~LWF0103 (3)

208

ogień i powodują trzęsienie ziemi, a co gorsza, Olbrzymka, pochodząca z wrogiego dla Thora świata Olbrzymów, okazuje się być od niego silniejsza (G. Dumezil 2000, 231-234).

Następnie ciało Baldra zostało zaniesione na statek. Gdy jego żona. Nanna Nepsdottir. to zobaczyła, załamała się z żalu i umarła. Została złożona na stosie i leż spłonęła na nim. Thor stanął obok i uświęcił stos Mjolnirem. Pod jego nogi wbiegł pewien Karzeł, który zwał się Litr, tego Thor kopnął swoją nogą w ogień i ten też spłonął^. Przy owym ciałopaleniu uczestniczył wielki tłum ludu, najpierw rzec trzeba o Odynie, razem z nim przybyła Frigg i Walkirie, i jego kruki. Frcj siedział w wozie zaprzężonym w dzika, który zwie się Gullinborsti lub Slidrugtanni. Heimdall jechał na koniu, który zwie się Gulltopr. Freja jechała w swym kocim zaprzęgu. Przybył też wielki tłum Hrimthursów i górskich Olbrzymów. Odyn położył na stosie złotą bransoletę, która zwie się Draupnir, a ma taką naturę, że co dziewiątą noc kapie z niej osiem równie pięknych bransolet. Również koń Baldra z całym jego rzędem został zaprowadzony na stos.

Do relacji Snorriego dodać można jeszcze, że z opisu podróży Hermoda do Helu wynika, że wraz z Baldrem w zaświaty podążyła jego drużyna, co nie mogło się odbyć bez pozbawienia jej członków życia.

Ryc. 21. Olbrzymka Hyrrokin

Snorri skorzystał w relacji o pogrzebie Baldra z Husdrapy (7-11) Ulfa Ug-gasona. Skald opisał w niej różne sceny mitologiczne wyobrażone na ścianach hali Olafa paia wzniesionej w Hjardar-holti około 985 roku^{1 2}, w tym procesję bogów uczestniczących w pogrzebie Baldra. Co ciekawe, na początku procesji wymienia on na pierwszym miejscu Freja, a dopiero na drugim Odyna:

Frej znający walkę pierwszy,

Na ciałopaleniu syna Odyna,

Na swym Gullinborstim,

Jechał przewodząc ludem.

Sławny szeroko Hroptatyr Jechał pod wielki

Swojego syna stos.

Pieśń płynie z moich ust.

Widzę walkirie towarzyszące Mądremu wojowi zwycięstwa.

Kruki o uświęconego ciała.

Krwi ofiarnej myślące.

Odynowi czyli „mądremu wojowi zwycięstwa” towarzyszyły więc jego kruki i Walkirie (J. Lindów 1997, 72). Te ostatnie pojawiają się w Baldrs draumar (12) jako opłakujące go dziewice. Dalej według Ulfa podążał Heimdall:

Godny Heimdall jechał konno Do stosu; bogowie wznieśli Go dla poległego syna Mądrego boga kruków.

Potężna olbrzymka statek Spuściła krzepka na wodę.

Gdy wojownicy Hropta Jej ogiera obalili.

Nic więcej w poezji skaldów o Baldrze nie znajdujemy. Nietrudno zauważyć, że Husdrapa nie mogła być dla Snorriego jedynym źródłem opisu pogrzebu Baldra. Brakuje w niej wielu istotnych epizodów, pojawiają się także drobne sprzeczności z relacją Snorriego: oprócz kolejność najważniejszych bogów (Frej przed Odynem) warto zwrócić uwagę, że w Husdrapie Frej jedzie na dziku na oklep, a u Snorriego Gullinborsti ciągnie jego wóz. Szczegół o berserkach zmuszonych przewrócić wilka, na którym przyjechała Olbrzymka wskazuje z kolei wyraźnie, że oba źródła odwołują się do dobrze znanej opowdeści. Wartość opisu procesji bogów' w Husdrapie polega więc głównie na tym, że dowodzi ona, iż mit znamy w postaci podobnej do tej, w jakiej opowiadano go już w X wieku.

Wiele szczegółów' wymaga jednak wyjaśnienia. Snorri twierdzi, że Nanna zmarła z rozpaczy patrząc na rozpoczynające się uroczystości pogrzebowe (w' jednym z manuskryptów Eddy Snorriego umiera na wieść o śmierci Baldra). U Skandynawów' istniał jednak zwyczaj palenia wraz ze zmarłym mężem jego żony lub zastępującej ją niewolnicy, dobrze opisany przez podróżników arabskich. Warto zauważyć, że opis przebiegu pogrzebu Baldra ze zdumiewającą dokładnością odpowdada napisanej przez Ahmada ibn Fadlana relacji o pogrzebie wareskiego naczelnika, ceremonii, w której arabski podróżnik uczestniczył osobiście w 922 roku³. Ibn Fadlan opisuje wyciągnięcie na brzeg Wołgi łodzi,

1

   Jest to jeden z bardziej zagadkowych epizodów mitu. Najprostsza etymologia imienia karła (litr, kolor, barwa) niewiele tu wnosi. Spróbowano wywodzić więc jego imię od litill (mały). Niewykluczone, że w Thorsdrapie (2) Litr pojawia się jako Lutr na liście olbrzymów pokonanych przez Thora (Skj. BI, 135). Wspomina go też Bragi w Ragnarsdrapie (18). Może więc był pierwotnie Olbrzymem (J. Lindów 1997, 94-95)? Próba dostrzeżenia w nim przypadkowej Figury z ornamentu płaskorzeźb w hali Olafa paia jest jedynie szukaniem sposobu ominięcia problemu (tak J. de Vries 1957, 227-228). Bardziej już przekonywałoby doszukiwanie się w nim postaci potrzebnej z jakichś względów Baldrowi na tamtym świccic.

2

   Lwcdoela saga 29; por. J. Lindów 1997, 69.

3

3' Ahmad ibn Fadlan, Kitab 211 a—212b: 1985, 111-113. Tekst ten błędnie próbowałem kiedyś odnieść do Słowian (L.P. Słupecki 1984, 83-100); ostatnio o relacji ibn Fadlana pisał M. W'armind 1995,131-138.