IMAG0041

do systemu fonicznego języka docelowego, aby można je było z łatwością odczytać publicznie. Wyrażenia bezsensowne lub niejasne można w tekście pisanym skomentować w przypisach, w wersji ustnej należy ich unikać.

Ad 4) Prymat odbiorcy wobec form języka należy według Nidy realizować inaczej w przypadku, gdy język docelowy ma długą tradycję literacką i Pismo św. Od dawna zajmuje w niej swoje miejsce, inaczej zaś, gdy okoliczność ta nie zachodzi. Wymóg ten można zastosować także w przypadku innych tekstów tłumaczonych, nie tylko Biblii. Koncepcja Itamara Even-Zohara uwzględnia decydującą rolę czynnika kultury języka i tradycji dla czynności przekładow-czych (por. roz. 11.12).

Prymat odbiorcy oznacza wg Nidy czasami prymat niechrześcijan wobec chrześcijan, osób w wieku 25-30 lat wobec innych grup wiekowych, kobiet wobec mężczyzn. Nietrudno zauważyć, że chodzi o szczególne uwzględnienie możliwości grup ludzkich, które chce się przede wszystkim pozyskać dla pewnych celów (kosztem tych już pozyskanych i tych, o które jeszcze się nie zabiega). Widoczna jest tu strategia o cechach marketingowych, która doczekała się kontynuacji w koncepcjach H. Vermeera i J. Holz-Manttari (por. roz. 11.7 i 11.11).

Mówiąc o prymacie znaczenia wobec formy Nida ma na myśli specyficzne „znaczenie znaczenia”, mianowicie wywiedzione z całego horyzontu odniesień wyższej jednostki organizacyjnej tłumaczonego tekstu (taką wyższą jednostką organizacyjną jest rozdział wobec akapitu, księga wobec rozdziału, Biblia wobec jej księgi, religia chrześcijańska w'obec tekstu Biblii). Oprócz wspomnianej znaczenie to musi pozostawać w stosunku koherencji do całości. Obowiązuje więc zasada niesprzeczności dla relacji całości do części.

Znaczenie rozumiane jako przesłanie (message) ma charakter teleologiczno-operacyjny, pozostaje bowiem podporządkowane nadrzędnemu celowi, jakim jest ludzkie zbawienie, do którego prowadzi droga wytyczająca odpowiednie zachowania.

Przekład zorientowany na uchwycenie tak zdefiniowanego zbawienia sam służy celom eschatologicznym, czyli obowiązuje zgodność celów pomiędzy tekstem oryginału a tekstem przekładu. Teoria Nidy

posiada wyraźne rysy platońskie. Odwołuje się bowiem do uniwersalnego, wyrażalnego w każdym języku, intelligibilnego przesłania, zakotwiczonego w poza- i ponadjęzykowej warstwie autonomicznego bytu. Język jawi się tu jako pomost pośredniczący pomiędzy różnymi jakościowo bytami, nośnik prawdy, medium absolutu. Tekst tłumaczony jest postrzegany monologowo: ma funkcjonować według możliwości: „myślenia oralnego”. Opiera się na powszechnej zdolności ludzkich władz poznawczych do recepcji wartości etycznych, czyli na zasadzie duchowej tożsamości gatunku ludzkiego.

2. Ezra Pound: wizja przeświecających detali

Ezra Pound był poetą, zainteresowanym zarówno uniwersalnym, niezatracalnym w przekładzie elementem poezji, jak i specyfiką indywidualnych języków, nieodtwarzalną w tłumaczeniu na język obcy (por. Xie 1999:229). Reprezentuje tym samym stanowisko uniwersali-styczno-dyferencjalistyczne, wyczulone z jednej strony na aspekt unikalności, a z drugiej na aspekt generalny przekazu oraz języka.

Centralne miejsce w jego teorii przekładu zajmuje kwestia precyzyjnego oddania szczegółów: pojedynczych wyrazów, wyizolowanych, a nawet fragmentarycznych wizerunków (images). Jego teoria zasadza się na koncepcji energii tkwiących w języku — słowa są jak rzeźbione wizerunki (sculpted images), które same z kolei można porównać do słów wygrawerowanych w kamieniu. Takie podejście daje tłumaczowi więcej swobody; tłumacz jest traktowany jak artysta, który modeluje słowa tak, jak rzeźbiarz swoje tworzywo. Teoretyczne prace Pounda pochodzą z dwóch okresów jego własnej twórczości poetyckiej. Pierwszą z nich jest faza wczesnego imagizmu, charakteryzująca się odżegnaniem od tradycyjnej logiki, sięganiem do obrazu i abstrakcji jako środków wyrazu. Draga faza to późny iraagizm lub wortycyzm (od słowa vortex I wir), który operuje słowem w akcji (word in action) oraz przeświecającym detalem (luminous detail), przy czym na dalszy plan schodzi znaczenie przedmiotów reprezentowanych, zaś główną rolę odgrywa energia lub forma językowa.

71