skanuj0020

D«Nlara»|a

II ti|ii#(lł|i(i v |(I*h*UhH Inni I n|iol., zadania HI fi* hiiiiiy n-ilu i* n iv v 11111 iv, 1111. i w ujęciu ImIhIIi Miii

ImIhIIi Miii

I tl fauli m a IVt. /f.tu .miti t fu -.".i iiuiis/cmi, w: Sobór Walvl'.iii.tl'i II I'iHMtil itu 11■ liiimiy. Deklaracje.

I t |>-t| jłii| i|-i 1‘m.- li lii I 'Ih,'

liohlninojn 1'inw Człowieka, przyjęta pi ■    , ‘ |; 11 m 11,111 • < ■ 1111 ■ Ogólne Narodów Zjed-

iu>i ,'nnyi li Iii Ml I'liii, stanowi podstawowe in.iw.i i wiiliiii.sci osobiste człowieka, prawa i woliHim i poili., prawa ekon., socjalne i kuitu-r.ilnr; iliikuinciit jest pierwszym w historii

il/Nun mii»rl-/\/npr Iftńru uimiiio L-r»mnlolzcn-

,ilnc; dokument jest pierwszym w historii liędzynar., który ujmuje kompleksowo prawa człowieka; składa się z preambuły i

nłńw w nrararh nad ipon nnwct;!

aklein mi

WO prawa człowieka, im ci u <i nię" z. pieamLmiy 30 artykułów; w pracach nad jego powstaniem uczestniczył również reprezentant Polski — A. Słonimski.

Deklaracja Praw Dziecka (Deklaracja Genewska), uchwalona 1923 przez Radę Generalną UISE — Międzynar. Związku Pomocy Dzieciom, a 1924 przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów jako pierwsza międzynar. regulacja podejmująca kwestie praw osób niepełnoletnich; D.P.D. miała charakter jedynie postulatywny, tym niemniej zapoczątkowała długotrwały proces zmian legislacyjnych; 1946 Polska podjęła inicjatywę

lacyjnych; 1946 Polska podjęła inicjatywę (w ramach Tymczasowej Komisji Specjalnej ONZ) przygotowania Międzynar. Deklaracji Praw Dziecka; dokument ten został przyjęty 20 XI 1959 przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych; składa się on z preambuły i 10 zasad, nawiązujących m.in. do Deklaracji Genewskiej oraz do Powsz. Deklaracji Praw Człowieka; uchwalenie Międzynar. Deklaracji Praw Dziecka stało się kolejnym krokiem w pracach legislacyjnych ONZ; 20 XI 1989 Zgromadzenie Ogólne Narodów dnoczonvch Drzvielo Międzynar. Konwpn-

20 XI 1989 Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych przyjęto Międzynar. Konwencję Praw Dziecka; Polska ratyfikowała ją 7 VI 1991; Konwencja Praw Dziecka jest pełną i najbardziej aktualną kodyfikacja praw dziec-

ryyr; Konwencja rraw uziecna jest pełną i najbardziej aktualną kodyfikacją praw dziecka, zobowiązując państwa, które ją ratyfikują, do podjęcia właściwych działań adm.

iipinirnflaiunłimli fndroc Dz-Uolri J^mnitnł 1/nr

ją, do podjęcia właściwych działań adm. i ustawodawczych (adres: Polski Komitet Konwencji Praw Dziecka, 50-355 Wrocław, ul. Grunwaldzka 2).

M. BALCEREK Międzynarodowa ochrona dziecka, Warszawa 1988; Prawa dziecka. Deklaracje i rzeczywistość, red. J. Binczycka, Kraków 1993, wyd. 2.1999.

demagogia [gr. demagogia 'kierowanie ludem’], oddziaływanie na nastroje i świadomość ludzi przez prezentowanie nierealistycznych poglądów i obietnic.

Demel Maciej (ur. 26 VII 1923, Twierdza Modlin), pedagog, teoretyk wychowania fiz.;

1971 prof. AWF w Warszawie; zajmuje) spoi. i biol. przesłankami wychowania fil zdrowotnego; gł. dzieła: Propedeutyka wyi wania fizycznego (1965), Szkice krytyczĄ kulturze fizycznej (1973), Pedagogika zdrot (1980), Aleksander Landy. Lekcja pedagoj i medycyny przyszłości (1983).

