skanuj0051

konwikt

nych w szkołach wyższych, polegająca na dyskutowaniu problemów nauk. w niewielkich grupach; 2) zespół pracowników nauki zbierający się w celu dyskutowania określonych problemów.

konwikt [łac. conuictus 'współżycie’], w Polsce w XVn-XVffl w. internat dla uczniów prowadzony przez władze szkoły; do czasów Komisji Edukacji Nar. były związane ze szkołami zakonnymi, toteż obowiązywał w nich surowy regulamin; później k. miały zróżnicowane formy, mieściły się także poza obrębem szkół; od k. odróżniano stancje, prowadzone przez osoby prywatne pod nadzorem szkoły.

Kopczyński Onufry, właśc. Andrzej Kopczyński (ur. 1735, zm. 1817), pedagog, pijar; nauczyciel szkół pijarskich i Collegium Nobi-lium; 1780-92 czł. -> Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych; od 1802 czł. TPN w Warszawie; na polecenie Komisji Edukacji Nar. napisał podręcznik Gramatyka dla szkól narodowych (1778-84) wraz z metodycznymi Przypisami dla nauczycieli, w którym wprowadził poi. terminologię gram.; była to pierwsza w Polsce gramatyka „filozoficzna i narodowa”, obejmująca m.in. zagadnienia powstania i rozwoju języka, łącząca funkcję kształcącą z wych.; oparta na wzorach zachod-nioeur., a zarazem podnosząca rangę języka ojczystego; Kopczyński był także autorem Nauki czytania i pisania w Elementarzu dla szkół parafialnych narodowych (1785). Korczak Janusz, właśc. Henryk Goldszmit (ur. 22 VII 1878, Warszawa, zm. VIII 1942, Treblinka), pisarz, pedagog, działacz spoi., lekarz; należał do kręgu postępowej inteligencji warsz. przeł. XIX i XX w., współpracownik m.in. „Głosu”, „Przeglądu Społecznego”, „Czytelni dla wszystkich”; 1912-42 dyr. „Domu Sierot” dla dzieci żyd. w Warszawie, od 1919 współorganizator (z M. Falską) zakładu wych. dla dzieci poi. „Nasz Dom”; wykładowca w Państw. Inst. Pedagogiki Specjalnej i Wolnej Wszechnicy Pol.; 1926 zał. pierwsze i jedyne w swoim rodzaju czasopismo dla dzieci „Mały Przegląd”, redagowane wraz z dziećmi (ukazywało się do 1939); autor popularnych pogadanek radiowych (1935-36) zw. gadaninkami Starego Doktora; 1942, mimo szansy opuszczenia getta, pozostał ze swymi podopiecznymi; zginął wraz z nimi wywieziony do obozu zagłady w Treblince. Korczak byl prekursorem walki o prawa dziecka; zwracał szczególną uwagę na nie-równoprawną pozycję dzieci w społeczeństwie, ich zależność od dorosłych; d| się uznania, że dziecko na każdym) swego istnienia ma prawo być sobą,| jakim jest; idee te znalazły odbicie i roi cie w stworzonym przez Korczaka ani rytarnym systemie wychowania, resp| cym potrzeby i dążenia dziecka, a ; skłaniającym je do pracy nad sobą, akty ci i samodzielności, opartej m.in. na rd| formach samorządności dziecięcej; gl. C Jak kochać dziecko (1920,1992), Prawo i ka do szacunku (1929), Prawidła (1930), Pedagogika żartobliwa (1939); dl bardziej znanych utworów dla dzieci naf Moski, Jośki i Srule (1909), Józki, Jaśki II ki (1910), Król Maciuś Pierwszy (1922),jj Maciuś na bezludnej wyspie (1923), Bali two małego Dżeka (1924), Kiedy znów 1 mały (1925); twórczość literacka Kon obejmuje również powieści społ., prozę p i utwory daramat.: Dzieci ulicy (1901), 1 ko salonu (1906), Sam na sam z (1922), Senat szaleńców (wyst. 1931); zad wał się także Pamiętnik pisany 1942 w gł| (wyd. 1958); zebrane dzieła Korczaka zoal opublikowane: Wybór pism (t. 1-4 1957-f Pisma wybrane (t. 1-4 1978), Dzieła (t. 14 od 1992).

