PROCES UCZENIA SI
, ZAPAMI
TYWANIE  SKRYPT
Uczenie się - to proces zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków (sprawności),
prowadzący do stałych zmian w zachowaniu uczącego się - ucznia.
Uczenie mo\
na rozpatrywać jako czynność (pojedynczą, krótkotrwałą) lub jako proces
(zbiór czynności posobnych i/lub równoległych, długotrwały):
" czynność  wtedy gdy chcemy sobie coś przyswoić np. wiersz,
" proces  to układy czynności.
O tym czy dana czynność lub proces zachodzi wnioskujemy na podstawie zaobserwowanych
zmian - uczenie, więc jest procesem nabywania doświadczeń wyra\
ające się modyfikacją
zachowania.
Uczenie się mo\
e mieć charakter zamierzony jak i niezamierzony.
Efekty uczenia się zale\
ne są między innymi od pamięci, koncentracji uwagi,
motywacji, zainteresowań, zdolności. Efektem uczenia się jest wyuczenie się.
SPOSOBY UCZENIA SI

" uczenie pamięciowe  jego celem jest zapamiętanie układów wiadomości lub
czynności tak, by mo\
na je było powtarzać w sposób bezbłędny  podstawowa czynność
to powtórzenia; odnoszą się do tego trzy prawa:
o postawa czynna powoduje lepsze efekty ni\
postawa bierna,
o zapamiętanie początku i końca materiału wymaga mniej powtórzeń ni\

zapamiętanie środka,
o czas potrzebny do wyuczenia się określonego materiału jest wprost proporcjonalny
do kwadratu długości szeregu.
" uczenie się przez rozwiązywanie problemów  gdy podmiot spotyka się z sytuacją
nową, trudną, gdy zadanie nie mo\
e być rozwiązane przy pomocy posiadanej wiedzy.
Uczeń informacje musi sam wytworzyć.
" uczenie się przez próby i błędy - wtedy gdy podmiot znajduje się w jakiejś nowej
sytuacji, rozpatruje nowy układ zale\
ności, po to by lepiej przystosować się do \
ycia.
Jest to nieekonomiczny sposób uczenia się, stosowany tam gdzie zawodzą inne.
Podstawowe prawo odnoszące się do tej formy uczenia się to prawo efektu Thorndike:
wśród wielu wykonywanych czynności, najsilniej utrwalają się te po których następuje
efekt w postaci nagrody.
" uczenie się przez wgląd (zrozumienie) - odkrywanie organizacji materiału, nadawanie
mu jakiejś struktury. Chodzi o wniknięcie w istotę rzeczy, zobaczenie powiązań między
elementami, wniknięcie w terminy wchodzące w zakres działania.
" uczenie się sensoryczne - polega na wytwarzaniu odruchów warunkowych.
" uczenie się przez naśladownictwo
" uczenie się uboczne (mimowolne) - następuje przy okazji wykonywania jakichś
czynności.
WZROKOWIEC, SA
UCHOWIEC, KINESTETYK
Wzrokowiec
Lubi porządek wokół siebie i dra\
nią go np. nierówno ustawione ksią\
ki na półce. Prze-
chodząc obok sterty gazet na pewno postara się je wyrównać. Wzrokowiec pamięta dobrze
kolory i rysunki z okładek ksią\
ek oraz ich lokalizację w biblioteczce, ale z trudem
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
1
przypomina sobie tytuł i nazwisko autora. W czasie uczenia się woli czytać i robić własne
notatki.
U\
ywa słów i zwrotów:
Punkt widzenia, to jest jasne, zauwa\
yć, przegląd, widok, perspektywa, być świadkiem, to
jest niejasne, pole widzenia, ciemna sprawa, z lotu ptaka, mglista sprawa, naświetlać,
światło w tunelu, perspektywa krótkowzroczna (dalekowzroczna), olśniewające, kolorowe,
wyraz
ne, oko w oko, wyraz
ny obraz.
Powie:  zobacz, jak to pachnie albo  spójrz, jaka to dobra muzyka .
Słuchowiec
Lubi du\
o mówić, mówi z du\
ą łatwością, płynnie i melodyjnie. Woli słuchać nagrań,
wykładów ni\
czytać. Mo\
e robić wiele błędów ortograficznych (bo pisze tak, jak słyszy).Ma
kłopoty z geometrią, mapami. Z filmów dobrze pamięta melodie i dialogi. W czasie
rozmowy często u\
ywa zwrotu  posłuchaj .
