~LWF0044 (3)

90

Mit w swej zewnętrznej warstwie opisuje stworzenie przez dwa rody bogów najmądrzejszej z istot, której przeznaczeniem jest śmierć. Gdy Kwasir przeszedł już przez wszystkie światy i dotarł do mieszkających w chtonicznym wnęrzu ziemi Karłów - musiał zginąć. Jego krew zmieszana z miodem zmienia się w cudowny napój. Ten przechodzi z rąk Karłów w posiadanie Olbrzyma, być może nabierając po drodze dodatkowej mocy właściwej dla ich świata. Straż nad miodem powierzona zostaje kobiecie, Olbrzymce Gunnlodzie, noszącej imię typowe dla Walkirii. Miód pozostaje aż do tego momentu nieustannie w posiadaniu mocy chtonicznych i kobiecych. Wtedy pojawia się Odyn. Przyjmując falii-czną postać węża dostaje się do łoża Gunnlody, która oddaje mu i siebie, i miód, co można rozumieć jako obrzęd hierogamii powiązanej z inicjacją. Odyn ucieka następnie w niebiańskiej już postaci orła, a zdobyty przezeń miód, dotąd nieużyteczny, zaczyna służyć Asom i ludziom (J.P. Schjódt 1983). Zauważmy, że w ten sposób zamknięte zostają ramy opowieści o wojnie Asów z Wanami. Pojawiający się na początku wojny miód uosobiony przez związaną z chtonicznymi Wanami Gullveig, pojawia się w zakończeniu ponownie jako „krew Kwasira” -miód poezji i mądrości, zdobyty przez Odyna.

Jeśli tak, to miód poezji pochodził ze świata Wanów i był raczej sui generis zdobyczą Asów niż owocem ich pojednania z nimi. Snorri w Ynglinga sadze (4) uznał Kwasira za najmądrzejszego z Wanów¹ i stwierdził, że ten znalazł się wśród Asów jako zakładnik razem z Frejem i Njordem. A jak pamiętamy, według Vafthrudnismal (39) to właśnie Njord miał zostać przez samych tylko Wanów stworzony po to, by jako zakładnik znalazł się w rękach Asów. Znane nam teksty nie są więc spójne i nie wszystko w nich rozumiemy. Początki boskiego miodu wydają się jednak, przynajmniej w jakiejś wersji mitu, mocno powiązane z Wanami.

Ostatecznie miód stał się własnością Asów, a przede wszystkim Odyna. Nazwa Odroerir, która oznacza „wprowadzający w ekstazę”, użyta przez Snorriego do określenia kotła, w którym przechowywano lub uwarzono miód poezji, musiała być początkowo mianem samego trunku. Tak jest jeszcze w Havamal (107). Zawarte w etymologii określenie natury napoju pasuje znakomicie do postaci Odyna, jego właściciela, związanego z miodem nawet przez znaczenie własnego imienia. Związek ten można śledzić dalej. Według Havamal (140) powieszony na drzewie Odyn po dokonaniu samoofiary miał przed rozpoczęciem recytacji magicznych pieśni skosztować miodu poezji „wylanego z Odreyrir”.

Potwierdzają to słowa skalda Bjarniego Kolbeinssona (Jomsvikinga drapa 2: Skj. B2, s. 1), który pisał, iż sztukę poezji Odyn poznał między powieszonymi (E.O.G. Turville-Petre 1964, 46). Istniał też jakiś wariant mitu, w którym Odyn miód poezji zabierał bezpośrednio Karłom (Hav. 14). Wszystkie wersje są zgodne w jednym. To Odyn stał się ostatecznie posiadaczem miodu i panem sztuki poetyckiej. Stąd Egil (Hofudlausn 2) nazywa poezję miodem Odyna i pisząc w Yorku poemat na cześć własnego wroga, który miał być okupem za jego głowę, stwierdza dumnie:

przynoszę Odyna miód. do Anglii wrót.

(berk Odins mjód a Engla bjód)

Pojednanie pomiędzy Asami i Wanami doprowadziło więc do tego, że obie grupy bogów mogły cieszyć się zaletami pitnego miodu, dającego mądrość i dar poezji. Wanowie podzielili się z Asami także tajnikami seidr, magii, którą w początkach wojny praktykowała przeciw nim Gullveig. Według Snorriego (Ynglinga saga 4), jak pamiętamy, po pojednaniu pomiędzy bogami Odyn uczynił Njor-da i Freja kapłanami. Natomiast Freja „została kapłanką-ofiarniczką; ona pierwsza nauczyła Asów seidr, który dotąd tylko Wanom był właściwy”. Ale wśród Asów chyba jeden tylko Odyn odważył się dokonywać tego typu czarów, przynoszących mężczyznom hańbę zniewieściałości (Ynglinga saga 6). Sztuka seidr stanowiła, jak to określił Georges Dumezil (1970, 67-79) Ja mauvaise magie des VanesLecz problem pochodzenia seidr jest bardziej skomplikowany. Ekstaza potrzebna do tego rodzaju czarów oznacza bowiem opuszczenie na jakiś czas tego świata i przeniesienie się w inny².

Skutki wojny Asów z Wanami okazują się ostatecznie zbawienne. Obie grupy bogów dysponujące różnymi zdolnościami i walorami otworzyły się na siebie, dzieląc odtąd swe najgłębsze sekrety. Wojna spowodowana pojawieniem się kobiety, której imię oznacza najprawdopodobniej złoty, pitny miód, kończy się wspólnym stworzeniem magicznego miodu poezji. Dzięki pojednaniu powstaje społeczeństwo wyposażone nie tylko w zdolności intelektualne i cnoty wojskowe, ale też w znajomość magii, umiejętność tworzenia dobrobytu, potrafiące cieszyć się złotym miodem i realnym życiem. Świat nie trwa już odtąd w bezruchu wiecznej szczęśliwości, ale zmienia się nieustannie. Oznacza to jednak, że zmierza do nieuchronnego końca.

1

Uznając Kwasira w Gylfaginning (50) za najmądrzejszego z Asów Snorri albo się pomylił, albo uznał go za postać przyłączoną do Asów w charakterze zakładnika.

2

Według Voluspci in skomma (Hdl. 33) wszyscy seidberendr (praktykujący seidr) pochodzić mają od Svarthofdiego (Czarnogłowcgo), który był Olbrzymem. O seidr patrz L.P. wSłupecki, 1998, 69-102, tam literatura.