Słownik naszej nowomowy
Język propagandowy przeszedł znaczną ewolucję. Od nachalnej cenzury i kłamstw zmierza w
stronę ukrytego zafałszowania, blisko spokrewnionego ze zjawiskiem  politycznej poprawności . Ma
ona cechy orwellowskiej nowomowy, ale działa głównie na zasadzie zdecentralizowanej cenzury
nieformalnej i prania mózgów. Świat językowy wykreowany tą czy podobną metodą ma wykluczyć
możliwość sensownego i godnego wypowiadania poglądów zwalczanych przez propagandę. Próbuje
zawładnąć umysłami, a szczególnie sferą polityki, religii, życia prywatnego.
Można wyróżnić dwie operacje na słowniku, jakie cechują język współczesnej nowomowy
propagandowej, a czasami w ogóle język mediów; najbardziej są one widoczne w rzeczonej
poprawności politycznej, zabarwionej lewicowo. Pierwsza operacja, to usuwanie pewnych słów i
zastępowanie ich innymi, o wyraz
nie odmiennym odcieniu albo w ogóle innego rodzaju. Kto używa
starych słów i nazywa rzeczy po imieniu, oskarżany bywa o zacofanie umysłowe oraz obrażanie ludzi.
Druga metoda polega na nadawaniu starym wyrażeniom odmiennego sensu lub przynajmniej
kontekstu, by kojarzyły się z czymś innym, niż przedtem. Dawne znaczenie znika i trudno je wyrazić;
odpowiadające mu pojęcie wypierane jest ze świadomości. Kto używa takich słów w ich innym niż
 medialne znaczeniach, ryzykuje brak zrozumienia u odbiorców.
Operacje te mogą być nieszkodliwe lub tylko irytujące, ale bywają też groz
ne, i to nie tylko dla
porządku w myśleniu. Są przecież kraje i miejsca, w których mówienie  po staremu grozi kłopotami
w pracy, potępieniem w mediach, a w skrajnych przypadkach wyrokiem. Zarazem metody te często
śmieszne w swoim zadufaniu i sztuczności; nietrudno przekłuć balon eufemizmów i ujawnić
manipulację, jeśli tylko cicha cenzura temu nie zapobiegnie (obawiam się, że dla niektórych wykazy
poniższe staną się poradnikiem cenzora...).
Proponuję tu dwie listy słów i zwrotów takiej manipulacji poddawanych: słowa eliminowane i
słowa przenicowane. Przykłady pochodzą głównie z Polski. Przy pierwszej kategorii podaję zaraz
odpowiednik starego wyrażenia w nowomowie. Przy drugiej  najpierw sens pomijany, a potem sens
zakładany przez propagandę; terminy i znaczenia propagandowe podano odpowiednim dla nich
drukiem pochyłym.
Warto też wspomnieć kategorię pokrewną: imiona i nazwy geograficzne. Współcześni wydawcy i
redaktorzy często zwalczają tradycyjne polszczenie imion cudzoziemców, czy to autorów, czy
znanych postaci (Umar zamiast Omara), a także swoiste polskie nazewnictwo geograficzne,
wyjątkowo bogate (Antakya zamiast Antiochii; Bautzen, a nie Budziszyn). Takie przedkładanie słów i
norm obcych nad polskie jest doprawdy zastanawiające.
Terminy zastępowane innymi
Termin zamiast tego czytamy:
ANARCHIA, AWANTURY, ROZRUCHY protesty, blokady
BEZBOŻNICTWO krytyka Kościoła i religii
Termin zamiast tego czytamy:
BIUROKRACJA 1) administracja, służby publiczne; 2) regulacje, wprowadzanie
standardów europejskich
BOŻEK bóstwo religii politeistycznej
BRAK ZASAD 1) luz; 2) umiejętność porozumienia
CYGANIE Romowie
CZARY, MAGIA LECZNICZA bioenergoterapia, medycyna naturalna
DEKADENCJA oryginalność artystyczna
DEMORALIZOWANIE DZIECI wychowanie seksualne
DOM PUBLICZNY agencja towarzyska
DUMA NARODOWA ksenofobia, nacjonalizm, rasizm
DUSZA psychika, osobowość
DYSCYPLINA opresja, przymus
EMANCYPANTKA feministka
ETATYZM, NADMIAR PRZEPISÓW troska państwa o obywateli i gospodarkę
GANGI, BANDY grupy (przestępcze, młodzieżowe)
GA
OWA RODZINY męska dominacja
GOSPODYNI kobieta nie pracująca
GRABIEŻ MIENIA PUBLICZNEGO przekształcenia własnościowe (z kolei faktyczne przekształcenia
własnościowe są nazywane  roszczeniami właścicieli ,
 wykupywaniem majątku narodowego itp.)
