e-Poradnik
e
Gazety Prawnej
Jak założyć firmę
za fundusze unijne, zatrudnić
pracowników i rozliczyć się z ZUS
Wyjaśnienia i praktyczne porady
Kto może uzyskać unijną dotację na własny biznes
Czy można wystąpić do urzędu pracy o przyznanie
środków na podjęcie działalności gospodarczej
Jakie obowiązki wobec ZUS
ma zakładający własną firmę
Jak wybrać najkorzystniejszą formę
zatrudnienia pracownika
Kiedy pracodawca jest zwolniony
z obowiązku opłacania składek na FP i FGŚP
Jak obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne
i zdrowotne za zatrudniane osoby
SPIS TREŚCI
Kto może uzyskać unijną dotację na własny biznes ........................................ 3
Jak założyć firmę za pieniądze z urzędu pracy ................................................ 12
Jakie obowiązki wobec ZUS ma zakładający własną firmę ............................ 17
Jak wybrać najkorzystniejszą formę zatrudnienia ............................................ 25
Jakie składki trzeba opłacać za przyjmowanych do pracy................................ 28
Czy trzeba płacić składki, gdy zatrudniana osoba ma już tytuł
do ubezpieczeń .................................................................................................... 35
Jak obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne
za zatrudniane osoby .......................................................................................... 40
Jak wykonać obowiązki zgłoszeniowe i rozliczeniowe wobec ZUS ................ 53
Kiedy trzeba opłacać składki na FP i FGŚP .................................................... 54
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. [phone]; www.gazetaprawna.pl
Redaktor naczelny Gazety Prawnej: p.o. Zbigniew Biskupski
Dyrektor artystyczny Gazety Prawnej: Dominika Raczkowska
Redakcja: Monika Bugaj-Wojciechowska
DTP: Leszek Ogrodowczyk
Biuro Reklamy: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]
Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]
Jak założyć własną firmę
za fundusze unijne,
zatrudnić pracowników
i rozliczyć się z ZUS
Osoba, która ma pomysł na założenie własnej firmy, powinna go
zrealizować. Obecnie można bowiem starać się o dotację na
podjęcie działalności gospodarczej ze środków Unii Europejskiej
albo Funduszu Pracy. Istotne dla przyszłego przedsiębiorcy jest
uproszczenie postępowania związanego z założeniem firmy.
Zachęcać do podjęcia działalności może także ulga w opłacaniu
składek.
Kto może uzyskać unijną dotację na własny biznes
soby zakładające własne firmy mogą ubiegać się o 40 tys. zł unijnej dota-
Ocji na rozpoczęcie działalności. Wsparcie na założenie firmy stanowi po-
moc bezzwrotną, pod warunkiem że przedsiębiorstwo przetrwa na rynku rok.
Kwota dofinansowania, o którą ubiega się przyszły przedsiębiorca, może być
oczywiście niższa. Wysokość wsparcia uzależniona jest od wykazania rzeczywi-
stych potrzeb związanych z uruchomieniem planowanej działalności gospodar-
czej. Przedsiębiorca, który założy firmę za środki z UE, może przez pół roku do-
datkowo otrzymywać tzw. wsparcie pomostowe w wysokości nieprzekraczającej
kwoty płacy minimalnej.
e-Poradnik Gazety Prawnej
4
Wypłata unijnych dotacji jest przewidziana w ramach Działania 6.2 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL)  Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczo-
ści i samozatrudnienia. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego traktuje to działanie
jako jeden z najważniejszych mechanizmów antykryzysowych. Resort szacuje, że
w 2009 roku może zostać wypłaconych ponad 5,5 tys. dotacji na własny biznes.
Dla kogo dotacja
O dotację na własny biznes może starać się każda osoba fizyczna, która ma po-
mysł na własną działalność, ale brakuje jej środków na jego realizację. Osoba
ubiegająca się o dofinansowanie nie może mieć zarejestrowanej działalności go-
spodarczej w okresie 12 miesięcy poprzedzających przystąpienie do projektu
ani posiadać zaległości w zapłacie podatków lub składek na ubezpieczenia spo-
łeczne. Nie może przeciwko niej toczyć się postępowanie sądowe, administracyj-
ne albo egzekucyjne dotyczące niespłaconych zobowiązań.