Denek Kazimierz (ur. 12 XI 1932, Krzerf nieć), pedagog; prof. zw. UAM w Poznai 1975 kier. zakładu Dydaktyki UAM, 1984* sekretarz nauk. Kom. Nauk Pedag. P, 1986-89 wiceprzewodn. ZG Pol. To w. dag.; ponownie wybrany czł. Kom. Nauk dag. na kadencję 1999-2001; zajmuje się ) gadnieniami dydaktyki ogólnej, pedagogi szkoły wyższej, ekonomiką i technoloj kształcenia, a także rolą krajoznawstwa i) rystyki w wychowaniu; gl. dzieła: Efektj ność nauczania programowanego w szk! wyższej (1971), Z zagadnień metrologii j daktycznej (1977), Pomiar efektywno, kształcenia w szkole wyższej (1980), Wakaq ne wędrówki młodzieży szkolnej (1985), Ą joznawstwo i turystyka w wychowaniu dziej młodzieży szkolnej (1988), Wartości i cele eą kacji szkolnej (1994), Wycieczki we wspólczj nej szkole (1997).

deontologia pedagogiczna [gr. deon 1 co właściwe’, logos 'słowo’, 'nauka’], nauk/ powinnościach moralnych pedagogów; | wód pedagoga (wychowawcy, opiekuna, « uczyciela) ma szczególny charakter z rs stawianych mu przez społeczeństwo i praq dawcę specyficznych obowiązków i powij ności moralnych; proces kształcenia staje $ polem doświadczania przez wychowanko; nie tylko wiedzy, lecz również postaw v> chowawcy i jego stosunku do wartości mor; nych, do wypełniania obowiązków zaw, or; dokonywania przez niego wyborów etyq nych w różnych sytuacjach spoi., także koi fliktowych; coraz częściej oczekuje się od pl dagogów, by kwestie ich postaw moralny! były czynnikiem rozstrzygającym o praw| mocności wykonywania zawodu czy pełni* nej roli spoi.; niewłaściwe postępowanie pi dagoga może bowiem prowadzić do negatyr nych i względnie trwałych śladów w osobi wości wychowanków, wymykając się z. razem spod kontroli zewn. (publicznej), tym samym nie pociągając za sobą jego os bistej odpowiedzialności w sensie prawnyn d.p. próbuje odpowiedzieć na następujące pj tania: Czy u nauczycieli występuje fakt przi życia powinności moralnej wobec swoic. uczniów? W jakim stopniu działalność pedag nasycona jest filozofią odpowiedzialnego

UłlHl.ml.ii takie są dominujące powinności wVi liimMwcy na przełomie stulecia? Jakie za-•mly |iuwjimty regulować powinności moral-m> |ii'il,i|',ii|;n? Od czego zależy etyczna regu-Ui i-i ulimimków wewnątrzzawodowych?; w Ut n li *iii pojawiło się roszczenie publ., aby .i..ni. v* kodeks etyczny zawodu nauczycie-d Mnn'go przestrzeganie byłoby obwarowali iiMcnlonymi sankcjami prawnymi; w Pol-ir Ii.iiI.ini.i w zakresie d.p. prowadzi m.in. (-"pul naukowców w WSP w Bydgoszczy ml Hn prof. A.M. de Tchorzewskiego.

- m, "i v riyrzno-deontologiczne zawodu nauczyciel-.......... wsie przemian ustrojowych w Polsce, red.

*    I li lnu,'.nyski, Bydgoszcz 1993; Etyka zawodu .... n nja Nauczanie etyki, red. K. Kaszyński, L.

.1 I I|iln:ik.i, Zielona Góra 1995; J. HOMPLEWICZ IM redigiigiczna, Warszawa 1996; B. ŚLIWERSKi

•    . mieniąc szkołę, Kraków 1996.

ilł*|iK>n|a 1 lac. depressio 'głębokość’], zespół .'■■i mi psych., na który składają się: przy-nmflilmili' i spowolnienie aktywności psych, i im liinwi, niepokój psych, oraz lęk; częste ii a i. ,' wspóiwystępowanie charakterystyczni, li objawów somatycznych (m.in. skróce-

........., obniżenie łaknienia i siły libido); d. w

"ili.i/iiIiMiiu od chwilowego przygnębienia m i i luiakter psychotyczny (psychoza reak-

ii iłii.i)

ilopiywacja [łac. deprware 'pozbawiać’], im bawienie możliwości zaspokojenia jakiejś o,iii -rliy bądź popędu.