HINDUSKIE POGAC
STWO duchowość Wschodu
INWALIDA niepełnosprawny
KARANIE DZIECI przemoc wobec dzieci
KSI
DZ, KAPA
AN duchowny katolicki
KOMPLEMENTY, ZACHWYTY, ZALOTY molestowanie seksualne
KOMUNISTA człowiek lewicy
KOMUNISTYCZNY, SOCJALISTYCZNY, MARKSISTOWSKI postępowy
KOMUNIZM I SOCJALIZM lewica; ich wprowadzanie to reformy
LENISTWO brak motywacji i perspektyw
LUDY PRYMITYWNE ludy pierwotne
MAHOMETANIZM (określenie pokazujące, że religia ta islam (słowo wartościujące, podsunięte przez jego sympatyków;
historycznie pochodzi od Mahometa, jak po arabsku  oddanie [Bogu])
chrześcijaństwo od Chrystusa)
MAA
ŻEC
STWO, NARZECZEC
STWO, ROMANS związek
MASONERIA  tu brak odpowiednika, bo przecież istnieje ona tylko w chorej
wyobraz
ni; w kontekście historycznym: wolnomularstwo
M
Ż, NARZECZONY, KOCHANEK partner
MIA
OŚĆ BLIy
NIEGO altruizm, humanizm
MONOPOLE PAC
STWOWE służby publiczne
MORD zabójstwo
MOTA
OCH 1) margines społeczny; 2) demonstranci
MURZYN Afrykanin
NAA
ÓG (np. alkoholowy) choroba (np. alkoholowa)
NAWRACANIE ekumenizm, dialog
NUMERUS CLAUSUS akcja afirmatywna (w USA ustalanie, jaki procent Murzynów etc.
ma być przyjętych do pracy czy na studia)
Termin zamiast tego czytamy:
OCHRONA PRZYRODY ekologia
OJCIEC ŚWI
TY Watykan
PATRIOTA nacjonalista, szowinista
PIJANY KIEROWCA kierowca - przestępca
PIJANY PIESZY ofiara wypadku
PIOSENKARKA wokalistka
POBOŻNY tradycjonalista, klerykał
PODWYŻKA PODATKÓW reforma podatkowa
PODZIAA
A
UPÓW porozumienie koalicyjne
PORNOGRAFIA erotyka
POSADY funkcje państwowe i samorządowe
PRAWDA I FAA
SZ dwie sprzeczne opinie
PROPAGANDA informacja
PROSTYTUCJA usługi seksualne
PRYMITYWIZM naturalność
PRYWATA interesy jednostkowe i grupowe
PRZEST
PCA 1) podejrzany, oskarżony; 2) więzień; 3) nieprzystosowany
społecznie
RABUNEK 1) konfiskata; 2) przywłaszczenie
RELIGIJNOŚĆ 1) duchowość; 2) fundamentalizm
ROZKA
AD MORALNY wolność od sztucznych ograniczeń
ROZKA
AD RODZINY 1) świeckie ustawodawstwo rodzinne; 2) emancypacja kobiet
ROZWI
ZA
OŚĆ bujne życie erotyczne
RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA wyrównywanie szans (przez stwarzanie nierówności: przywilejów
dla różnych mniejszości, grup i orientacji)
RÓŻNICE MI
DZY PA
CIAMI dyskryminacja kobiet
SABOTAŻ blokada dróg itp
SIA
A przemoc
SPRAWIEDLIWOŚĆ sprawiedliwość społeczna
SUROWOŚĆ brutalność
ŚL
ZAK autochton
ŚLEPY niewidomy
ŚWI
TO dzień wolny
TRWONIENIE GROSZA PUBLICZNEGO dotacje, restrukturyzacje
UŚMIERCANIE STARUSZKÓW eutanazja
UTRATA SUWERENNOŚCI integracja
WIARA przekonania religijne
WIERZ
CY wyznawca, zwolennik (katolicyzmu, chrześcijaństwa itd.)