Wsparcie w ramach PO KL jest kierowane przede wszystkim do wybranych grup
docelowych. W przypadku Działania 6.2 są to w szczególności:
% osoby długotrwale bezrobotne, czyli pozostające bez zatrudnienia przez co naj-
mniej 12 kolejnych miesięcy w ciągu dwóch lat przed przystąpieniem do projektu,
% osoby mające trudności z wejściem lub utrzymaniem się na rynku pracy,
a zgodnie ze szczegółowym opisem Priorytetów PO KL są nimi zwłaszcza:
 kobiety powracające lub wchodzące po raz pierwszy na rynek pracy po prze-
rwie spowodowanej urodzeniem i wychowaniem dzieci,
 osoby do 25 lat i po 45. roku życia,
 niepełnosprawni,
 zamieszkujący gminy wiejskie i wiejsko-miejskie oraz miasta do 25 tys.
mieszkańców.
Ważne! Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjne-
go Kapitał Ludzki 2007 2013 dostępny jest na stronie Minister-
stwa Rozwoju Regionalnego www.mrr.gov.pl w zakładce: Progra-
my operacyjne na lata 2007 2013
W związku z kryzysem Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zamierza posze-
rzyć grupę docelową o pracowników objętych programem zwolnień monitoro-
wanych. Dotacje będą przyznawane w ramach Poddziałania 8.1.2. PO KL.
Trzeba pamiętać o tym, że Działanie 6.2 PO KL jest realizowane w ramach tzw.
komponentu regionalnego. Wytyczne dotyczące udzielania pomocy na rozwój
przedsiębiorczości są więc tworzone w regionach, a więc szczegółowe zasady
ustalania grup docelowych w poszczególnych województwach mogą się różnić.
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
5
Każde województwo w swoim regionalnym planie działania może ustalić własne
kryteria dostępu i kryteria strategiczne. Na przykład w województwie zachodnio-
pomorskim w pierwszym tegorocznym konkursie największą szansę na otrzyma-
nie dofinansowania mieli wnioskodawcy, którzy włączyli do swoich projektów
pracowników zwalnianych ze Stoczni Szczecińskiej.
Najpierw wniosek
Osoba starająca się o dotację musi zgłosić udział w projekcie realizowanym przez
jednego z tzw. operatorów. Są to instytucje szkoleniowe, które w ramach Dzia-
łania 6.2 PO KL otrzymały na ten cel unijne środki. Operatorzy są odpowiedzial-
ni za rekrutację uczestników do projektu, zapewnienie im szkoleń i doradztwa
oraz wybór osób, które staną się ostatecznymi beneficjentami, tzn. otrzymają do-
tację. Teoretycznie operatorem może być każda instytucja.
Rekrutacja odbywa się na podstawie przesłanych operatorowi wniosków aplika-
cyjnych. Formularz można pobrać ze strony internetowej operatora projektu
bądz
w jego biurze. Następnie należy go wypełnić i złożyć we wskazanym miej-
scu i terminie. Wniosek nie wymaga żadnych załączników. Zawiera on informa-
cje o potencjalnym beneficjencie, opis planowanego przedsięwzięcia oraz wyma-
gane przez operatora oświadczenia.
Przed złożeniem wniosku warto dokładnie zapoznać się z dokumentacją konkurso-
wą, którą każdy z operatorów zamieszcza na swojej stronie internetowej. Operatorzy
zapisują w nich szczegółowe, właściwe tylko dla siebie, zasady rekrutacji. Regulamin
może też zawierać inne istotne informacje, np. wykluczenia, którym podlega zgłasza-
ny pomysł na własny biznes. Przeprowadzenie rekrutacji do projektu nie jest łatwym
przedsięwzięciem, ponieważ zainteresowanie unijnymi dotacjami jest ogromne. Na
przykład do łódzkiej Fundacji Inkubator zgłosiło się 544 chętnych. Firma mogła za-
kwalifikować do projektu tylko 35 osób, a jedynie 25 spośród nich otrzyma dotację.
