skanuj0109

synektyka tii — między nauczycielem a uczniami zanika wzajemna więź; nauczyciel wykonuje tylko to, co jest jego najpilniejszym obowiązkiem, unika rozmów na tematy zaw. i wszelkiej dodatkowej aktywności; 5) syndrom wypalenia — pojawia się w momencie całkowitego wyczerpania.

Przy niskich osiągnięciach szkolnych uczniów wzmacnia to w nauczycielu stan poczucia niskiej przydatności do zawodu lub nasila niezadowolenie z niego ze strony nadzoru pedag. czy rodziców. Stres zaw. lub syndrom jego wypalenia dotyka zarówno osób słabo angażujących się w rolę nauczyciela — profesjonalisty, jak i najbardziej utożsamiających się z nią. Ci pierwsi „męczą się” w swojej roli, mając pełną świadomość źle wybranego zawodu lub nieprzystawalnośd jego obowiązków czy norm do własnej osobowości. Drugą grupę osób dotkniętych syndromem stanowią pasjonaci bez reszty oddani powołaniu nauczycielskiemu, którzy nie mogą poradzić sobie z barierami i przeszkodami, jakie inni stawiają im na drodze do zawodowej samorealizacji. Obie grupy nauczycieli ponoszą osobiste koszty, płacąc za to często najwyższą cenę w postaci utraty własnego zdrowia. Międzynar. studia porównawcze wskazują na występowanie tego syndromu u ok. 10-30% nauczycieli. W USA 33% nauczycieli zgłaszających się do lekarzy wskazuje na stres i napięcie nerwowe jako przyczynę chorób, 27% podkreśla chroniczne problemy zdrowotne związane z charakterem pracy, a 40% podaje, iż bierze z tego tytułu odpowiednie leki. W Anglii stwierdzono, że co piąty nauczyciel odczuwa swój zawód jako obciążający. Szwedzkie dane wskazują, że nauczyciele w tym kraju należą do bardziej niebezpiecznych grup zaw., ponieważ nauczanie związane jest z występowaniem u 25% pedagogów bardzo silnych napięć psychicznych. Francuzi z kolei oszacowali, że nauczyciele częściej niż przedstawiciele innych zawodów cierpią na depresje. W Niemczech syndrom wypalenia zaw. obejmuje każdego roku 15-20% populacji pełnozatrudnionych nauczycieli. Wskaźnik ten jest szczególnie wysoki w szkołach, w których znajduje się duży odsetek uczniów sprawiających trudności, zaś w kadrze pedag. dominują osoby starsze o długim stażu pracy. W świetle badań szwajcarskich okazuje się, że ponad połowę nauczycieli w tym kraju cechuje mniej lub bardziej zaawansowany zespół wypalenia zaw., przy czym u ponad 25% badanych można mówić o jego wysokim poziomie. Potwierdził się też wysoki związek wypalenia zaw. nauczycieli

2ao

z ich trudnościami zaw., dolegliwościntnj psychofiz., lękiem i skłonnościami do ily presji.