U\
ywa słów i zwrotów:
Słyszalny, głośny, cichy, melodyjny, niemelodyjny, słyszeć, stwierdzić, zaniemówić, har-
monia, akcentować, brzmieć dobrze (z
le), dobrze wyra\
ony, jest na tej samej fali, dono-
śny, zdać szczegóły, to mi zgrzyta, uczta dla uszu, dobry ton, przyjemny dla ucha.
Powie:  posłuchaj jak tu ładnie ,  słuchaj jakie to dobre .
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
2
Kinestetycy, czuciowcy  podstawowe cechy
Kinestetyk
Lubi ruch. Siedzenie na wykładach i słuchanie to najmniej odpowiedni sposób uczenia się,
bardzo się wtedy męczy lub radzi sobie rysując lub wykonując np. origami. Często trenuje
jakąś dyscyplinę sportu lub chocia\
by chodzi regularnie na dalekie spacery lub potańcówki.
Nie przeszkadza mu nieporządek, wręcz przeciwnie  to jego \
ywioł. W czasie rozmowy
dość \
ywiołowo gestykuluje i lubi poklepywać siebie i innych.
U\
ywa słów i zwrotów:
Naładowany, emocjonalny, czuję, płynę, to mnie porusza, mam przeczucie, czuję nacisk,
napięcie, niepokój, to ma dobry smaczek, śliska sprawa, mocna podstawa, w gorącej wo-
dzie kąpany, gorący temat, targany sprzecznościami.
Czuciowiec ( odmiana kinestetyka)
To osoba, która jest raczej spokojna, wyciszona, empatyczna i wra\
liwa. Lubi myśleć, snuć
refleksje, zastanawiać się. Mówi cicho, spokojnie. Silnie wszystko prze\
ywa. Ma bogate
\
ycie emocjonalne.
U\
ywa słów i zwrotów: czuję, mam wra\
enie, mam poczucie, odczuwam.
Uwaga:
W tym miejscu warto dodać, i\
są ludzie, którzy rzadko posługują się językiem zmysłów, a
tak\
e takie sytuacje, kiedy tego języka się nie wykorzystuje (np. naukowe dysertacje).
Mamy wtedy do czynienia z tzw. językiem intelektualnym  językiem neutralnym sen-
sorycznie.
Charakterystyczne słowa i zwroty: myśleć, rozumieć, wiedzieć, poznawać, doświadczać,
wierzyć, uczyć się, pamiętać, zmieniać, zdawać sobie sprawę, rozwijać się, analizować,
wybierać, interpretować, kojarzyć, porównać, oceniać, zastanawiać się.
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
3
Charakterystyka typów sensorycznych w sytuacjach uczenia się
WZROKOWIEC SA
UCHOWIEC KINESTETYK
Lubi porządek, skupiony, A
atwo traci koncentrację, Du\
o się porusza, lubi
raczej spokojny, milczący, mówi do siebie, porusza dotyk, szuka kontaktu, ma
obrazowo opowiada, słabo ustami podczas czytania, bogatą gestykulację, silnie
przypomina sobie ustne mówi dobrze i rytmicznie, reaguje emocjonalnie
polecenia lubi muzykę
Podczas uczenia się:
Potrzebuje obrazków Uczy się poprzez słuchanie Uczy się poprzez działanie
Chętniej czyta samodzielnie Chętnie bierze udział w dys- Wa\
ny jest ruch, podczas
ni\
słucha kusji czytania  wierci się
Pisze ładnie, prawidłowo, Pisze tak, jak słyszy, mo\
e Przetwarza litery na ruchy,
widzi obraz słowa mieć kłopoty z ortografią. musi wielokrotnie napisać
słowo, aby je zapamiętać
Czyta bardzo dobrze i szyb- Czyta powoli, poniewa\
jed- Nie bardzo lubi czytać,
ko nocześnie mówi do siebie preferuje opisy z akcją
Pismo ładne i wyraz
ne Lepszy w mówieniu ni\
w pi- Pismo mało czytelne lub
saniu specyficzne
Woli robić notatki Woli powtarzać na głos Najlepiej pamięta to, co
wykona
Koncentrację zaburza nie- A
atwo traci koncentrację z Aby się koncentrować,
porządek i ruch powodu hałasu musi się ruszać
Gdy się nudzi, patrzy w dal, Nuci, gada do siebie lub in- Wierci się, zmienia
rysuje, znajduje coś do nych pozycję, znajduje coś do
oglądania trzymania, stukania,
obracania
Najchętniej uczą się...