Do Działdowskiej Agencji Rozwoju wpłynęło natomiast 665 wniosków. Do części szko-
leniowej projektu zakwalifikowano 200 osób. Dofinansowanie otrzyma 120 z nich.
GDZIE SZUKAĆ KONTAKTU Z OPERATOREM
woj. dolnośląskie: www.pokl.dwup.pl woj. podkarpackie: http://pokl.wup-rzeszow.pl
woj. kujawsko-pomorskie: www.wup.torun.pl woj. podlaskie: www.pokl.wrotapodlasia.pl
woj. lubelskie: www.wup.lublin.pl woj. pomorskie: www.woj-pomorskie.pl
woj. lubuskie: www.wup.zgora.pl woj. śląskie: http://efs.wup-katowice.pl
woj. łódzkie: http://efs.wup.lodz.pl woj. świętokrzyskie: www.wup.kielce.pl
woj. małopolskie: www.pokl.wup-krakow.pl woj. warmińsko-mazurskie: www.up.gov.pl
woj. mazowieckie: http://pokl.mazowia.eu woj. wielkopolskie: http://efs.wup.poznan.pl
woj. opolskie: www.pokl.opolskie.pl woj. zachodniopomorskie: www.wup.pl
e-Poradnik Gazety Prawnej
6
Ocena zgłoszeń
Ocena zgłoszeń odbywa się wdwóch etapach. Najpierw dokonywana jest ocena formal-
na wniosku. Standardowo sprawdzane jest przede wszystkim to, czy kandydat spełnia
tzw. kryteria dostępu (na przykład czy mieszka na terenie powiatu, który jest objęty za-
sięgiem danego projektu szkoleniowego). Podczas tegorocznej rekrutacji zdarzały się
przypadki odrzucania wniosków oprzyznanie dofinansowania zpowodu prostych błę-
dów formalnych. Udziału w projekcie pozbawiał np. brak podpisu na każdej stronie
wniosku, a kandydatom nie dano szansy uzupełnienia tych braków formalnych. Dla-
tego warto dołożyć wyjątkowej staranności przy wypełnianiu wniosku i w przypadku
każdej wątpliwości konsultować się z pracownikami firmy-operatora.
Drugim etapem oceny wniosku jest ocena merytoryczna. Zazwyczaj dokonuje jej kil-
kuosobowa komisja rekrutacyjna. Oceniane jest wykształcenie, doświadczenie za-
wodowe, dodatkowe kwalifikacje i umiejętności związane z profilem planowanej
działalności. Operatorzy projektu mają dużą elastyczność w przyznawaniu punktów
za wartość merytoryczną wniosku. Już na etapie rekrutacji do projektu oceniany jest
pomysł na biznes, m.in. pod kątem realności, trwałości i innowacyjności.
Firmy rekrutujące do projektów podkreślają, że bardzo ważna jest znajomość
rynku i konkurencji oraz posiadanie przemyślanego pomysłu na biznes. Takie
wnioski już na etapie selekcji dają gwarancję udanego przedsięwzięcia bizneso-
wego, które bez problemu utrzyma się na rynku przynajmniej przez wymagany
okres 12 miesięcy. W warunkach kryzysu nie bez znaczenia jest także to, czy pla-
nowana działalność będzie stanowiła trwałe z
ródło utrzymania wnioskodawcy.
Autorzy wyselekcjonowanych zgłoszeń mogą zostać poddani testom predyspo-
zycji psychologicznych do prowadzenia działalności gospodarczej. Z kandydatem
zwykle przeprowadzana jest także rozmowa kwalifikacyjna. Na podstawie uzy-
skanej punktacji tworzone są listy rankingowe kandydatów, które operatorzy
mają obowiązek zamieszczać na swoich stronach internetowych.