WIERNOŚĆ ZASADOM ekstremizm, Ciemnogród
WA
ASNOŚĆ egoistyczne posiadanie
WOLNOŚĆ GOSPODARCZA dziki kapitalizm
WSTRZEMI
y
LIWOŚĆ zahamowania seksualne
WYRZUTY SUMIENIA (nadmierne) poczucie winy
ZABICIE DZIECKA NIENARODZONEGO przerwanie ciąży, zabieg, świadome macierzyństwo, prawo do
wyboru
Termin zamiast tego czytamy:
ZABOBON tradycyjne przekonanie
ZBOCZENIE odmienna orientacja (preferencja) seksualna
ZA
A ORTOGRAFIA (rodzaj niewiedzy, którą należy dysgrafia, dysleksja (nieumiejętność usprawiedliwiona nawet na
nadrobić) studiach polonistycznych)
POPULARNE PRZES
DY opinia publiczna
ŻONA, NARZECZONA, KOCHANKA partnerka
Terminy o znaczeniu zmienionym
Termin Znaczenie pierwotne W politycznej poprawności etc.:
ABORCJA pocięcie na kawałki dziecka zabieg medyczny poszerzający wolność kobiet
nienarodzonego lub zabicie go w inny
sposób.
AGENT szpicel, donoszący na znajomych do Ofiara fałszowania dokumentów SB i podejrzliwości
bezpieki itp. lustratorów
ANTYSEMITYZM głupawa podejrzliwość i wrogość wobec Każda krytyka postępowania Żydów
Żydów.
ASTROLOGIA pogański przesąd, że nasze życie zależy Sposób określania cech osobowości
od położenia gwiazd.
AUTORYTET człowiek mądrzejszy i lepszy. Osoba znana z mediów
BEZPIECZEC
STWO skuteczna ochrona mieszkańców kraju Policja polityczna i jej dbałość o spokojne życie rządzących
przed przestępcami i najez
dz
cami.
CA
O podatek od towaru na granicy, Opłata na granicy korzystna dla krajowych producentów i
niekorzystny dla krajowego konsumenta. współtworząca dochody państwa
DEKOMUNIZACJA usunięcie komunizmu z polityki, Zemsta na członkach PZPR i podobnych partii
gospodarki i sposobu myślenia.
DEMOKRACJA władza obywateli. System biurokratyczny, w którym niektóre posady obsadza
się przez głosowanie
DZIEDZICZENIE prawowite otrzymanie rzeczy po Wzbogacenie się bez własnych zasług
zmarłych bliskich.
FALA W WOJSKU skutek nieudolności i lenistwa Skutek złych warunków w wojsku
dowódców oraz braku dyscypliny.
FASZYZM autorytarny i korporacyjny ustrój Włoch 1) Dawniej synonim totalitaryzmu niekomunistycznego, np.
za Mussoliniego. nazizmu; 2) obecnie także epitet pod adresem orientacji
prawicowej akcentującej godność narodową
GAZETA dziennik, popularne czasopismo Autorytet, kształtujący opinie czytelników
informacyjne lub rozrywkowe.
HISTORIA rzetelnie opisana przeszłość, która Przedmiot zainteresowań przeciwników postępu
pomaga zrozumieć teraz
niejszość i
zbudować ludzką tożsamość.
HOMOSEKSUALIZM naganne moralnie zboczenie płciowe. Równouprawniona orientacja seksualna
INTELEKTUALISTA zarozumiały uczony teoretyk, Autorytet intelektualny i moralny
wypowiadający się publicznie na
rozmaite tematy.
Termin Znaczenie pierwotne W politycznej poprawności etc.:
KAPITALIZM ustrój oparty na wolności Ustrój, w którym właściciele wyzyskują pracowników i
gospodarowania i ochronie własności płacą zbyt niskie podatki
prywatnej.
KARA ŚMIERCI wymierzenie sprawiedliwości okrutnemu Egzekucja przerażonego człowieka, który już nikomu nie
zbrodniarzowi. może zaszkodzić
KOMUNIZM oparty na marksizmie totalitarny Ustrój troski o zwykłych ludzi, unikający wad kapitalizmu,
kolektywizm z monopartyjnym choć popadający w pewne wypaczenia
systemem rządów, wrogi wolności
ludzkiej i własności prywatnej.
KONSERWATYZM postawa zmierzająca do zachowania i Wstecznictwo, nienowoczesność, wrogość wobec postępu
upowszechnienia dorobku przeszłości w (termin ogólnikowy i obelżywy)
zakresie życia społecznego i umysłowego
(termin z zakresu nauk politycznych).
