IMAG0690 (2)

W Europie zachodniej, północnej, środkowej i wschodniej pierwsze informacje na temat dud pochodzą na ogół z późnego średniowiecza lub początków epoki nowożytnej. W Irlandii instrument ten wzmiankowany jest już w XI wieku, jednak więcej wiadomości o dudziarskiej praktyce przynoszą źródła dopiero od początku XVI wieku. Dowiadujemy się z nich, że w kraju tym dudy miały zastosowanie przede wszystkim w wojsku, chociaż grano na nich także w innych, niewojennych okolicznościach — przede wszystkim do tańca:

Foreign commentators on the scene in Ircland noted with surprise that the bag-pipe was peculiarly the martial instrument of the Irish - to its sou tul this uncon-quered, fierce and warlikc people march thcir armies and encouragc each other to deeds of ualour. The pipes were, of course, used for morę peaceful purposes. They pro-vided musie for the dancers; they played the victors off the playing pitch as well as drawing crowds to the bullbaitings and other forms of public diversion [Breathnach 1976:1].

Źródeł szkockiej tradycji dudowej doszukiwano się w czasach antycznych, ale pierwsze pewne jej potwierdzenie sięga połowy XVI wieku (Cołlinson 1975: 125; Ling 1997: 144). Liczne przekazy świadczą o ożywionej praktyce dudziarskiej w szesnastowiecz-nej Anglii. Rozbrzmiewały tam dudy podczas świąt dorocznych (wiosennych) i rodzinnych (wesela), zabaw dworskich i działań wojennych (Cołlinson 1975: 106; Ling 1997:143). W czasach królowej Elżbiety I były też instrumentem ludowym (WoodfiU 1953:202). Niewykluczone jednak, że na wyspach brytyjskich - nie tylko w Irlandii, ale też w Anglii i Walii - grano na dudach już w średniowieczu, w X-XII wieku, o czym zdają się świadczyć różnego rodzaju wzmianki źródłowe, odnoszące sie do dworskiej, kościelnej, miejskiej i wojskowej praktyki. Na angielskim dworze królewskim spotykamy dudy już w pierwszej ćwierci XIV wieku, za panowania Edwarda II (Gałpin 1910:175-177; Meer 1969:99).

We Francji dudy były nieobce truwerom. Do najwybitniejszych z nich należał Adam de la Halle. W jego sztuce scenicznej Le Jeu de Robin et de Marion, powstałej około 1275 roku, wzmiankuje Robin o „muse au grand bourdon” (BrUcker 1926: 50; Meer 1969: 103); W pierwszej połowie XIII wieku ukazują dudy także francuskie źródła ikonograficzne. Około 1400 roku używane są na dworze burgundzkim (Straeten 1867-88: 112-113; Meer 1969: 99). Francuski teoretyk muzyki Marin Mersenne opisuje dudy „mu-sette* i „sourdeline" w Traitł des Instruments, wchodzącym w skład wydanego w latach 1636-37 traktatu Harmonie uniuersclle, (1957: 359-368). OdXV wieku źródła ikonograficzne potwierdzają praktykę dudziarską w Niderlandach. W XVI i XVII stuleciu tematyka ta jest już dosyć częsta w malarstwie niderlandzkim. Przedstawiają dudziarzy w swych pracach także najwięksi twórcy: Hieronymus Bosch, Pieter Bruegel Starszy, Rembrandt Harmenszoon van Rijn.

Szwajcarska ikonografia historyczna dokumentuje dudy od drugiej połovyy XV wieku. Grano tam na nich głównie w wojsku. Już w XVI stuleciu stały się jednak instrumen-