Szkolenia i doradztwo
Osoby, które zakwalifikują się do projektu, podpisują deklarację udziału w nim
i zostają dopuszczone do dalszego postępowania. Obejmuje ono szkolenia z za-
kresu przedsiębiorczości oraz indywidualne i grupowe doradztwo dotyczące
prowadzenia działalności gospodarczej.
Czas trwania i intensywność szkoleń różni się w przypadku poszczególnych ope-
ratorów. Na przykład Centrum Doradztwa i Szkoleń Europrojekt zaoferowało
swoim uczestnikom 108 godzin szkoleń grupowych i 30 godzin wsparcia indy-
widualnego. Natomiast Fundacja Inkubator osiem dni szkoleń i pięć godzin in-
dywidualnego doradztwa. Warunkiem uzyskania dotacji jest uczestniczenie
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
7
w całym bloku szkoleniowym, na który składa się kilka modułów. Uczestnicy
uczą się, jak założyć własną firmę, poznają podstawową wiedzę o przedsiębior-
czości, podatkach, marketingu, systemie ubezpieczeń. W wyjątkowych sytu-
acjach, np. gdy operator uzna, że uczestnik ma wystarczającą  z racji posiada-
nego wykształcenia lub ukończonego kursu  wiedzę, może być zwolniony z czę-
ści lub całego szkolenia.
Wspólnym elementem szkoleń organizowanych przez wszystkich operatorów
jest przygotowanie przyszłych przedsiębiorców do samodzielnego napisania
biznesplanu. Odbywa się to w części szkolenia, realizowanej w formie doradz-
twa najpierw grupowego, a następnie indywidualnego. Każdy uczestnik ma
swojego opiekuna  doradcę biznesowego. Uczestnicy otrzymają gotowy wzór
 formularz biznesplanu. Można go odszukać na stronach internetowych wo-
jewódzkich urzędów pracy i urzędów marszałkowskich jako załącznik do do-
kumentacji konkursowej Działania 6.2 PO KL. Udostępniają go na swoich stro-
nach internetowych niektórzy operatorzy. Jest dostępny na przykład na stro-
nie: www.altum.pl w zakładce: Kapitał dla przedsiębiorczych. Właśnie na pod-
stawie oceny biznesplanu zapada decyzja o przyznaniu bądz
odmowie przy-
znania unijnej dotacji uczestnikowi szkolenia. Przyszły przedsiębiorca musi
opisać w nim planowane przedsięwzięcie, przewidywaną formę organizacyj-
no-prawną oraz formę rozliczeń z urzędem skarbowym. Musi umieć wskazać
głównych konkurentów na rynku i zastanowić się, jaka będzie ich reakcja na
uruchomienie nowego przedsięwzięcia oraz wprowadzenie produktu lub usłu-
gi na rynek. Powinien wykazać, w jaki sposób jego produkt lub usługa różni się
od produktów konkurencji i na czym polega jego przewaga. Autor biznespla-
nu powinien opisać także zaplanowaną politykę cenową, oszacować wielkość
sprzedaży i przewidywane przychody, zasoby przedsiębiorstwa oraz z
ródła je-
go finansowania.
Z tym właśnie starający się o dotację mają zazwyczaj największe problemy. Spra-
wia im trudność właściwe określenie zakresu inwestycji, realnych prognoz cen
oraz liczby przewidywanych odbiorców, dostosowanej do wielkości lokalnego
rynku. Mają też problemy z udowodnieniem zasadności zakupów. Doradcy
współpracujący z firmami operatorami twierdzą, że standardowy dla Działania
6.2 formularz biznesplanu nie jest dokumentem bardzo trudnym, tylko wyma-
ga dużej precyzji. Zawiera kilka punktów, które w odniesieniu do początkujących
przedsiębiorców są wątpliwe. Muszą oni na przykład dokładnie rozpisać koszty
finansowe zaciąganych kredytów, a także uwzględnić zmiany stanu produktów
czy wzrost i spadek zapasów. W takich przypadkach indywidualni doradcy radzą
uczestnikom projektu wpisywać kwoty zerowe.
e-Poradnik Gazety Prawnej
8
Przed wypłatą
Po odbyciu cyklu szkoleń i przygotowaniu indywidualnego biznesplanu uczest-
nik szkolenia składa w terminie wskazanym przez operatora wniosek o przyzna-
nie mu dofinansowania wraz z biznesplanem na okres dwóch lat prowadzenia
działalności oraz z wymaganymi przez instytucję szkolącą załącznikami.
