tekstem wyjściowym a docelowym. Dotarcie do substancji i Zlokalizowanej poza językiem) oraz wysiłek w kierunku nadania jej nowego języ kowego kształtu to wyzwanie dla przekładowcy, podążającego za filozofią języka Humboldta.

Język nigdy nie osiąga fazy produktu końcowego, lecz znajduje się w stanie nieustannego przepływu, nieprzerwanej ewolucji i to w Jaśnie stanowi w paradoksalny sposób jego cechę uniwersalną: nie jest dziełem (ergon), lecz działaniem (energeia), wiecznie powtarza-ą -,7 się pracą ducha, aby uzdolnić artykułowany dźwięk do wyrażania myśli (ib. 44).

" filozofii Humboldta wielość i różnorodność narodów oraz ich języ ków ma swa przy czynę w postaci wytwarzania ludzkiej siły du-chowty o coraz to nowym kształcie, często na wyższym poziomie.

(Erzeugung mcc»ch!icher Gęisteskrąft in immcr neuer und oft gestcigcrler Ge-stiltusng - ib 171

iUuZ

klon

Wszelkie ludzkie dokonania są postrzegane jako manifestacja V siły duchowej, (Offenbarung der menschlichen Geisteskraft),

jest najwyższym celem wszelkiego ruchu duchowego, ostateczną ideą, która musi zmierzać do tego, by się z niej wyraźnie wyłoniła historia świat das hoch-fe Ziej aiłcr geistiger Bcwegung, dic Ictztc Idee, wclchc die Wcllgc-dticbic klar aus sich bervorgehen zu fassen streben mus* - ib. 17).

Silę napędową biegu historii o charakterze intensywnym stanowi podobnie jak u Hegla - geniusz jednostki wybitnej, w którym ku-uluje się nieuchronny zew historycznej chwili, domagający się lity cznej realizacji. Równocześnie działa w wymiarze ekstensywni geniusz narodu jako całości: wspólnie realizują historyczne e Porównawcze studia nad językiem, dokładne przebadanie roi-itych sposobów, na jakie niezliczone narody wywiązują się z po-

stawionego im zadania stworzenia języka, przestaje być przedmiotem zainteresowania wyższego rzędu, jeśli nie nawiązuje do momentu, w którym język związany jest z kształtowaniem się narodowej siły duchowej.

(Das vcrglcichende Sprachstudium, die gcnauc Ergrundung der Mannigfal-ligkcit, in wclchcr zahllosc V51ker dicsclbc in sic, ais Menschcn, gclcgtc Aufgabe der Sprachbildung lóscn, vcrlicrt alles hóhcrc Interessc, wenn sic sich nicht an den Punkt anschlicsst, in wclchcm dic Sprachc mit der Gcstaltung der nationcllcn Gc-isteskraft zusammenhingt - ib. 17).

Rzetelnym studiom nad językiem, prowadzonym w duchu tej filozofii, muszą siłą rzeczy towarzyszyć badania nad historią, kulturą, literaturą, filozofią i religią danego narodu. Język stanowi bowiem element w szeregu ludzkich wytworów, stojący obok czynów i urządzeń. Jest on organem wewnętrznego bycia, samego bycia, o ile ono dochodzi stopniowo do wewnętrznego poznania i wyrazu

(das Organ des inneren Scyns, dics Seyn sclbst, wie es nach und nach zur inneren Erkcnntnis und zur Aeusseiung gelangt - ib. 17).

Język w ogóle, ludzką predyspozycję do nabywania i używania języka, uważa Humboldt za pierwotny, do niczego nieredukowalny dar, samoczynny mechanizm, niezależny od statusu społecznego, wykształcenia, czy inteligencji korzystających z niego ludzi. Języka nie można nikogo nauczyć, można jedynie pobudzić umysł i wskazać nić przewodnią (por. ib. 38). Stanowisko to nie jest w gruncie rzeczy niczym innym, tylko supozycją, którą przeszło sto lat później przeformułował Chomsky w postaci hipotezy wrodzonego mechanizmu językowego (por. rozdz. 1.3).

Natury języka nie da się pojąć bez odwołania do człowieka: jego myślenia i działania w otaczającym świecie. Zaś człowiek jako jednostka pozostaje w ścisłym związku z całością wyższego rzędu, do której przynależy: plemienia, społeczności, narodu. Język jest wytworem wspólnym jednostki i narodu, rodzi się w indywidualnym akcie recepcji zewnętrznego świata, zaś w interakcji z otoczeniem ulega wzmocnieniu, stając się instrumentem porozumienia. Dopiero język konkretny, narodowy, związany jest u Humboldta z duchowym rozwojem poszczególnych narodów.

39