W świetle badań A. Nalaskowskiego aż 66% nauczycieli z polskiej prowincji z niespeln! 10-letnim stażem pracy już jest „wypału nych” zaw. (nauczyciele nie postrzegają swu jego zawodu jako wysoce cenionego spółce* nie, ani także jako cennego dla nich samych! aż 84% spośród nich jest niezadowolonych czy wręcz rozczarowanych z pracy; 70% Hit uczycieli upatruje przyczyn nieudanego życia w wykonywaniu tego właśnie zawodu; 58 H pedagogów, którzy nie przekroczyli 40. nikli życia, zmieniłoby swój zawód lub wyka/,lal cenie; 78% pedagogów wątpi w swoje koili petencje wychowawcze w stosunku do wlali nych dzieci; aż 67% badanych nie przygolu wuje się do pracy; ich obecność w szkole w pi sana jest w ramy konieczności i tymc/sud wości, nie prowadząc do poczucia satysfah* cji; życie na prowincji jest nudne i pozbawili ne możliwości uczestnictwa w kulturze; III uczyciele nie zamierzają angażować llf w życie społeczności lokalnej, współtworzą! próżnię społeczną w konstruowaniu wlfłl szkoły ze środowiskiem; 69% spośród bail* nych nie lubi miejsca swojej pracy). ZdanleiH A. Nalaskowskiego w zawód ten wpisana jurt niejako konieczność powolnego wypalani! się tych, którzy sami powinni edukować swfl ich wychowanków do właściwego radzenia sobie z przyczynami czy skutkami tego sytlfl romu. Uważa zatem, iż prawdopodobnie lilii my tu do czynienia przede wszystkim ze źj!* wiskiem wypalonej przestrzeni zaw., w klft rej sama profesja nauczycielska jest oillFl własnej niewydolności. Syndrom wypaleni! zaw. jest mniej groźny dla tych nauczydłll i wychowawców, którzy są przekonani o wal tości ustawicznego samokształcenia, czyllti ją prasę fachową, uczestniczą w różnorodnych formach doskonalenia. Skuteczną /,!■ porę przed tym syndromem może stand wić przyjazny klimat szkoły czy sprzyjają!! zdrowemu rozwojowi środowisko życia Pil dziennego.

C. HENNIG, G. KELLER Antistresouy program pit) 0 tele. Projeuy, priciny a zpusoby prekonani stresu i 0^: wlani, Praha 1996; K. KRAMIS-AEBISCHER SIIW|, Belastungen und Belastungsuerarbeitung im Lrhlti? ruf, Bem—Stuttgart—Wien 1995; A. NALASK0W: SKI Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukuj Toruń 1997.

synektyka, dydaktyczna metoda wdrażani! uczniów do myślenia metaforycznego i priM analogię, przyspieszająca proces uczenia lt(j jej twórcą 1961 tej jest William J J. GonlWi

szczeble

221

Uniw. w Cambridge; rozwiną! ją 1970 i; Prince; s. znajduje dwojakie zastosowanie: II do rozwiązywania zadań, których celem M znalezienie przez uczniów nowych, ory-Klnalnych rozwiązań, 2) umożliwienie uczniom lepszego i głębszego zrozumienia nowych problemów, szybkiego włączania nowych informacji w strukturę wiedzy już imsiadanej; s. można wykorzystać na lek-■ lach prowadzonych z różnych przedmiotów; nprzyja ona integrowaniu informacji z odległych nieraz dziedzin, zmusza do dokładnego przeanalizowania sytuacji problemowej, zro-mnienia zależności pomiędzy poszczególnymi elementami, wytwarza trwałe nawyki w posługiwaniu się mechanizmami myślenia twórczego, zwiększa motywację do rozwiązywania złożonych zagadnień poznawczych i tolerancję na sprzeczne informacje, nprzyja także samowychowaniu, prowadząc ilu wzrostu świadomego kierowania własnym m/.wojem. W Polsce zastosowaniem s. w edu-l.icji zajmuje się prof. W. Limont z UMK w Toruniu.

w IJMONT Synektyka a zdolności twórcze, Toruń

[TM,

•ynkretyzm [gr. synkretismós 'przymierze pizeciwko komuś’]: 1) połączenie różnych, i/ęsto sprzecznych poglądów; 2) charakte-lynlyczne dla małych dzieci spostrzeganie luźnych elementów występujących w polu widzenia jako jednej, nierozdzielnej całości.

system klasowo-lekcyjny -> klasowo-lekcyjny system nauczania.

system oświaty, organizacja upowszechniania wykształcenia ogólnego i zaw. w społeczeństwie; ogól funkcjonujących w danym ąmleczeństwie wzajemnie powiązanych in-(lylucji powołanych do realizacji tego celu: [(/kol, ośrodków wychowania pozaszkolnego I kształcenia ustawicznego oraz placówek upowszechniania wiedzy i kultury (odnośnie jyiiemu oświaty w Polsce por. -> reformy [iświaty, -* szkolnictwo w Polsce).