Każdy z operatorów musi opracować regulamin oceny wniosków o przyznanie
dotacji. Kryteria, które zdecydują o jej przyznaniu, mogą się różnić w przypad-
ku poszczególnych firm szkoleniowych. Decydująca jest jakość przygotowanego
przez uczestnika szkoleń biznesplanu. Oceny biznesplanów dokonuje komisja,
w której skład wchodzą niezależni, zewnętrzni eksperci. Zasiada w niej także
zwykle przedstawiciel urzędu marszałkowskiego bądz
wojewódzkiego urzędu
pracy. Na podstawie przyznanej przez komisję punktacji tworzona jest lista ran-
kingowa. Dotacje są przyznawane osobom, których wnioski zostały ocenione
najwyżej. Firma szkoleniowa podpisuje z nimi umowę o dofinansowanie. Pozo-
stali uczestnicy szkoleń, którzy nie zmieścili się w limicie dotacji przyznanych da-
nemu operatorowi, znajdują się na liście rezerwowej.
Rejestracja firmy
Uczestnik, składając wniosek o dofinansowanie, może mieć już zarejestrowaną
działalność gospodarczą, ale nie jest to wymóg konieczny. Zarejestrowanie dzia-
łalności gospodarczej jest natomiast warunkiem wypłaty dotacji. Może więc na-
stąpić dopiero po ogłoszeniu przez operatora wykazu ostatecznych beneficjen-
tów, którym zostało przyznane dofinansowanie. Nie jest to jednak regułą, szcze-
gółowe zasady ustalają bowiem operatorzy. Działalność musi być prowadzona na
terenie województwa, które obejmuje swoim zasięgiem instytucja pośredniczą-
ca, organizująca konkurs w ramach Działania 6.2 PO KL, czyli odpowiedni
wojewódzki urząd pracy (WUP) lub urząd marszałkowski. Dopuszczalnymi for-
mami rejestrowanej działalności są samodzielna działalność gospodarcza oraz
spółdzielnia albo spółdzielnia socjalna. Nie jest natomiast możliwe założenie
działalności w formie spółki prawa handlowego ani innego podmiotu zbiorowe-
go (np. fundacja, stowarzyszenie). Można zawrzeć umowę spółki cywilnej, ale
tylko z innym uczestnikiem tego samego projektu. Niedopuszczalne jest prze-
kształcenie formy prawnej przedsiębiorcy (poza zawarciem umowy spółki cywil-
nej) w okresie 12 miesięcy od rozpoczęcia działalności gospodarczej.
Rok działania na rynku
Działalności gospodarczej uruchomionej za unijny grant nie można zlikwidować ani za-
wiesić przez 12 miesięcy od jej rozpoczęcia. Instytucje pośredniczące II stopnia: urzę-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
9
dy marszałkowskie i WUP za uzasadnioną przyczynę zaprzestania takiej działalności
uznają jedynie wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, w szczególności śmierć lub
ciężką chorobę osoby, której przyznano unijną dotację. Jeżeli nowo powstała firma nie
utrzyma się na rynku przez 12 miesięcy od momentu zarejestrowania działalności,
środki finansowe przekazane uczestnikowi projektu powinny być zwrócone. Urzędy
marszałkowskie i WUP informują na swych stronach internetowych, że w tej sytuacji
zwrotem środków obciążany jest uczestnik szkoleń. Operatorzy zabezpieczają spłatę
ewentualnych wierzytelności wekslem. Wielu z nich przed przelaniem dotacji na kon-
to przedsiębiorców wymaga od nich poręczenia dwóch innych osób. Przez rok działal-
ność gospodarcza uczestnika projektu jest monitorowana przez firmę szkolącą. Spraw-
dzana jest prawidłowość wydatkowania dotacji oraz wsparcia pomostowego.
