skanuj0130

uniwersytet

262

twa, a także rozwijanie aktywności kult. wśród szerokich kręgów społeczeństwa. Ukształtowały się pod koniec XIX w. w Europie, występując często p.n. uniwersytetów lud., np. we Francji (limiversite populaire) i Niemczech [Volkshochschule); dydaktyczne wzorce popularyzacji czerpały najczęściej z doświadczeń ang. uniwersytetów rozszerzonych (uniuersity extension), funkcjonujących przy niektórych tamtejszych uniw. (cykle wykładów publ. zapoczątkowane 1873 na uniw. w Cambridge). Pierwszym uniwersytetem powszechnym na ziemiach poi. był Uniw. Lud. im, A. Mickiewicza, zał. 1898 w Galicji, a w Królestwie Pol. -+ Uniwersytet dla Wszystkich (zał. 1905). W II RP uniwersytety powszechne były zakładane przez samorządowe władze lokalne i stowarzyszenia oświat., np. Towarzystwo Szkoły Ludowej, Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego; 1937/38 funkcjonowało 139 uniwersytetów powszechnych. W PRL gl. organizatorami uniwersytetów powszechnych były: Tow. Wiedzy Powszechnej, związki zaw. i organizacje młodzieżowe.

uniwersytet robotniczy, organizacja oświat, dorosłych typu -» uniwersytetu powszechnego, prowadzona w środowisku młodzieży miejskiej; w Polsce tradycje u.r. sięgają przeł. XIX i XX w.; po II wojnie świat, prowadzone gł. przez związki zaw. i organizacje młodzieżowe.

Uniwersytet Szczeciński, utworzony 1984 z połączenia WSP w Szczecinie i wydziału inżynieryjno-ekon. transportu Poli-techn. Szczec.; ma 6 wydziałów: ekon., hu-manist., mat.-fiz., nauk przyr., prawa i administracji, transportu i łączności; w roku akad. 1998/99 pracowało 965 nauczycieli akad. i studiowało prawie 27 tys. osób (adres internet.: www.univ.szczecin.pl).

Uniwersytet Śląski w Katowicach (UŚ), utworzony 1968 z połączenia katów, filii UJ (zał. 1963) i WSP w Katowicach (zał. 1950); jednym z gł. organizatorów i pierwszym rektorem był K. Popiołek; ma 9 wydziałów; biologii i ochrony środowiska; filo!.; matematyki, fizyki i chemii; nauk o ziemi; nauk społ.; pedagogiki i psychologu; prawa i administracji; radia i telewizji; techniki; od 1972 filia w Cieszynie; w roku akad. 1998/99 pracowało ok. 1520 nauczycieli akad. i studiowało prawie 38 tys. osób (adres internet.; www. us.edu.pl).

uniwersytet trzeciego wieku, placówka oświat, typu uniwersytetu otwartego, której

słuchaczami są osoby w wieku emerytalnym; programy obejmują cykle wykładów, konwersatoria, seminaria z różnych dziedzin wiedzy, lektoraty językowe, zajęcia z zakresu oświaty zdrowotnej; pierwsze powstały we Francji i Kanadzie; w Polsce m.in. w Warszawie i Krakowie.

Uniwersytet w Białymstoku, powołany do życia ustawą z 19 VI1997, utworzony został z Filii Uniw. Warszawskiego w Białymstoku (utw. 1968); ob. kształci na sześciu wydziałach: Matematyczno-Fizycznym, Biologiczno-Chemicznym, Pedagogiki i Psychologii, Humanistycznym, Ekonomicznym oraz Wydziale Prawa; w roku akad. 1998/99 na uniw. pracowało 712 nauczycieli akad. i studiowało ponad 12 tys. osób (adres internet.; www.uwb.edu.pl).

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, uniw. utw. ustawą z 9 IX 1999; Uniwersytet powstaje z Akademii Rolniczo--Technicznej im. Michała Oczapowskiego, Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie i Warmińskiego Instytutu Teologicznego w Olsztynie; rozpoczyna działalność 1 X1999.

Uniwersytet Warszawski (UW), powstał 1816 jako Król. Uniw. Warsz., z inicjatywy S.K. Potockiego i S. Staszica, z połączenia Szkoły Prawa i Administracji (zał. 1808) oraz Szkoły Lekarskiej (zai. 1809), uzupełnionych 1816-18 wydziałami teol., filoz., nauk i sztuk pięknych; 1831 zamknięty przez władze ros. w ramach represji po powstaniu listopadowym; 1862 wznowiony, działał do 1869 jako Szkoła Główna, po jej likwidacji utworzono ros. Uniw. Cesarski. W 1915 UW wznowił działalność jako uniw. poi.; 1935-39 p.n. Uniw. im. J. Piłsudskiego; w okresie międzywojennym miał 9 wydziałów; prawa i nauk polit., humanist., mat.-przyr., med., teologii katol., teologii ewang., teologii prawosł., farm., wet.; 1939-45 zamknięty przez okupacyjne władze niem., działał w konspiracji; po 1945 wznowił działalność, stając się największym uniw. w Polsce; w 1. poł. lat 50. odłączono wydziały teol. (Akademia Teologii Katolickiej, Chrześcijańska Akademia Teologiczna), lekarski i farm. (powstała Akad. Med.) oraz wet. (włączony do SGGW); obecnie ma 20 wydziałów: biologii, chemii, dziennikarstwa i nauk polit., filozofii i socjologii, fizyki, geografii i studiów regionalnych, geologii, hist., matematyki, informatyki i mechaniki, nauk ekon., neofilologii, pedagogiki, polonistyki, prawa i administracji, profilaktyki, resocjalizacji i problemów spot., psychologii,

uspołecznienie

263

rusycystyki i lingwistyki stosowanej, zarządzania; w roku akad. 1998/99 pracowało 2590 nauczycieli akad. i studiowało 46,7 tys. osób (adres internet.: www.uw.edu.pl).