korelacja [łac. correlatio 'współzależno^ wzajemne powiązanie, współzależność l ważanych zjawisk lub obiektów; w tei| prawdopodobieństwa i statystyce — współl leżność liniowa zmiennych losowych; liczi wą miarą k. dwóch zmiennych losowych XI jest współczynnik korelacji, równy kowarij] cji tych zmiennych, podzielonej przez ilocż ich odchyleń standardowych; dzięki temu ( dzieleniu współczynnik k. jest zawsze licżl z przedziału [-1, I]; w przypadku, gdy obi zmienne losowe X i Y mają rozkład normalni współczynnik k. jest miarą zależności międl] tymi zmiennymi losowymi; jest równy ze| wtedy i tylko wtedy, gdy zmienne losowe j niezależne.

Kot Stanisław (ur. 22 X 1885, Ruda, znj 26 XII 1975, Londyn), działacz polit., historyfl kultury i wychowania; od 1920 prof. UJ (193| pozbawiony katedry, m.in. za protest przecie uwięzieniu przywódców Centrolewu); o| 1921 czł. PAU; 1921-39 red. kwartalnika hist] „Reformacja w Polsce”; od IX 1939 na emig; racji; 1941-42 ambasador rządu RP na uchodźstwie w ZSRR; 1942-43 min. stanu na Bliskim Wschodzie; 1943-44 min. infor macji; 1945 powrócił do kraju; 1945-47 am basador w Rzymie; od 1947 ponownie na emigracji; od 1955 przewodn. Rady Nacz

krytyczna

lilii ,'y/nic; jako historyk zajmował iilrolngii i doktryn polit. XVI i i tit d/irl.i: Andrzej Frycz Modrzewski ■E, hltubwti polityczna i społeczna braci fSWiili -ituiuych arianami (1932), Historia HktiiM mii (l. 1-2, wyd. 3. 1996).

.    K.uul (ur. 28 I 1910, Tykocin,

Igj l y cmi, !.ódź), pedagog; od 1946 wy-■hu' i i ,i ml 1970 prof. UŁ (1977 prof. Sfj Mim ikladu Teorii Wychowania; zaj-in Ulu/., podstawami wychowania, je-H i|»ii| i pulil. uwarunkowaniami oraz za-bjilFiiliml aksjologicznymi; krytykował fjttlt ((HiiMykę wychowania socjalistycznego jjl i|/|i'l,r. Szkoła angielska po drugiej woj-5tf n(i(,ii,iii'i) (1960), Podstawowe prawidło-jicdtii',oyjki (1964), Problemy wychowalił* Ir iuiI -lnie (1966), Filozofia wartości a za-•m<>i jirtitiy.ogiki (1968), Aksjologiczne pod-ti,i***i Hytiummia moralnego (1976).

|^|#HłtloWlcz Mikołaj (ur. 24 XII 1923, zm.

• i *1 1'i'm. Warszawa), działacz polit., socjo-h i i In iwania; od 1979 prof. Inst. Rozwoju ^;#»l I liiilnictwa PAN; 1981-90 prezes Pol.

ITilug.; od 1982 przewodn. ZG Tow. |uii*jii|u Uodziny; od 1947 czł. SL, ZSL, PSL rtfliinl/rnie’' i PSL; 1985-93 poseł na sejm t|wi'i 'U marszałek); gł. dzieła; Nowa mlo-i mity i rzeczywistość (1965), Bariery ■•miir.u poprzez wykształcenie. (1973), Skola-ifoiijii młodzieży polskiej (1976), Młodzież w iliń/i' przełomów (1984), Młodzież wobec ,t n małżeństwa i rodziny (1985), Byłem mir.oilkiem kontraktowego (1991).

