9914713787

Dydaktyka

wszystkim rozmowami między nauczycielem a uczniami. Eksponowano przy tym rolę porozumiewania jako wyznacznika efektywności nauczania. Uwypuklano przy tym dydaktyczne walory tzw. porozumiewania wielokierunkowego, w którym nauczyciel pełnił rolę uczestnika i moderatora dyskusji.

Autorzy nowszych prac akcentują przede wszystkim złożoność tej funkcji. Jeśli przyjmiemy, iż działanie nauczyciela poprzedza odpowiedź na pytanie: co i w jakim celu robię, to stanie się oczywiste, iż autentycznemu dialogowi nauczyciela z uczniami musi towarzyszyć dialog z samym sobą. Ta rozmowa jest szczególnie ważna przez swój znaczący wpływ na przebieg dialogu z nauczanymi. Można na nią patrzeć z perspektywy’ nauczającego. Wówczas rejestrowanie bieżących wydarzeń w związku z założonym celem, rozumiemy jako przejaw nauczycielskiej wrażliwości na informacje płynące z sytuacji. Jest też dowodem wykorzystywania informacji zwrotnej w procesie podejmowania kolejnych decyzji dydaktycznych. Pedagog „odczytuje” zatem konkretną sytuację w kontekście posiadanej wiedzy. Ta interpretacja sensu zdarzeń inicjuje kolejny dialog. Jest nim wewnętrzna rozmowa z własnymi przekonaniami i postawami, a także z tezami i ideałami edukacyjnymi innych ludzi. Zawiązanie dialogu z uczniem inicjuje zatem wicie innych rozmów. Nie wszystkie z nich słyszymy; te najistotniejsze, wewnętrzne, pozostają bezgłośne. Specyfika dialogu nauczycielskiego — prowadzonego w planie zmieniających się i interpretowanych na bieżąco wydarzeń — sprawia, iż bywa on też określany metaforycznie dialogiem z sytuacją. Wielu jest zatem uczestników edukacyjnego dialogu, a on sam ma w swej istocie charakter wielopłaszczyznowy. I aczkolwiek bywa pojmowany przede wszystkim jako technika pracy nauczyciela, to z perspektywy psychologicznej jawi się także jako ważne narzędzie rozwoju.

Dialog i rozwój

Nauczanie jest —jak to zaznaczyliśmy na wstępie — w swej istocie procesem dialogowym. Inicjowanie, prowadzenie i podtrzymywanie dialogu, choć należy do podstawowych powinności nauczyciela, jest także jego nie zawsze docenianym przywilejem. W perspektywie psychologicznej dialog ukazuje się także jako jeden z wyznaczników rozwoju ucznia i... nauczyciela. A ponieważ nauczani i nauczający stanowią element większego systemu, jakim jest szkoła, więc ich rozwój jest wzajemnie powiązany.

Perspektywa ucznia

Próba całościowego ujęcia roli dialogu w‘rozwoju uczniów wymagałaby uwzględnienia wieku i związanego z nim etapu

11

kich ludzi. Dlatego też poszukują oni w psychologii i u psychologów odpowiedzi na dręczące pytania: jak kierować własnym życiem, jak radzić sobie w sytuacjach trudnych, jak planować swój osobisty rozwój.

Psychologia nie jest w stanie formułować recept na życie, ale wyniki badań podstawowych i stosowanych mogq dostarczać wiedzy potrzebnej do radzenia sobie w nowych sytuacjach. Treść wystąpień: wykładów, referatów, dyskusji panelowej, wyraźnie ukazała, że wyniki najnowszych badań dostarczają już w tej chwili rozwiązań interesujących przeciętnego człowieka. Potrafimy usprawniać procesy poznawcze, korygować zachowanie społeczne, wspomagać rozwój osobowośd człowieka, zwiększać skuteczność edukacji. Istotnym problemem dyskutowanym w trakcie obrad była tożsamość psychologii jako nauki o człowieku. Pytanie „Czy psychologii grozi kryzys tożsamości jako dyscyplinie naukowej i stosowanej" prowadzi do refleksji nad prawomocnością różnych stylów jej uprawiania. Jeszcze nie tak dawno zwolennicy uprawiania psychologii jako dyscypliny przyrodniczej głosili tezę, że psychologia osoby ludzkiej zwana umownie psychologią humanistyczną oraz jej popularność mają źródła w nieracjonalnym podejściu do przedmiotu badań i niera-