I (9)

20 grudnia 1929 r. oceaniczny holownik holenderski „Poolzee”, wykorzystując poprawę pogody, wyszedł z St. Nazaire z „Pomorzem⁰ na holu. Niestety przerwa w sztormach była tylko chwilowa. Rano 28 grudnia przyszedł silny sztorm z kierunku W, a o godz. 10,30 pękł hol. Nowy hol wytrzymał zaledwie do północy. Był to ostatni hol „Poolzee”. Wkrótce holownik Zgubił się w ciemnościach i pyle wodnym porywanym z fal przez wichurę o sile 12°B. „Pomorze” zdane zostało na los szczęścia i łaskę sztormu, bez żagli, bez map, nawet bez sprawnego kompasu.

Nad ranem pokazało się światło latami Pen mar ch, na skrajnym południowo-zachodnim cyplu Finiste-re. Właśnie na tę latarnię, ,a raczej na otaczające cypel niezwykle groźne rafy, sztorm dryfował „Pomorze” z prędkością 3 Mm. Mniej więcej o godz. 11.00 udało się rzucić prawą kotwicę w odległości około 1/2 mili od nadwodnych skał, w momencie gdy, jak się później okazało, fala przenosiła „Pomorze” nad rafą. Kotwica na szczęście wkleszczyła się łapą w szczelinę rafy. Rzucono również lewą kotwicę. W trakcie luzowania łańcuchów kotwicznych, 20 m za rufą, dostrzeżono jeszcze jedną rafę, a potem trzecią — 60 m na prawym trawersie! Kotwice trzymały. Od pewnej zguby ludzi i statek uratowały więc dwa zupełnie nieprawdopodobne przypadki: przerzucenie statku przez rafę i zakleszczenie się kotwicy. Niemniej było to zaledwie odroczeniem wyroku — łańcuchy kotwiczne mogły pęknąć w każdej chwili.

Wytrzymały 48-godzirmy huragan! Dopiero 31 grudnia wiatr zaczął kręcić i słabnąć. Wykorzystały to łodzie ratownicze, które świtem podeszły do unieruchomionego żaglowca. Pozostawanie na statku nie miało sensu; francuscy ratownicy lada moment spodziewali się nawrotu huraganu, a na „Poolzee” już nie liczono przypuszczając, że zatonął. Ratunek dla „Pomorza” można było zorganizować tylko z lądu,

„Poolzee” jednak nie zatonął, odnalazł się 1 stycznia i to w towarzystwie bliźniaczego holownika „Whi-tezee”. Niestety holenderscy kapitanowie byli zbyt ostrożni, aby podejść do „Pomorza”. Następnego dnia ściągnięto z Brestu francuski holownik marynarki wojennej. Jego dowódca jednak też uważał, że fala jest zbyt wysoka. Konkurencja dodała odwagi Holendrom i w południe podeszli do „Pomorza”, wzięli go na hol, zostawiając na dnie obie kotwice fregaty i oba łańcuchy kotwiczne.

„Poolzee” musiał iść kurować się do stoczni, holowanie więc przejął „Whitezee‘\ Przebiegało ono pomyślnie, choć też przy silnych sztormach. Wreszcie 8 stycznia o godz. 17.00 „Pomorze” stanęło przy nabrzeżu w stoczni Nakskov, kończąc swój pierwszy, pełen przygód rejs pod polską banderą.

Stoczniowcy z Nakskov, wśród których było wielu Polaków z emigracji zarobkowej, dobrze wywiązali się z powierzonego im zadania i 30 lipca 1930 r., w Gdyni nastąpiła zmiana wachty:    „Lwów” ustąpił

miejsca „Darowi Pomorza”, jak ostatecznie nazwano fregatę.

„Dar” jest stalową trzymasztową fregatą o 1561 tonach pojemności brutto i 525 netto. Długość statku od rufy do końca bukszprytu wynosi 91 m, .a na pokładzie — 72,6 m. Szerokość wynosi 12,6 m, a zanurzenie — 5,7 m. Najwyższy maszt — grotmaszt — wznosi się nad pokładem na 41 m, a powierzchnia wszystkich żagli wynosi 1900 m². Statek ma silnik pomocniczy o mocy 430 KM. Stała załoga „Daru” liczy 28 osób, uczniów zaś statek zabiera do 200, zależnie od akwenu i czasu trwania rejsu. (

„Dar Pomorza” to bardzo udany nabytek Państwowej Szkoły Morskiej. Służy już pod polską banderą 44 lata, i to dobrze służy. Pierwszy szlif morski przeszli na nim niemal wszyscy kapitanowie i oficerowie naszej floty handlowej. „Dar miał szczęście do komendantów — najwybitniejszych kapitanów i wychowawców w naszej flocie. Jako pierwszy dowodził „Białą Fregatą” niedościgniony Konstanty Maciejewicz. W 1938 r. przekazał fregatę swemu wychowankowi ze „Lwowa” — Konstantemu Kowalskiemu. W 1945 r. objął „Dar” Stefan Gorazdowski, też wychowanek kpt. Macie jewicza, ale już z „Daru”. Od grudnia 1952 r. komendantem „Białej Fregaty” jest Kazimierz Jurkiewicz, też ze szkoły „Macaja”. Kapitan Jurkiewicz związał się z fregatą zaraz po ukończeniu szkoły — był najpierw instruktorem, potem kolejno zajmował stanowiska oficerskie.