Poprzez patrzenie, czytanie, Poprzez aktywne przysłuchi- Poprzez wykonywanie i
obserwację lub demonstra- wanie się, słuchanie siebie bezpośrednie
cję lub innych zaanga\
owanie: do-
świadczenie i
eksperymenty
Sposób mówienia
Szybko, rytmicznie, nieco Równomiernie, melodyjnie, Wolno, czasem z trudem
chaotycznie linearnie
Głos
Wysoki Melodyjny Niski
Pasma sensoryczne a sposoby uczenia się
Czyta, ogląda, obserwuje; Korzysta z kolorów, podkreśla WIDZ
TO
Wizualizuje materiał; Tworzy mnemotechniki wzrokowe (ideogramy,
obrazki, plakaty)
Słucha (głosu nauczyciela, innych, taśm) SA
YSZ
TO
Czyta na głos, czyta dramatycznie, powtarza na głos
Stawia pytania i odpowiada na nie (na głos)
Uczy innych; Rapuje, rytmizuje
Tworzy mnemotechniki słuchowe (wierszyki)
Słucha muzyki (właściwej dla określonego stanu uczenia się:
relaksującej, energetyzującej, integrującej)
Ogląda filmy WIDZ
I SA
YSZ

Tworzy prezentacje multimedialne
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
4
Odpowiada pisemnie ROBI

Robi notatki, rysuje (tworzy tematyczne pocztówki) WYKONUJ

Układa fragmenty w logicznej całości CZUJ
TO
Uaktywnia fizycznie, modeluje treści na własnym ciele
 Odgrywa (gra w role); Wykonuje eksperymenty
Wykorzystuje ruch do osiągania odpowiednich stanów dla
efektywnego uczenia się: integracji, relaksu, energetyzacji (ćwiczy
mięśnie uczenia się)
Tworzy projekty, wykonuje modele WIDZ
TO
Rysuje linie czasu, tworzy mapy mentalne ROBI

Wykorzystuje ruch do osiągania odpowiednich stanów dla WYKONUJ

efektywnego uczenia się: integracji, relaksu, energetyzacji CZUJ
TO
(ćwiczy mięśnie uczenia się)
Bierze udział w dramie; Pracuje projektami; Wycieczki Widzę  słyszę 
Wykorzystuje ruch do osiągania odpowiednich stanów dla czuję - działam
efektywnego uczenia się: integracji, relaksu, energetyzacji
(ćwiczy mięśnie uczenia się)
STYLE MYŚLENIA
Uczniowie o typie refleksyjnym mówią wolniej, potrzebują więcej czasu na zastanowienie
się zanim coś powiedzą czy zrobią. Uczą się powoli, zanim podejmą decyzję rozważają
wszystkie za i przeciw. Dzięki refleksji popełniają mniej błędów językowych, co ma
odzwierciedlenie w poprawności wypowiedzi. Odpowiadają im indukcyjne techniki
nauczania, a więc prezentacja materiału językowego przez nauczyciela. Uczniowie
charakteryzujący się stylem refleksyjnym dobrze radzą sobie z pisaniem i gramatyką języka
obcego.
Uczniowie o typie impulsywnym dają szybkie i bardziej ryzykowne pod względem
poprawności odpowiedzi. Nie zastanawiają się, nie boją się popełniać błędów, są skłonni
podejmować ryzyko. Uczniowie ci chętnie uczestniczą w spontanicznych konwersacjach,
dzięki czemu szybko uczą się płynności wypowiedzi.
ZAPAMI
TYWANIE
Pamięć jest to zdolność do rejestrowania i ponownego przywoływania wra\
eń zmysłowych,
skojarzeń czy informacji.
Pamięć epizodyczna - system pamięci długotrwałej, inaczej pamięć zdarzeń. Przechowuje
epizody, czyli ślady pamięciowe na temat zdarzeń, posiadających swoją lokalizację
przestrzenną i czasową. W tym systemie pamięci przechowywane są tak\
e informacje na
temat wzajemnych relacji między zdarzeniami.