Nie wszystkie osoby, które uczestniczą w projekcie szkoleniowym, otrzymają
dotację na własny biznes. Operatorzy zwykle kwalifikują do projektów więcej
uczestników, niż mogą przyznać dotacji. Przez pełny cykl szkoleń z zakresu
przedsiębiorczości przejść muszą wszyscy. Z poszczególnych modułów lub całe-
go szkolenia uczestnik projektu może być zwolniony tylko w wyjątkowych sytu-
acjach. Uczestnicy projektów muszą się liczyć z ryzykiem, że pomimo zaliczenia
pełnego cyklu szkoleniowego nie otrzymają wsparcia finansowego na realizację
biznesplanu. Za udział w szkoleniu nie przysługuje stypendium. Od decyzji o nie-
przyznaniu dotacji będzie można się odwoływać. Beneficjentem jest operator
i tylko on na razie ma prawo złożyć odwołanie, jeśli jego projekt nie zostanie wy-
brany do realizacji przez instytucję pośredniczącą II stopnia, czyli WUP lub urząd
marszałkowski. Jednak Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (MRR) zobowiąza-
ło urzędy marszałkowskie i wojewódzkie urzędy pracy, aby na etapie negocjacji
projektu z operatorami w kolejnych konkursach przewidziały mechanizm odwo-
ławczy.
Osoby, które korzystały ze szkoleń, ale nie otrzymały dotacji na założenie firmy, mo-
gą po raz kolejny ubiegać się o unijne dofinansowanie bez konieczności udziału w szko-
leniach. Zgodnie z interpretacją MRR możliwa jest nawet taka sytuacja, że beneficjent
przechodzi doradztwo i szkolenie w jednym podmiocie, a dotację uzyskuje w innym.
Przeznaczenie środków z dotacji
Dotację można przeznaczyć na rozpoczęcie dowolnego rodzaju działalności go-
spodarczej. Istnieją jednak pewne wyłączenia. Nie można otrzymać wsparcia na
działalność w sektorze rybołówstwa i akwakultury oraz na działalność rolniczą
związaną z przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych.
Osoba mająca wątpliwości co do możliwości otrzymania wsparcia na dany rodzaj
działalności powinna zapoznać się z par. 30 ust. 2 rozporządzenia ministra roz-
e-Poradnik Gazety Prawnej
10
woju regionalnego z 6 maja 2008 r. w sprawie udzielania pomocy publicznej
w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (Dz. U. 2008 nr 90, poz. 557
z póz
n. zm.). Są tam wskazane wszystkie wyłączenia od możliwości ubiegania
się o wsparcie.
Dotacja na rozpoczęcie działalności gospodarczej może być przeznaczona na
sfinansowanie pierwszych wydatków umożliwiających funkcjonowanie nowo
powstałego przedsiębiorstwa. Należy ją wydatkować w okresie trzech miesięcy
od podpisania umowy z operatorem. W uzasadnionych przypadkach termin ten
jednak może być przedłużony.
Głównie inwestycje
Dotacja jest przeznaczona przede wszystkim na pokrycie wydatków inwestycyj-
nych (w tym m.in. na środki transportu, składniki majątku trwałego, koszty prac
remontowych i budowlanych, które mają charakter dostosowania budynków,
pomieszczeń lub miejsca pracy do potrzeb prowadzonej działalności gospodar-
czej) i na środki obrotowe, w szczególności zakup surowców i materiałów (mak-
symalnie 40 proc. dotacji). Muszą to być wydatki niezbędne do prowadzenia
wybranej działalności gospodarczej. Dlatego operatorzy odrzucają zwykle biz-
nesplany, w których wydatkami inwestycyjnymi są np. samochód lub laptop.
Dotacji nie można przeznaczyć na zatrudnienie pracownika ani na budowę no-
wych budynków czy remont już istniejących.