Niecki Stanisław T. (ur. 1878, zm. 1934), i i ni, pedagog, reformator wychowania, po-i luulzenia poi.; interesował się gł. problemami wychowania w zespole, wychowania 1'i/cz pracę oraz wzajemnego oddziaływania iifknly i środowiska; 1905 zał. w Moskwie Holi dla dzieci roboto., 1909 współzałożyciel inw. Praca i Wypoczynek Dziecka, od 1911 powadził stałą kolonię dziecięcą Bodraja ,'y/.ń, która stała się terenem jego doświad-i .-ni pedag.; oprać, koncepcję szkoły jako um. pracy kult.-oświat. w środowisku.; od 1919 kierował zespołem eksperymentalnych szkól i placówek oświat.-kult. p.n. Pierwsza Stacja Doświadczalna Oświaty Lud., będących prototypem szkoły środowiskowej; gl. dzieło: Pisma pedagogiczne (1958, wyd. poi. 1973).

Szare Szeregi, kryptonim ZHP w konspiracji podczas U wojny świat.; powołane 27IX 1939 w Warszawie przez czł. Rady Nacz. ZHP; wychowywały młodzież poprzez udział w walce z okupantem oraz tajne nauczanie i samokształcenie; organizacją kierowało Naczelnictwo, obowiązki przewodn. pełnili: do V 1943 ks. J. Mauersberger, później T. Kupczyński; w skład Sz.Sz. wchodziły samodzielne organizacje: harcerek i harcerzy. Organizacja Harcerzy działała na terytorium Rzeczypospolitej oraz na Litwie i Łotwie; Gł. Kwaterze Harcerzy („Pasieka"), kierowanej przez naczelników: do V 1943 F. Marciniaka („Jerzy Nowak”), do X1944 S. Broniewskiego („Orsza”), następnie L. Marszałka („Jan”), podlegały: chorągwie („ule”), hufce („roje”), drużyny („rodziny”) i zastępy („pszczoły”); istniało 18 chorągwi, 1944 liczyły ponad 8 tys. harcerzy; XI 1942 harcerzy podzielono na 3 grupy wiekowe: Grupy Szturmowe (GS) powyżej 17 lat, Bojowe Szkoły (BS) 15—17 lat oraz Zawisza (Z) 12-14 lat; harcerze realizowali sformułowany 1941 program Dziś-Jutro--Pojutrze, zawierający zadania bieżące oraz perspektywiczne; odbywali szkolenie wojsk, odpowiednie dla każdej grupy wiekowej; Sz.Sz. uczestniczyły w propagandzie i małym sabotażu, prowadziły walkę cyw. (oddziaływanie wychowawcze na młodzież spoza Sz.Sz.), wywiad (WISS-Wywiad i Informacja Sz.Sz.), wydawały czasopisma, uczestniczyły w walce zbrojnej (m.in. bataliony „Zośka” i „Parasol”), uwalnianiu więźniów (Arsenał warszawski, Celestynów), dywersji kolejowej, uderzeniach na posterunki graniczne, walczyły także w powstaniu warsz.; rozwiązano działalność I 1945. Działalność Sz.Sz. opisał w opowiadaniach m.in. A. Kamiński.

szczeble awansu zawodowego nauczycieli, projekt ustawy Karta Nauczyciela wprowadza 4 szczeble awansu zaw. nauczycieli: nauczyciel stażysta, nauczyciel kontraktowy, nauczyciel mianowany oraz nauczyciel dyplomowany; osoba rozpoczynająca pracę w szkole uzyskuje szczebel nauczyciela stażysty (z wyjątkiem nauczycieli akademickich z co najmniej pięcioletnim stażem dydakt. oraz osób mających znaczący dorobek zaw. i pięcioletni okres pracy); warunkiem nadania nauczycielowi kolejnego szczebla jest: 1) w przy-