Image148 (2)

klawiatury, obudowy, płyty czołowe, podświetlenia, połączenia elastyczne, ochrona elektromagnetyczna

topwww wwwJceUonrpI

cia powstające w wyniku indukcji prądu w cewce przekaźnika, które może być niebezpieczne dia wielu delikatnych urządzeń.

15-letniego Autora należy pochwalić za jak najbardziej prawidłową i interesującą ideę. Naciśnięcie SI powoduje podanie pełnego napięcia zasilania na cewkę przekaźnika. Po zwolnieniu przycisku S1 przekaźnik podtrzymywany jest przez prąd płynący przez R1 oraz Dl. Tym razem odpowiedź na pytanie: Co tu nie gra? brzmi: rozumowanie jest jak najbardziej słuszne i generalnie rozwiązanie jest prawidłowe. Do układu można mieć tylko drobne zastrzeżenia. Do gaszenia przepięć wystarczyłoby zastosować albo D2, albo Cl, a nie oba elementy jednocześnie. Niepotrzebne są też dioda D1 oraz kondensator C1.

Autor pisze, że Cl ma zapobiegać wyłączeniu przekaźnika przy chwilowych spadkach napięcia. Uczestnicy konkursu słusznie zauważyli, że każdy akumulator ma bardzo małą rezystancję wewnętrzną, czyli dużo lepszą „sztywność’’ niż kondensator i dopiero pobór naprawdę dużego prądu znacząco obniży jego napięcie. Przekaźnik pracuje przy obniżonym napięciu zasilania, niejako tuż przez odpadnięciem styków, a wskutek tego obecność kondensatora będzie mieć niewielki wpływ na właściwości układu, zwłaszcza przy obniżonym napięciu akumulatora. Obecność diody Dl i kondensatora Cl nie jest błędem, ale nie Doprawi w istotny sposób właściwości układu.

Warto też wspomnieć, że w układzie z kondensatorem Cl o dużej pojemności, dołączonym równolegle do cewki, nie jest w ogóle potrzebna dioda D2. Teoretycznie D2 ma gasić przepięcia pojawiające się podczas wyłączania przekaźnika. Ale przepięcia takie. . me wystąpią właśnie z uwagi na obecność kondensatora Cl, który nie dopuści do gwałtownego przerwania prądu w cewce, zasilając ją po rozwarciu styku. Jedynie w układzie bez kondensatora Cl należy zastosować diodę gaszącą D2.

Nie jest natomiast błędem obecność R2, który przecież zabezpiecza akumulator i styki przed zwarciem w przypadku jednoczesnego naciśnięcia SI, S2. Inna sprawa to obciążalność R2 przy jednoczesnym zwarciu SI, S2 w R2 będzie się wydzielać znaczna moc.

Czytelnicy EdW mogli wykryć tylko wspomniane wcześniej drobniutkie usterki. Układowi należy stę jednak przyjrzeć bliżej i przeanalizować ograniczenia. Autor napisał, że przekaźnik powinien puszczać przy napięciu 8-10V. Jest to możliwe, pod warunkiem starannego dobrania Rl, który zresztą będzie miał zaskakująco dużą wartość. 15-letni Autor przewidział następujące wartości elementów:

Rl -47Q R2    - 4,70

Dl,2 -IN4148 Cl    - 2200uF 25V

SI ,2    -u-switch

Pk    - przekaźnik    12V

co wskazuje, że nie do końca zna działanie przekaźnika. Mianowicie mniej więcej 8..10V wynosi gwarantowane napięcie przekaźników 12 woltowych. Natomiast wszystkie klasyczne przekaźniki mają napięcie odpadania rzędu 10% napięcia nominalnego. Szczegółów należy szukać w katalogach. Uczyniło tak dwóch uczestników, którzy stwierdzili, że podawane w katalogach napięcie odpadania to zaledwie 5... 13% napięcia nominalnego. Tak więc przekaźnik puści dopiero przy napięciu na cewce w granicach 0,6...1,6V, zależnie od typu. Należy też liczyć się z rozrzutem między egzemplarzami przekaźników tego samego typu, więc rezystor R1 należałoby dobrać indywidualnie dla konkretnego egzemplarza przekaźnika. Przekaźniki 12-woltowe mają rezystancję cewki rzędu kilkuset omów, więc żeby przekaźnik puścił przy napięciu akumulatora 8...10V, rezystor Rl musi mieć wartość kilkakrotnie większą od rezystancji cewki przekaźnika. Tym samym proponowana przez Autora wartość R1=47Q jest zdecydowanie za mała.