KOŚCIÓA
pochodząca od Jezusa Chrystusa Organizacja grupująca księży (w liczbie mnogiej, KOŚCIOA
Y:
społeczność religijna złożona z ludzi wszelkie grupy i grupki uważające się za chrześcijańskie)
ochrzczonych i wyznających wspólną
wiarę, której nauczają papież i biskupi.
KULTURA najbogatsza kultura światowa. Imperialistyczne zagrożenie dla innych kultur
EUROPEJSKA
LEWICA komuniści i socjaliści, orientacja Siły postępu i obrońcy ludzi biedniejszych
polityczna dążąca (gdy jest u władzy) do
wzrostu roli państwa zwanego
 opiekuńczym oraz biurokracji, jak też
do ograniczenia wolności, własności
prywatnej i religii.
LIBERALIZM koncepcja ustrojowa akcentująca Lewicowość, tolerancja, swoboda obyczajów
wolność jednostek, także w sferze
gospodarki.
LUSTRACJA oczyszczenie warstw rządzących z Krzywdzące dla wielu osób rozliczenia z nieaktualną
byłych i obecnych szpiclów. przeszłością
MA
ODZIEŻ młode osoby, które wyszły już z Ludzie młodzi, dynamiczni, nowocześni
dzieciństwa, ale są zbyt niedojrzałe, by
uznać je za dorosłe.
MNIEJSZOŚĆ grupa obywateli z powodu swojego Grupa narodowa zasługująca na uprzywilejowanie w
NARODOWA poczucia narodowego dystansująca się porównaniu z innymi
od narodu przeważającego w danym
państwie.
NARKOMAN człowiek zdegenerowany z powodu Chory wymagający opieki finansowanej ze środków
nadużywania środków odurzających. publicznych
NATURALNE metody decydowania o posiadaniu (lub Właściwa katolikom niechęć do pigułki i prezerwatywy.
PLANOWANIE nie) dzieci, obywające się bez
RODZINY stosowania środków mechanicznych i
chemicznych.
NAZIZM skrót od  narodowy socjalizm , w Skrajna antysemicka prawica niemiecka
hitleryzmie połączenie nacjonalizmu z
socjalizmem.
OCHRONA działania mające na celu zachowanie Wykluczanie ludzi z przyrody
PRZYRODY przyrody, by mogli z niej bez szkody
korzystać ludzie.
PACYFIZM wymigiwanie się od służby wojskowej. Szlachetna troska o pokój
Termin Znaczenie pierwotne W politycznej poprawności etc.:
PAC
STWO kosztowna i oparta na przymusie forma System organizacji społecznej, dzięki któremu obywatele
organizacji społeczeństw, którą należy otrzymują więcej dóbr, niż by mogli sobie zapewnić sami
znosić, gdyż nie znamy lepszego sposobu
zapewnienia minimum bezpieczeństwa
jednostkom.
PARLAMENT miejsce, w którym o ustanawianiu praw Reprezentująca obywateli najwyższa władza w państwie
nie decyduje logika ani sprawiedliwość, demokratycznym
lecz głosowanie.
PATRIOTYZM miłość ojczyzny i rodaków. Tyle, co nacjonalizm i szowinizm
POLITYK dążąca do władzy osoba, która tym Osoba u władzy, której przysługują szczególne prawa
samym powinna być szczególnie czujnie
kontrolowana, gdy ją osiągnie.
POST
P zmiana na lepsze. Walka z przeszłością i każda zmiana z niej wynikła
PRAWA CZA
OWIEKA prawne gwarancje dla życia, wolności, Ochrona osób nadużywających swych praw (i szkodzących w
własności i sprawiedliwego traktowania. ten sposób innym) przed stanowczą interwencją organów
państwa. (Jak wiadomo, w świecie politycznej poprawności
mówi się z troską o prawach człowieka aresztowanych
terrorystów, ludzi lżących religię, agentów SB itp. ale nigdy
 dzieci nienarodzonych, właścicieli skonfiskowanego
majątku, ludzi niewolonych przez biurokrację.)
PRAWICA tendencja polityczna, akcentująca Nacjonalizm, wstecznictwo
wartość przestrzegania prawa,
patriotyzmu, religii, własności
prywatnej i wolności gospodarczej.
