Image5 (26)

Skrzynka

Porad

W rubryce przedstawiane są odpowiedzi na pytania nadesłane do Redakcji. Są to sprawy, które, naszym zdaniem, zainteresują szersze grono Czytelników.

Jednocześnie informujemy, że Redakcja nie jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie nadesłane pytania, dotyczące różnych drobnych szczegółów.

2 Mam 14 lat i od roku interesuję się elektroniką. (...) Jakie są rodzaje bramek i do czego służą?

Nie sposób zwięźle odpowiedzieć na to pytanie. Bramki logiczne to elementarne cegiełki, wykorzystywane bardzo szeroko w technice cyfrowej i w wielu konstrukcjach amatorskich. Obszerne informacje praktyczne można znaleźć np. w książce Układy cyfrowe, pierwsze kroki, dostępnej w wysyłkowej księgami AVT (www.skłep avt.pl).

*(...) chodzi o barierę świetlną EdE (11/2004) Obudowaną nu dwóch generatorach 4047, u pomiędzy generatorami jest układ R( różniczkujący i teraz utnie ciekawi stała czasowa, która jest, juk wynika z tekstu, na czas 0,4ms, a liczyłem ze wzoru na T=R*C i za nic mi nie wychodziło te 0,4ms (...)

Tc 0,4ms to minimalna szerokość impulsu, wymagana do prawidłowej pracy scalonego odbiornika TFMS5360 i jego odpowiedników. Po prostu odbiornik może nie zareagować na paczkę impulsów o czasie krótszym niż te 0,4ms.

Czytelnik słusznie policzył, ze stała czasowa C2*R6 w nadajniku wynosi 0,68ms (680us). Ale to jest teoretyczna wartość z wyliczeń i dotyczy zmiany napięcia na rezystorze R6 o około 63%. Tymczasem w przypadku bramek CMOS teoretycznie progowe napięcie przełączania wejścia wynosi 50% napięcia zasilania. Już ten fakt powoduje, że teoretycznie obliczona stała czasowa nie odpowiada rzeczywistemu czasowi uzyskanej paczki impulsów.

Należy też dodatkowo uwzględnić tolerancję elementów - w przypadku kondensatorów nawet ±20% , a co ważniejsze - rozrzuty' napięcia progowego wejścia ASTABLE (n. 5) kostki 4047. Czas trwania paczki impulsów będzie więc w różnych egzemplarzach istotnie się różnił. Aby zapewnić, że wytworzona paczka impulsów nie będzie krótsza niż tc 0,4ms, należy zastosować obwód RC o stałej czasowej znacząco większej. Wartość 0,68ms daje bezpieczny margines.

4^ /montowałem przedwzmacniacz i wzmacniacz lampowy (...) X dwa kanały (...) chodu o to, jak zmontować z tego wzmacniacz stereo z potencjometrem głośności. Jak podłączyć potencjometr (juku wartość), leby wyszło to, co chcę. I czy tylko potencjometr wystarczy? O jukiej wartości? Dlaczego w układach lampowych potencjometry są 100kil a w tranzystorowych dużo mniejsze? O co tu chodzi? Najprościej biorąc, między przedwzmacniaczcm a wzmacniaczem albo też nu wejściu wzmacniacza mocy wystarczy jeden podwójny potencjometr (stereo), czyli dwa potencjometry wc wspólnej obudowie. Dla uzyskania łagodnej, płynnej regulacji powinien to być potencjometr tzw. „wykładniczy” z literką B (oznaczenie np. 2xlOOkQB lub 2xl0kQB).

Rzeczywiście w układach lampowych z reguły są stosowane potencjometry o wartości 100kQ lub większej. Wynika to /. faktu, że taki potencjometr często jest dołączony przez kondensator sprzęgający do anody lampy - patrz rysunek obok. Tylko w takich przypadkach rezystancja potencjometru powinna być możliwie duża, ponieważ potencjometr to dodatkowe obciążenie, zmniejszające wzmocnienie lampy LI. Wynika to z faktu, że rezystancja wyjściowa obwodu anodowego jest duża, rzędu dziesiątek kiloomów lub nawet więcej. Dlatego stosuje się potencjometry o dużej wartości, a dodatkową konsekwencją jest też stosowanie na wejściu następnego lampowego stopnia rezystora siatkowego R! o wartości me mniejszej niż rezystancja potencjometru. Rezystancja RI jest jednocześnie rezystancją wejściową tego następnego stopnia i nie powinna ona nadmiem e obciążać potencjometru i obwodu anodowego lampy LI - największy wpływ jest przy ustawieniu potencjometru na maksimum głośności, bo wtedy obwód anodowy jest obciążony wypadkową rezystancją równoległego połączenia potencjometru i rezystora RI.

Jeśli jednak sygnał na potencjometr podawany jest nic z anody lampy, tylko z katody, rezystancja potencjometru może być mniejsza, ponieważ obwód katodowy ma znacznie mniejszą rezystancję wewnętrzną.

Natomiast przedwzmacniacze tranzystorowe i na układach scalonych z reguły mają bardzo małą rezystancję wyjściową i mogą być obciążane potencjometrami o rezystancji nawet lk£2.. .2,2kśż Zwykle stosuje się potencjometry 10ki"2, ale oczywiście mogą też współpracować z potencjometrami o rezystancji 100k£2.

Generalnie potencjometry o mniejszej wartości są o tyle lepsze, że są mniej podatne na zewnętrzne zakłócenia - dotyczy to zwłaszcza tzw. „zbierania brumu”, gdy przewody do potencjometru są długie i niestaranne poprowadzone. W układach lampowych stosujemy w iększe wartości tylko z konieczności.

Należy zwrócić uwagę, żeby na potencjometrze nic występowało napięcie stale - w razie potrzeby trzeba po prostu włączyć kondensator w szereg z potencjometrem - kondensator Cs na rysunku. Musi to być kundensator o odpowiednim napięciu nominalnym. Minimalna wartość

10 Lipiec2005 Elektronika dla Wszystkich