Przykłady informacji zgromadzonych w pamięci epizodycznej.
" Pamiętam jak wyglądały moje 18 urodziny.
" Pamiętam co robiłem wczoraj o godzinie 16.
" Pamiętam mój pierwszy pocałunek.
Pamięć świe\
a  pamięć trwająca do kilkunastu minut po poznaniu informacji. W tym
czasie łatwo mo\
na odtworzyć informacje. W tym czasie impulsy elektryczne krą\
ą w
wieloneuronalnych łańcuchach zwrotnego pobudzenia m.in. wzgórza i kory mózgowej.
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
5
Pamięć krótkotrwała (ang. short-term memory, STM)  Jej nazwa wywodzi się z klasycznej
juz magazynowej teorii pamięci, która dzieli system pamięci człowieka na trzy magazyny
ró\
niące się czasem przechowywania informacji ( pamięć ultrakrótkotrwałą, krótkotrwałą,
oraz długotrwałą) pamięć Przechowuje niewielkiej ilości informacji przez krótki okres(bez
dokonywania powtórek wewnętrznych czas ten szacuje sie na kilka do kilkunastu sekund)
Pamięć krótkotrwała wykorzystywana jest do czasowego zapamiętywania danych
zmysłowych,lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej, czy rezultatów procesów
przetwarzania danych w mózgu (np. wyników obliczeń czy wniosków rozumowań).
Współcześnie rozumiana jest jako efekt utworzenia lub wzbudzenia w pamięci trwałej
reprezentacji bodz
ca( litera obraz słowo itp. Zobacz: Pamięć sensoryczna
Pamięć długotrwała (z ang. long-term memory, skrót z ang. LTM) stanowi trwały magazyn
zakodowanych śladów pamięciowych (A
uria 1973), o nieograniczonej pojemności i czasie
przechowywania.
Kodowanie informacji polega na włączeniu ich do kategorii czy systemu kategorii
istniejących ju\
w umyśle podmiotu lub na tworzeniu nowych kategorii. LTM określa się
jako pamięć trwałą lub wtórną.
Typy pamięci długotrwałej:
" "wiem jak" - pamięć proceduralna, pamięć wykonywanych czynności lub sprawności
np. prowadznie samochodu
" "wiem, \
e" - pamięć deklaratywna, pamięć faktów, reguł, pojęć i zdarzeń
(obejmuje pamięć semantyczną i epizodyczną)
Pamięć semantyczna - rodzaj pamięci słu\
ący do łączenia w grupy informacji o podobnym
charakterze. Przypuszczalnie powstała na drodze ewolucji pamięć semantyczna -
skojarzeniowa. Działa ona prawdopodobnie w ten sposób, \
e w mózgu tworzone są zbiory
informacji o podobnym charakterze, opatrzone pewnymi etykietami. W zamierzchłych
czasach etykiety te niekoniecznie były wyrazami, lecz wraz z upowszechnieniem się języka
mówionego słowa szybko nadały się do roli kluczy w pamięci semantycznej. Tak więc
pamięć ta w du\
ej mierze powiązana jest z językiem oraz procesem kojarzenia ró\
nych
faktów. Nie ma w niej \
adnych reguł co do tego, jak grupowane są poszczególne
informacje i ulega ona ciągłemu procesowi nauki.
Pamięć proceduralna - Rodzaj pamięci u człowieka. Informacje do tej pamięci nabywane
są poprzez bezpośrednie spostrzeganie, doświadczanie oraz dostrajanie do wymagań
otoczenia.
Pamięć ta wyra\
ana jest w formie zmiany prawdopodobieństwa reagowania na specyficzne
bodz
ce. Dostęp do tej pamięci jest automatyczny. Nie jesteśmy świadomi operacji
pamięciowych, uświadamiamy sobie, \
e została wykonana pewna reakcja.
Pamięć sensoryczna, pamięć ultrakrótka, STM, pamięć zmysłów - system pamięci, który:
" ma krótki czas trwania (do ok. 0,5 sek.)
