~LWF0050 (3)

102

mężów (Hrbl. 20). Według Havamal (161) znał zaklęcia, pozwalające mu posiąść każdą kobietę. Wiemy już, jak udało mu się zdobyć względy Gunnlody. Ale nie zawsze zaloty boga kończyły się powodzeniem. W Havamal (96-102) Odyn opowiada o swej nieudanej próbie uwiedzenia córki niejakiego Bil linga, która zdołała go przechytrzyć i bóg zamiast kochanki znalazł w jej łożu sukę. Nie wiemy, niestety, czy kryje się w tej anegdocie jakiś głębszy sens mitologiczny.

Odyn przedstawiany był jako starszy człowiek, który odziewał się w ciemny, szaroniebieski płaszcz i szeroki kapelusz. Nosił siwą brodę. Ciągle wędrował, na ogół w poszukiwaniu wiedzy (L. Motz 1996, 75), stąd jego przydomki Gan-gleri („wędrowiec”) i Gestr („gość”). Niemal zawsze występował w przebraniu, podając się - przynajmniej z początku - za kogoś innego i nazywając się którymś z wielu używanych przez siebie imion, stąd określany był jako Grimnir („zamaskowany”). Niektóre z imion Odyna podaje Snorri Sturluson (Gylf. 20), głównie zresztą za eddaicznym Grimnismal (46-50), gdzie Odyn sam recytuje długą listę swoich imion. I nie jest to lista pełna. Jak policzono, określało go w sumie około 170 przydomków (heiti), nie licząc kenningów (H. Falk 1924).

Przydomki Odyna są różnej natury, jedne odwołują się do związanych z nim poszczególnych mitów, na przykład misterium jego samoofiary (jak Hangi, „powieszony”), inne do jego cech, jak Bolverkr („czyniący zło”), przydomek powiązany z epizodem uwiedzenia Gunnlody, Yggr („straszny”), czy Sigfadir („ojciec zwycięstwa”). Fimbultyr („mocny bóg”) podkreśla jego potęgę. Niektóre odwołują się do przypisywanego mu wyglądu - takimi są Harbard („siwobro-dy”) i Blindr („ślepy”) - ten nawiązuje zarazem do mitu o oku Odyna, zastawionym u Mimira; także przydomek Har, niekiedy tłumaczony jako „wysoki”, pierwotnie oznaczał zapewne „jednookiego, ślepego”¹. Wśród heiti Odyna znajdujemy też określenia wskazujące na jego szczególne związki z niektórymi plemionami, najczęstszym z nich jest Gaut - Got, jako Gapt wspomniany już przez Jordanesa. Dostrzec też można związek jego imion Svafnir i Langbard ze Swe-bami i Longobardami; w przydomku Jormunr zauważono natomiast echo imienia Irmina, boskiego praprzodka Sasów (E.O.G. Turville-Petre 1964, 61-63).

Jedną z ważnych cech Odyna była jego zdolność przyjmowania dowolnej postaci zwierzęcej. Jak pamiętamy, w zamku Gunnlody występował jako wąż i orzeł. W Hervarar sadze (9) zmienia się w kruka. Stąd pojawiają się takie jego przydomki, jak Amhofdi („orłogłowy”), znajdujący wytłumaczenie w micie o zdobyciu przez Odyna miodu poezji, czy Hrossharsgrani („z brodą o końskich włosach”), dla którego wytłumaczenia już nie znamy, odnaleziono jednak na złotym brakteacie Ars-B wyobrażenie Odyna z końskim ogonem!² Na mocne i wielokrotnie poświadczone związki Wotana/Odyna z końmi wskazuje zresztą już Drugie zaklęcie merseburskie.

Bronią, a zarazem charakterystycznym atrybutem Odyna była włócznia Gungnir - „drgająca” lub „kołysząca się”, zapewne z chęci do zadania ciosu. Wotan/Odyn już na złotych brakteatach pojawia się z włócznią. Egil Skalla-grimsson (Sonatorrek 22) określa go kenningiem geirs drottin, „pan włóczni”. Ale już w IX wieku w przypisanej Bragiemu strofie włócznia Odyna pojawia się pod własną nazwą Gungnir, znaną nam również z przekazu Snorriego³. Na jej ostrzu wyryte są magiczne runy (Sdf 17). Włócznia była nie tylko niezawodną bronią boga, ale i narzędziem składania ofiary, rzut lub cios nią zadany oddawał bowiem ludzi na ofiarę Odynowi - bogu, który został przebity włócznią, najprawdopodobniej zresztą własną, gdy sam siebie złożył samemu sobie w ofierze. W euhemeryżującej opowieści Ynglinga sagi (9) Snom każe Odynowi i Njordowi w godzinie ich śmierci własnoręcznie skaleczyć się włócznią na znak poświęcenia swej osoby Odynowi.

Odyn posiadał magiczną, złotą bransoletę (gullring) Draupnir, klejnot, który co dziewięć nocy tworzy sam z siebie osiem innych⁴, identycznej wagi (stąd jego nazwa, skądinąd zapewne późna, znacząca „kapiący”). Odyn zostawił Draupnir na stosie pogrzebowym Baldra (Gylf 49, Skaldskap. 32), ale ten odesłał mu go z Helu z powrotem. Draupnir opisany też został w Skimismal (21), gdzie wspomina się wprawdzie, iż spłonął wraz z Baldrem, ale mimo to Skirnir oferuje go Gerdzie w prezencie w zamian za jej wdzięki, czyni to jednak w imieniu Freja! Draupnir wspominają niekiedy i skaldowie, ale nie wskazują jednoznacznie na Odyna jako jego posiadacza. Co więcej, wiele wskazuje na to, że za jego pierwotnego właściciela należy uznać właśnie Baldra⁵.

1

J. de Vries 1962, 210; wytłumaczenie bardziej przekonujące niż próba odniesienia tej samej etymologii do jego zdolności oślepiania wrogów, jak chce B.-M. Nasstróm 2001, 56.

2

   K. Hauck 1992, s. 239-240. Etymologia Hrosharsgrani za E.O.G. Turvillem-Petre 1964, 57; J. dc Vries (1962, s. 184) interpretuje grani jako „pferd mit eigentiimlic/i behaarter oberlippe".

3

   W różnie rozumianym kenningu lung mfadar gungnis\ Bragi Bodason, [Tors fiske), I. Lind-qvist 1929, 80 (gdzie tłumaczony jako nóż rybacki Hrungnira); inne rozwiązanie kenningu u Finnura Jonssona. Skj. BI, 1912, 4; Por. też u Snorriego, Skaldskap. 9, 33.

4

   Dziewiątą bransoletą, dopełniającą magicznej liczby 9 jest pierwotny Draupnir, „rodzący" osiem nowych; por. J.P. Schjodt 1988, 38, przyp. 32.

5

   Zdaniem Karla Haucka Odyn już na złotych brakteatach pojawia się z bransoletą na ramieniu, wskazującą na jego rolę władcy (K. Hauck 1980, s. 463-617). Z bransoletą pojawia się jednak także Baldr (K. Hauck 1972, 55 i Fig.6; por. R. Simek, 1995, 76-77). Jeśli można by tu próbować usystematyzować rozbieżne zapewne od początku mity, to Draupnir należy uznać za własność Baldra, który dlatego właśnie wziął go ze sobą do Helu, skąd jednak odesłał go przez Hermoda Odynowi, i dopiero wtedy stał się on jego panem. Kłóci się z tym jednak mit stworzenia przez Karły insygniów bogów, od początku przyznający Draupnir Odynowi (patrz niżej, s. 323-324).