Uniwersytet Wrocławski (uwr), powstał 1811 z fundacji króla prus. Fryderyka Wilhelma III z połączenia akad. jezuickiej Leopoldi-na we Wrocławiu (zał. 1705) i protest, uniw. Viadrina (zał. 1506), przeniesionego z Frankfurtu (n. Odrą); miał 5 wydziałów: teologii katol., teologii protest., prawa, filozofii, medycyny; zadaniem uniw. było kształcenie inteligencji z obszaru Śląska oraz stworzenie ośr. kultury niem. na pograniczu państwa pruskiego. W1. poł. XIX w. UWr. pod względem poziomu nauk. pozostawał daleko za innymi uniw. niem.; jego rozwój nastąpi! w latach 70. XIX w. dzięki nakładom finansowym, dopływowi wykładowców i studentów oraz specjalizacji uczelni w problematyce śląskiej. Dalszy rozwój UWr. nastąpi! po I wojnie świat.; uczelnia stała się wówczas ośr. szowinizmu niem. reprezentowanego przez związany z nią Inst. Wschodniej Europy; 1927 uniw. zatrudniał 245 profesorów i docentów, miał ok. 4 tys. studentów. W 1945 powołano poi. uniw. i politechn. we Wrocławiu, od 1952 (po oddzieleniu politechn.) działający jako UWr. im. B. Bieruta; organizatorami uczelni byli profesorowie, m.in. z Uniw. Lwów.; UWr. ma ob. 8 wydziałów; filologiczny, matematyki i informatyki, fizyki i astronomii, chemii, nauk hist. i pedag., nauk przyr., nauk społ., prawa i administracji; w roku akad. pracowało 1473 nauczycieli akad. i studiowało ponad 33 tys. osób (adres internet.; www.adm.uni.wroc.pl). Upośledzenie, stan wrodzonej lub nabytej niepełnej sprawności człowieka, który może się przejawiać w różnych funkcjach rozwojowych, utrudniający w istotny sposób realizację celów i zadań życiowych; zmniejszone możliwości rozwojowe człowieka mogą dotyczyć; 1) różnych narządów i funkcji organizmu, 2) sfery intelektualnej, osiągając stopień głęboki (IQ poniżej 20 łub 25), znaczny (IQ 20-25 > 35-40), umiarkowany (IQ 35-40 > 50-55), lekki (IQ 50-55 > 70) lub na pograniczu normy (70-83).

uspołecznienie szkoły (uspołecznienie oświaty), wprowadzenie do ustroju szkolnego zróżnicowanych form oddolnej kontrolni obywateli nad instytucjami oświatowymi, mające na ceiu przeciwdziałać ich biurokratycznym czy ideologicznym wynaturzeniom, umożliwiać partycypowanie społeczności lokalnej w procesie ich zarządzania (finansowania, administrowania) i kreowania w nich procesu kształcenia czy wreszcie generować koncepcje reform i stymulować poprzez to rozwój szkól. Idea u.sz. sięga swoimi korzeniami do przełomu społ.-polit. w Polsce roku 1981, kiedy to na fali odnowy zapowiadano poddanie oświaty obywatelskiej kontroli. Początkowo chodziło o to, by zarówno szkoły, jak i Ministerstwo Oświaty przestały być bastionami partykularnych interesów, służąc przede wszystkim kształceniu i wychowaniu młodego pokolenia. Zimą 1981 w ramach NSZZ „Solidarność" powstały zespoły progra-mowo-przedmiotowe, które przygotowywały pakiety rozwiązań prawnych w celu uspołecznienia szkół (chodziło o przejęcie kontroli nad treściami kształcenia, aby były one zbliżone do tradycji i prawdy historycznej oraz odwoływały się do najnowszej (nie cenzurowanej) wiedzy, a także o uzyskanie społecznego wpływu na rozdział środków finansowych w oświacie i o kontrolę wydatków). Żądano powołania Społ. Rady Edukacji Nar., by zapewnić społeczeństwu realny wpływ na koncepcje wychowania i nauczania. Ówczesne Ministerstwo Oświaty i Wychowania wyraziło zgodę jedynie na powołanie „Społecznej Rady Oświaty i Wychowania” z prawem do przedstawiania władzy centralnej własnych inicjatyw, opiniowania i proponowania rozwiązań. Przypisywane w projekcie uprawnienia miały pozorować rzeczywisty wpiyw tego organu na caiy system oświatowy.

Za jeden z najważniejszych celów uspołecznienia oświaty uważano wówczas ujawnienie opinii publ. tych praw i przepisów, które były niedostępne, chociaż dość istotnie warunkowały politykę edukacyjną państwa. 1981 istniało okoio 300 takich niejawnych zarządzeń i okólników ministerialnych, wśród których znalazła się m.in. instrukcja zwalniania kobiet ciężarnych z pracy czy zarządzenie o odpłatności za przeprowadzenie egzaminów wstępnych do szkói średnich. Problemem demokratyzacji oświaty zajął się także I walny Zjazd NSZZ „Solidarność” IX1981, postulując likwidację hierarchizacji decyzji i przedsięwzięć oświat, na rzecz upodmiotowienia nauczycieli, uczniów i ich rodziców, poprzez umożliwienie im realnego wpływu na współ-zarządzanie szkołami oraz na współkreowanie procesów kształcenia i nauczania. Szkoły miały zyskać dzięki uspołecznieniu większe możliwości realizowania celów społecznie oczekiwanych i uprawnień wszystkich jej podmiotów. W woj. lubelskim środowisko nauczycielskie rozpoczęło X 1981 strajk, żą-