Dwóch uczestników zwróciło tez uwagę na kolejny szczegół. Mianowicie pracujący przy bardzo małym napięciu przekaźnik, tuż przed odpadnięciem, ma wprawdzie zwane styki, ale styki te nie są prawidłowo dociśnięte. co grozi zwiększeniem rezystancji styku i w ogóle zwiększeniem awaryjności. Ten szczegół należałoby wziąć pod uwagę, jeśli styki byłyby obciążone znacznym prądem. Wtedy zdecydowanie lepiej byłoby zastosować układ z tranzystorem, choćby taki jak na rysunku C, zaproponowany przez jednego z uczestników. Wtedy nawet przy obniżonym napięciu akumulatora cewka przekaźnika jest zasilana napięciem, gwarantującym prawidłowe dociśnięcie styków, a próg wyłączania można regulować, wymieniając diodę Zenera, pracującą tu przy bardzo małym prądzie.

Upominki otrzymują: Tomasz Szymczak - Lubliniec, Aleksander Nikolai - Białystok Maciej Jodłowski Wrocław.

Trzecia klasa Szkoty Konstruktorów

W ramach trzeciej klasy Szkoły Konstruktorów zajmujemy się przykładami praktycznych obliczeń. Są to zazwyczaj nieskomplikowane obliczenia, z jakimi mamy do czynienia na co dzień. Przy okazji jest to też praktyczna nauka korzystania z kart katalogowych.

Policz 129

Eksperymentujemy z ultradźwiękami. Między innymi chcemy podsłuchiwać nietoperze. Sygnały przesuniemy do pasma akustycznego przez zmieszanie z sygnałem generatora lokalnego. Chcemy zbudować wzmacniacz wejściowy według ogólnej idei z rysunku A.

Wzmacniacz ma mieć pasmo 20kHz... 100kHz i zapewnić wzmocnienie 60dB.

W żadnym wypadku nie chodzi o eksperymentalne dobranie elementów układu ani o odszukanie w literaturze podobnego rozwiązania, tylko o samodzielne obliczenie wartości elementów. Dlatego w rozwiązaniu należy podać:

/. schemat układu

2.    wartości elementów ale dobrze byłoby także:

3.    zwięźle wyjaśnić, dlaczego wartości elementów są takie, a nie inne.

Rozwiązania powinny być możliwie krót-

kie, ale ważne jest, by podać wyjaśnienie, dotyczące przyjętych wartości elementów. Najlepiej, gdyby praca zawierała zwięzły opis przebiegu obliczeń

Nagrodami będą kity AVT lub książki. Jestem przekonany, że potraktujecie tę trzecią klasę nie tyle jako okazję do zdobycia upo minków, ale przede wszystkim sposobność do nauki i pogłębiania wiedzy. Wszystkie rozwiązania nadsyłane w terminie 60 dni od ukazania się tego numeru EdW powinny mieć dopisek Policzl29 (na kopercie, a w tytule maila dodatkowo nazwisko, np: Policz 129Jankowski). Z uwagi na specyfikę zadania burdzo proszę o podawanie swojego wielu oraz miejsca nauki czy pracy.

Zapraszam do rozwiązania tego zadania zarówno początkujących, jak i doświadczonych elektroników\ Można też jeszcze nadsyłać rozwiązania zadania PoliczI2£ z poprzedniego miesiąca.

Elektronika dla Wszystkich Listopad2006 35