PRAWO słuszne, obowiązujące zasady,  to co Przepisy (redukcja prawa do aktualnych ustaw,  ius do
prawe (łac.  ius est quod iustum est ).  lex )
PRYWATYZACJA sprzedaż majątku państwowego osobom Przejęcie własności społecznej przez kapitalistów, którzy
prywatnym podjęta dlatego, że w ich na tym korzystają
rękach będzie ona społecznie
użyteczniejsza.
RELIGIA świadome i przybierające formę Prywatne poglądy na temat zaświatów, łączące się z
społeczną odniesienie człowieka do nietolerancją
Boga.
REPRYWATYZACJA uczciwy zwrot właścicielowi bądz
jego 1) Oddawanie własności społecznej z powodu
spadkobiercy należnego im majątku. przestarzałych roszczeń; 2) (w projekcie nieboszczki ustawy
reprywatyzacyjnej) definitywna konfiskata majątku
właściciela, powiązana z wypłaceniem mu częściowego
odszkodowania z kieszeni podatnika
REWOLUCJA niszczący przewrót polityczno- Obalenie przestarzałych czy niesprawiedliwych porządków
społeczny.
RODZICE opiekunowie swoich dzieci. Osoby, które spłodziły dzieci i łożą na nie, ale nie mają
prawa ich karcić, ani wtrącać się do ich urabiania w szkole
państwowej
SEKS, PA
EĆ cecha biologiczna człowieka y
ródło przyjemności, do którego każdy ma nieograniczone
umożliwiająca mu rozmnażanie i prawo
stwarzająca okazję do więzi między
osobami i wspólnej przyjemności.
SKA
ADKA regularne oszczędzanie w wybranej Potrzebny podatek, z którego państwo wypłaca innym
UBEZPIECZENIOWA instytucji na wypadek choroby i starości osobom obiecane dawniej emerytury i świadczenia
oszczędzającego.
SA
UŻBA ZDROWIA zbiurokratyzowany państwowy system Instytucja państwowa zapewniająca obywatelom bezpłatne
lecznictwa. leczenie
Termin Znaczenie pierwotne W politycznej poprawności etc.:
SOCJALIZM ustrój, w którym państwo prawie Ustrój dążący do sprawiedliwości społecznej
wszystko obywatelowi zabiera, a potem
przydziela część tego, co zabrało, jako
 bezpłatne świadczenia.
STRAJK szantaż zmierzający do wymuszenia Odmowa pracy jako środek walki o prawa pracowników
korzyści dla pracowników firmy lub
jakiejś grupy społecznej.
SUMIENIE zdolność człowieka do osądzenia swego Prawo człowieka do postępowania niemoralnie, gdy
postępowania w oparciu o obiektywne znajdzie dla tego jakieś usprawiedliwienie
zasady moralne.
SZKOA
A instytucja służąca nauce i wychowaniu 1) Miejsce pracy nauczycieli, którego funkcjonowaniem
dzieci. kieruje państwo; 2) miejsce realizowania programów nauki
ustalonych przez ministra
TELEWIZJA czyli państwowa, utrzymywane przez Stacja telewizyjna nadająca programy o wyższej wartości i
PUBLICZNA obywateli narzędzie propagandy służące stroniąca od pogoni za zyskiem
partiom rządzących i biurokracji.
TOLERANCJA unikanie narzucania swojego zdania w Milczenie wobec zła i uznawanie każdych poglądów za
sferach, w których subiektywizm jest równie dobre (cecha wymagana od wszystkich)
dopuszczalny (cecha pożądana).
TRADYCJA dobre i ważne rzeczy przekazane nam 1)Śmigus dyngus, wianki świętojańskie i podobne bzdety. 2)
przez poprzednie pokolenia. Ciemnogród
WARTOŚCI trwałe dobra, zwłaszcza w sferze Rzeczy subiektywnie i uporczywie uważane za cenne, nie
duchowej. wiadomo dokładnie jakie
WEGETARIANIN człowiek po prostu nie jedzący mięsa. Człowiek wrażliwszy moralnie jako przeciwnik zabijania
zwierząt
WOLNOŚĆ nie podleganie przymusowi oraz 1) Przyznawane ludziom prawo do życia niemoralnie i bez
możliwość wyboru jako środek dostępu zwracania większej uwagi na innych (pseudoliberalizm); 2)
do rozmaitych dóbr i wartości. subiektywne przekonanie, ze dokonujemy wyborów, gdy
faktycznie jesteśmy zdeterminowani społecznie
(postmarksizm); 3) to, na co zezwala władza
Michał Wojciechowski
y
ródło:  Fronda 2003, z. 30.
opr. mg/mg