Najwspanialsze pionierskie rejsy pod polską banderą „Dar PomorzaV odbył pod dowództwem kpt. M-de jewicza. Już w następnym roku po wejściu do służby odwiedził Nowy Jork, chodził do Brazylii, Afryki Zachodniej. W latach 1934—1935 przyszedł dawno planowany, wymarzony rejs dookoła świata. Trasia wiodła przez Kanał Pan^.^ski - Wyspy Galapagos — Hawaje — Japonię — Indonezję l Przylądek Dobrej Na-dziei. W ciągu 252 dni „Dar” pokonał 38 856 Mm, odwiedził 23 porty i ustalił rekordowy przelot dobowy 255 Mm. W tym rejsie w większości odioledzanych portów polską banderę widziano po raz pierwszy. Załogę „Daru' stanowiło 107 osób, w tym 72 uczniów i kandydatów. Minął zaledwie rok i na przełomie lat 1936—1937 „Dar” znowu popłynął na dalekie oceany. Tym razem wiodła na Polinezję do wyspy Tahiti, a w powrotnej drodze dookoła Przylądka Horn.

24 sierpnia 1939 r. „Dar Pomorza” wyszedł z Lipa wy ze 180 uczniami i położył się na kurs do Gdyni. W drodze przyszła depesza nakazująca wejście do najbliższego portu szwedzkiego. Wybuch II wojny światowej zastał statek już w Szwecji, 3 września polecono przeprowadzić statek do Sztokholmu. Tu uczniowie przygotowali „Dar” do dłuższego postoju. Zaraz potem 10 poborowych, w tym obecny komendant, zdobyło miejsca w ostatnim samolocie LOT-u odlatującym do Polski. Pozostali uczniowie i część załogi stałej zasilili zdekompletowane załogi polskich statków oczekujących w Szwecji na okazję przedarcia się do Wielkiej Brytanii. „Dar” został pod opieką kilku starszych członków załogi, którzy przez całą wojnę dokładali wszelkich starań, aby utrzymać go w pełnej sprawności.

Groźne chwile przyszły ta 1943 r„ gdy część szwedzkiej prasy zaczęła domagać się przejęcia statku przez Szwecję. Ostatecznie, dzięki szwedzkim przyjaciołom, „Dar” obroniono. 25 października 1945 r. do Gdyni weszła dziwna kawalkada. „Dar Pomorza” prowadził trzy polskie okręty podwodne — „Rysia”, „Żbika” i „Sępa” oraz słynny kuter patrolowy „Batory” — zwolnione z internowania przez Szwedów. „Biała Fregata” miała pasażerów: grupę Polek, więźniarek obozu hitlerowskiego w Rauensbrilck, które w Szwecji przechodziły rekonwalescencję.

Od następnego roku „Dar Pomorza” rozpoczął normalne szkolne rejsy. W ciągu blisko 30 lat powojennej służby fregata nie miała co prawda tak wspaniałych rejsów, jak pod komendą „Macaja”, ale pracouńcie odbywała rejsy z kandydatami po Bałtyku, Morzu Północnym, Śródziemnym, Czarnym. Fregata została odmłodzona, unowocześniona i dziś służy Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni.

Ostatnim wawrzynem w wieńcu sławy „Daru Pomorza” było zwycięstwo w Operation Sali 1972, w regatach szkolnych żaglowców na trasie Solent — Ska-gen. Najgroźniejszymi konkurentami były zachodnio-niemiecki „Gorch Fock II” i amerykański „Eagle”, dla których „Dar” mógłby być dziadkiem. Te trzy żaglowce powstały bowiem w tej samej stoczni: „Eagle” w 1935 r., jako „Horst Wessel” dla hitlerowskiej marynarki wojennej, a „Gorch Fock II” w 1958 r. dla Bundesmarine, „Gorch Fock” był przy tym czterokrotnym zwycięzcą regat szkolnych żaglowców i faworytem ostatnich.

Af. MICKIEWICZ

ROK WYDANIA XX

CZASOPISMO ZALECONE PUBLICZNYM BIBLIOTEKOM, DOMOM KULTURY I ŚWIETLICOM, PISMEM MINISTERSTWA KULTURY I SZTUKI NR KOB-IY-5—40/64 Z DN. 6 LISTOPADA 1964 R. Rysował:

ADAM WERKA

WYDAJE ZARZĄD GŁÓWNY LIGI OBRONY KRAJU

Adres redakcji: ul. Choclmska 14, 00-791 Warszawa, pokój 405, telefon 49-34-51 wewnętrzny 15 i 90. Warunki prenumeraty: Cena prenumeraty krajowej: kwartalnie — 13,50 zl, półrocznie - n ił, rocznie — 54 zŁ

Prenumeratę przyjmują Oddziały RSW .,Prasa—Książka—Ruch” ora z urzędy pocztowe i doręczyciele w terminach: do dnia 25 listopada na styczeń, I kwartał, I półrocze I cały rok następny. Do dnia 10 każdego miesiąca (z wyjątkiem grudnia) poprzedzającego okres prenumeraty.

Jednostki gospodarki uspołecznionej, instytucje i organizacje społeczno-polityczne oraz wszelkiego rodzaiu inne zakłady pracy składają zamówienia w miejscowych Oddziałach RSW „Prasa—Książka—Ruch”. Zakłady pracy w miejscowościach, w których nie ma Oddziałów RSW, oraz prenumeratorzy indywidualni zamawiają prenumeratę w urzędach pocztowych lub u doręczycieli.

Prenumeratę ze zleceniem wysyłki za granicę, która Jest o 50% droższa od prenumeraty krajowej, przyjmuje RSW „Prasa—Książka—Ruch” Centrala Kolportażu Prasy i Wydawnictw, ul. Towarowa 28, 00-958 Warszawa, konto PKO nr 1579-71 w terminach podanych dla prenumeraty krajowej.

Wojsk. Zakł. Graf. W-wa. Zam. 194. Nakład 140 000 egz. S-119.