kem2

Redaktor prowadzący Wojciech Wolarski

Projekt graficzny wnętrza i okładki Tomasz Lerczak

Opracowanie redakcyjne Jadwiga Wolarska

Korekty

Hanna Górna

Wybór ilustracji Liwiusz Berowski

Organizacja prac technicznych Anna Marcinkaniec

Redakcja techniczna, skład„ łamanie komputerowe, opracowanie graficzne, skanowanie Maciej Brzęcki, Jolanta Kasprzyk, Tomasz Lerczak, Karolina Loręcka,

Maria Maćkowiak, Dariusz Tomczak

Wydanie I © Copyright by Wydawnictwo KURPISZ S.A. Poznań 2003

ISBN 83-88841-73*4

Wydawnictwo KURPISZ S.A.

61-541 Poznań, ul. Przemysłowa 46

Strona internetowa Wydawnictwa: www.kurpisz.pl

Druk i oprawa:

Łódzka Drukarnia Dziełowa S.A.

90-215 Łódź, ul. Rewolucji 1905 roku nr 45

Moim Przyjaciołom

■ V*;

■ ,:A>

:ŚV;-V

V-

A*

:•• . ; O. .

Wstęp

i' v*

C.    <••• _x

TK

Germanie stanowią część starej indoeuropejskiej prawspól-noty. Wedle ustaleń współczesnej nauki około 1000 r. p.n.e. zaczęli się z niej wyodrębniać jako Pragermanie, a koniec tego nieznanego w szczegółach procesu przypadł na VIII-VI w. p.n.e. Po przybyciu z nie ustalonych dotąd terenów zajęli część (?) obszarów północnej Europy (zapewne na brzegach Morza Północnego), gdzie nawiązali ożywione kontakty z jakimś ludem nie-indoeuropejskim, może ugrofińskim, co - przynajmniej według tzw. teorii substratu - zdaje się wyjaśniać stosunkowo liczne germańskie innowacj e j ęzy kowe.

> Przypuszcza się, że nazwa Germanie (lub Germanowie) jest celtyckiego pochodzenia (por. stirl. gair - „sąsiad”), ale to zaledwie hipoteza, której daleko do powszechnej akceptacji (etnikon wyprowadzano z pragermańskiego, łaciny, liguryjskiego, iliryjskie-go, wenetyjskiego, a nawet hebrajskiego). Niemniej w 98 r. n.e. Tacyt w Germanii powiadał, że nazwa Germania jest „świeżą i dopiero w nowszych czasach nadaną, ponieważ ci, którzy pierwsi przekroczyli Ren [ze wschodu na zachód] i wypędzili Galów, a dziś nazywają się Tungrami [Tungri], wówczas nazywali się Germanami”. Być może rzeczywiście jacyś celtyccy Galowie (sądząc z danych Tacyta byliby to Galowie z terenów dzisiejszej Belgii) nazwali Sąsiadami znajomy lud siedzący (do czasu!) po drugiej stronie Renu, a nazwę tę później rozciągnięto na wszystkich krewniaków owych Sąsiadów. Oczywiście sami Germanie jeszcze bar-długo tak siebie nie nazywali pozostając przy licznych nazwach plemiennych (dopiero w XII w. Niemcy zaczęli utożsamiać się z Germanami znanymi z dzieł antycznych).

# Germanie północni (skandynawscy) zajmowali początkowo tj-lko południową część obszaru nazywanego obecnie Półwy-fpęm Skandynawskim. Najbliżsi krewniacy z południa, miesz-dzisiejszej Jutlandii, tj. dobrze znani Rzymianom z lat -101 p.n.e. Cymbrowie, Teutoni i Ambronowie, a także pipóźniej wyliczani przez Tacyta w Germanii - Reudignowie,

;!||Awionowie, Anglowie, Warynowie, Eudosowie, Suardonowie Nuitonowie, utrzymywali jakieś kontakty wyłącznie z najbar-żiej wysuniętą na południe częścią wielkiego subkontynentu,

V;

S*___

<

• =• *;.»■

: .'."i

Altgermanische Religionsgeschickte Jan de Vries, Berlin 1935 Ze zbiorów Biblioteki PTPN w Poznaniu Repr. L. Berowski/Agencja Archiwum

Sztuka epoki brązu. Postacie (bo gowie?) z toporami kultowymi

»v