" charakteryzuje się du\
ą pojemnością (niektórzy badacze podają, \
e magazynuje
ona ok 99% nadchodzących informacji)
" słu\
y do tego, aby procesy percepcji mogły wydobyć maksimum potrzebnej
informacji z nadchodzących bodz
ców
" zlokalizowany jest w ka\
dym zmyśle (ka\
dym oku, uchu ...)
" przechowuje nadchodzące informacje bez zniekształceń i przetworzenia.
Objawami pamięci sensorycznej jest to, \
e gdy ktoś macha kijem roz\
arzonym na końcu,
to nie widzimy przesuwającego się punktu, ale kreskę. Podobnie po dotknięciu czujemy
przez pewien czas dotyk, mimo \
e nie jesteśmy ju\
w kontakcie z przedmiotem, który nas
dotknął. Gdy pomachamy sobie przed oczami palcem - spostrze\
emy smugę za tym
palcem, coś w rodzaju cienia.
Informacje z pamięci ultraktótkiej przedostają się następnie do pamięci krótkotrwałej.
Pamięć autobiograficzna  pamięć odnosząca się do własnej przeszłości.Ma ona charakter
deklaratywny, co oznacza \
e wspomnienia w niej zawarte zapisujemy w postaci
konkretnych lub abstrakcyjnych informacji anga\
ujacych język (kiedy opowiadam o tym, co
mnie spotkało wczoraj w szkole właśnie wtedy korzystam z mojej pamięci
autobiograficznej).
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
6
USPRAWNIAMY MYŚLENIE  CIEKAWOSTKI
By robić mniej błędów w myśleniu rozgrzewaj mózg! Kto często tańczy walca, staje się
bardziej uprzejmy i grzeczniejszy. Wynika to stąd, \
e tańczenie walca stymuluje prawą,
odpowiadającą za emocje, półkule mózgu, co w dzisiejszych, rozumowo zorientowanych
czasach, zdarza się zbyt rzadko.
śucie gumy aktywizuje mózg. Jak długo \
ujesz, nie śpisz.
Gdy pracujemy, uczymy się w przewa\
ającej części na siedząco starajmy się często
wstawać i dostarczać swojemu ciału ruchu. Lekki ruch powoduje, \
e myślimy o wiele
bardziej płynnie, umysł pracuje swobodniej. Ju\
staro\
ytni filozofowie w czasach
Arystotelesa pomagali sobie w skupieniu i porządkowaniu myśli, poruszając się wolnym
krokiem dokoła specjalnie do tego przeznaczonych pomieszczeń. Zwiększone dostarczenie
tlenu przyspiesza procesy przemiany materii, a tym samym pozytywnie wpływa na wzrost
wydajności myślenia.
Jedz du\
o winogron, świe\
ych, ciemnych, soczystych, słodkich. Zawierają one wiele
cennych witamin, mikroelementów i co najwa\
niejsze, kwas foliowy, który jest
odpowiedzialny za prawidłowe funkcjonowanie mózgu, a tak\
e działa antydepresyjnie.
Dobrą pamięć do póz
nych lat mo\
emy zachować poprzez częste spo\
ywanie podrobów
wieprzowych, wątróbek drobiowych z du\
ą zawartością kwasu foliowego i witaminy B9.
Prócz tego gruboziarniste pieczywo, kasze, grochówki, fasola, ryby morskie i jajka.
Spo\
ywanie du\
ej ilości cebuli i śledzi słu\
yć będzie naszej głowie do myślenia a nogom do
biegania.
Podczas pracy przy biurku, co pół godziny robimy przerwy, wstajemy i przez około dwie,
trzy minuty wykonujemy krą\
enia, na zmianę rąk i nóg. W ten sposób powodujemy lepsze
dokrwienie mózgu, a co za tym idzie zwiększamy sprawność myślenia.
Śmiech jest najlepszym lekarstwem, pobudza czynności mózgu i stabilizuje psychikę. Gdy
coś zapominamy stosujmy śmiech jak najczęściej, np. przy otwieraniu drzwi, przy kąpieli,
po przebudzeniu, przed lekcją. Dobroczynny wpływ śmiechu nie ogranicza się tylko do
dzieci!
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
7
y
ródło: http://www.trendy.codn.edu.pl/struktura/konferencja/doc/atlasdemo.pdf
Opracowanie: phm. Katarzyna Pawkowska
Kurs Kadry Kształcącej  PIEC 2006/2007
8