iltmcliolaryzacja społeczeństw, utopia ]*> il.ip,.; idea odszkolnienia społeczeństw ii iv mch deschooling), którą zaprezentował i"iiH lv,in Illich; zwolennicy tego podejścia iivii iil/„|, iż uczenie się jest tą aktywnością . łowicka, która nie tyle wymaga kierowania ci i',-, inne osoby, ile przede wszystkim do-ni.i|i,i się zapewnienia dobrowolności i swo-boiltiopo dostępu do źródeł informacji; opo-ivi,nl,i|.| się za koniecznością likwidacji szkoli j.ilui instytucji przymusowej edukacji, gdyż odwołując się do fałszywego obrazu dziec-l'.i jest ona źródłem dyskryminacji nielet-mIi li, „uszkolnione” podejście do dzieciństwa imialo wytworzone wraz z narodzinami spoin -nislwa przemysłowego, które rozpoznało o iiciiylucji szkoły możliwość realizacji swo-ii li mleresów i pozapodmiotowych celów;

Inil.pv.ok szkół nie da się rozwiązać alterna-H ivnvmi metodami w ramach tych instytucji, iidvnadal będą one służyły tradycyjnej ideo-Io||||, należy więc całkowicie z nich zrezygnować, w kontekście poglądów przedstawicieli i d.s. proces ten nie ieat ~r.-j.i- -

ku d.s. proces ten ihnyzacji, gdyż

r - w ^eusrawicieli

i me jest zwykłą antyteza

alternatywa dla

czasowych szkól nie są jakieś nowe, lepsze szkoły, ale ich całkowita likwidacja; zniesienie szkół jest zatem nie tylko krokiem w kierunku wyzwolenia jednostek spod struktur i mechanizmów instytucjonalnej dyskryminacji, ale i przygotowaniem „oświeconych” nauczycieli i uczniów do rewolucji spoi.; ważna jest tutaj nowa optyka myślenia o edukacji i akceptacja odmiennej od dotychczasowej antropologii pedag., w świetle której każdy człowiek, bez względu na swoje właściwości instrumentalne czy konstytutywne, jest w stanie sam ponosić odpowiedzialność za własny rozwój i uczyć się zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami; system oświaty powinien realizować trzy cele; zapewnić wszystkim, którzy chcą się uczyć, prawa korzystania z zasobów informacji w każdym momencie ich życia; upoważnić wszystkich, którzy chcą się dzielić swymi wiadomościami, do wyszukania tych, którzy chcą się od nich uczyć; i wreszcie stwarzać wszystkim, którzy chcą przedstawić jakąś kwestię ogółowi, okazje, by mogli ją podać do wiadomości; proces d.s. powinien następować oddolnie; zależy on od dobrej woli samych zainteresowanych — każdy człowiek jest osobiście odpowiedzialny za odszkolnienie samego siebie i jedynie on dysponuje prawem i silą, by tego dokonać; sam może stanowić również o tym kiedy, czego, z kim i jak długo będzie się uczył, swobodnie wybierając między społ. stanowionymi ofertami otwartego i alternatywnego kształcenia.

I. ILLICH Społeczeństwo bez szkoły, Warszawa 1976;

H. ZIELIŃSKA han Illich między romantyzmem a anarchizmem pedagogicznym, Toruń 1996.

determinizm [łac. determino 'ograniczam’], pogląd, że dane zjawisko (np. zachowanie człowieka) jest uwarunkowane określoną liczbą czynników, których poznanie

miałoby umożliwiać przewidywanie jego przebiegu.

Dewey John (ur. 20 X 1859, Burlington, zm.

1 VI1952, Nowy Jork), amer. filozof, pedagog i psycholog; prof. University of Michigan w Ann Arbor (1889-94), University of Chicago (1894-1904), Columbia University w Nowym Jorku (1904-30), 1919-21 wykładał na uniw. w Pekinie i Nankinie; działacz społ. i połit., zwolennik łiberalno-demokr. przemian społ.--polit. w USA; jeden z gi. przedstawicieli pragmatyzmu; głosił tezę o współzależności ludzkiej działalności poznawczej i prakt.; w pedagogice domagał się, by wychowanie włączało się w proces doświaa~~—