łtnrlnlecki Józef (ur. 17 X 1936, Wilno), |hfi Imlog; od 1977 prof. Uniw. Warsz.;

rzl. PAN; zajmuje się psychologią myś-Imlii i procesów decyzyjnych oraz antropologii ,-iiynii przesłankami i implikacjami teorii lwu hol.; twórca koncepcji transgresyjnej — miiilclii człowieka jako istoty dążącej do prze-l*!,n /..iiiia granic własnych osiągnięć; gł. dzieli ,'Mgadmenia psychologii myślenia (1966), i'-mitologia procesów przeddecyzyjnyćh ll^li(i')j, Psychologiczna teoria decyzji (1975), hwccpcje psychologiczne człowieka (1976, wli lc wydań), Psychologiczna teoria samowie-,11' |I981), Koncepcja transgresyjna człowieka (IW), O człowieku wielowymiarowym 11'iHH), Z Bogiem albo bez Boga (1991).

Koźmlan Danuta (ur. 24 IV 1936, Włocławek), pedagog; prof. zw. Uniw. Szczecińskie-i;ii (1998); 1993 kier. Zakładu Historii Wychowania w Inst. Pedag. USz.; czł. PTP, czł. ciritE (Stałej Międzynar. Konferencji Histo-lyków Wychowania); zajmuje się historią myśli pedag. i szkolnictwa II Rzeczypospolitej, kształceniem nauczycieli po II wojnie światowej, szkolnictwem wyższym na Pomorzu Zach.; gł. dzieła: Samorząd uczniowski ui polskiej pedagogice 11 Rzeczypspolitej (1992), Myśl społeczno-pedagogiczna Aleksandra Kazimierza Patkowskiego (1890-1942) (1994), Chrześcijańska myśl wychowawcza Fryderyka Wilhelma Foerstera i jej recepcja w Polsce (1996), Zapomniani pedagodzy lat międzywojennych (red. 1997), Droga do Uniwersytetu Szczecińskiego w opinii prasy centralnej i regionalnej w latach 1981-1985 (w druku).

Krajowy Komitet Wychowania Resocjalizacyjnego im. Kazimierza Lisieckiego, organizacja społ. na rzecz dzieci ze środowisk zaniedbanych, osieroconych i pokrzywdzonych, powołana 1989 przy TPD z siedzibą w Warszawie; prowadzi środowiskowe ogniska wych., organizuje dla dzieci niedostosowanych społ. i ich rodzin obozy letnie i zimowe, wypoczynek sobotnio-niedzielny, opiekę zastępczą i dożywianie; jest czł. Międzynar. Federacji Wspólnot Wych. (FICE).

„Kreator” -> program „Kreator”.

Kretschmer Ernst (ur. 1888, zm. 1964), psychiatra niem.; od 1926 prof. uniw. w Marburgu, od 1946 w Tybindze; przedstawiciel -*■ konstytucjonalizmu, twórca jednej z najbardziej znanych konstytucjonalnych typologii temperamentu, wiążącej cechy osobowości, a także skłonności do określonych chorób psych, z właściwościami budowy fiz. człowieka; mimo dużej popularności, koncepcja K. spotkała się także z ostrą krytyką, gł. z powodu ignorowania roli czynnika środowiskowego w kształtowaniu cech psych, człowieka; gł. dzieła; Kórperbau und Charakter (1921), Psychologia lekarska (1922, wyd. poi. 1958), Ludzie genialni (1929, wyd. poi. 1956).

Kruszewski Krzysztof (ur. 30 III 1939, Warszawa), pedagog; 1979 prof. UW; 1980-81 min. oświaty i wychowania; zajmuje się zagadnieniami dydaktyki ogólnej i dydaktyki szkoły wyższej; gł. dzieła: Nauczanie programowane w systemie dydaktycznym (1972), Kształcenie w szkole wyższej (1973), Sztuka nauczania:    czynności nauczyciela (red.

1991), 45 minut. Prawie cala historia pewnej lekcji (1993).

krytycyzm, zdolność do obiektywnej, zgodnej ze stanem faktycznym oceny otaczających zjawisk, ludzi oraz własnych przeżyć i postaw.

krytyczna teoria -> teoria krytyczna.