Dotacja może pokryć 100 proc. kosztów uruchomienia działalności gospodarczej. Co
do zasady w ramach Działania 6.2 nie jest wymagany wkład własny. Jednak w zależ-
ności od rodzaju działalności jej rozpoczęcie oraz prowadzenie może się wiązać z ko-
niecznością zaangażowania środków własnych uczestnika. Niektóre biznesplany po-
winny uwzględniać wkład własny, gdyż może się okazać, że sama dotacja może nie
zapewnić przedsiębiorcy wystarczających szans przetrwania na rynku.
Wniesienie wkładu własnego przez uczestnika projektu może też być niezbęd-
ne w związku z trybem wypłaty dofinansowania. Dotacja jest bowiem wypłaca-
na w dwóch transzach. Pierwsza wpływa na konto przedsiębiorcy w formie za-
liczki w wysokości 80 proc. całego przyznanego wsparcia finansowego. Pozosta-
ła część wypłacana jest jako refundacja wydatków poniesionych na uruchomie-
nie działalności gospodarczej. Zaangażowane środki własne zostaną zwrócone
po ostatecznym rozliczeniu wszystkich poniesionych wydatków.
Pomostowe wsparcie
Osoby, którym zostanie przyznana dotacja, mogą dodatkowo ubiegać się o bez-
zwrotne finansowe wsparcie pomostowe. Jest ono wypłacane comiesięcznie przez
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
11
pół roku od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej w wysokości nieprzekra-
czającej równowartości minimalnego wynagrodzenia (1276 zł). Zwykle jest to od
700 do 1100 zł brutto. W uzasadnionych sytuacjach (np. w przypadku sezonowej
działalności gospodarczej, która nie przynosi zysku od razu) istnieje możliwość
przedłużenia wypłaty wsparcia pomostowego do 12 miesięcy. Wsparcie pomosto-
we może być przeznaczone na sfinansowanie następujących wydatków:
% danin publicznych, z wyjątkiem kar i grzywien,
% kosztów opłat telekomunikacyjnych (telefon, internet itp.) i usług poczto-
wych,
% wydatków na media (woda, gaz, elektryczność itp.),
% kosztów dzierżawy, czynszu, najmu lokali,
% kosztów najmu, dzierżawy maszyn i urządzeń,
% kosztów ubezpieczeń majątkowych i osobistych,
% kosztów zlecania usług związanych bezpośrednio z wykonywaną działalnością
gospodarczą (np. zlecanie obsługi księgowej, prawnej, działań informacyjno-
-promocyjnych, prowadzenia strony internetowej).
Osoby, którym została przyznana dotacja, mają prawo już po rozpoczęciu własnej
działalności do skorzystania z przysługującego im indywidualnego doradztwa.
W zależności od operatora jest to zwykle od 5 do 10 godzin pracy z wybranym kon-
sultantem: prawnikiem, specjalistą ds. marketingu, doradcą podatkowym.
BEATA LISOWSKA
Podstawa prawna Ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowa-
dzenia polityki rozwoju (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr
84, poz. 712).
Rozporządzenie ministra rozwoju regionalnego
z 6 maja 2008 r. w sprawie udzielania pomocy pu-
blicznej w ramach Programu Operacyjnego Kapi-
tał Ludzki (Dz.U. nr 90, poz. 557 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1998/2006
z 15 grudnia 2006 r. w sprawie stosowania art.
87 i art. 88 Traktatu do pomocy de minimis
(Dz.Urz.UE.L. nr 379 z 28 grudnia 2006 r.).
Rozporządzenie Komisji (WE) nr 875/2007 z 24
lipca 2007 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88
Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach
zasady de minimis dla sektora rybołówstwa i zmie-
niającego rozporządzenie (WE) nr 1860/2004
(Dz.Urz. UE. L. nr 193 z 25 lipca 2007 r.).
e-Poradnik Gazety Prawnej
12
Jak założyć firmę za pieniądze z urzędu pracy
soba, która została zwolniona z pracy i chce założyć własną firmę, może
Ostrać się o dotację. Od 1 lutego 2009 r. maksymalna kwota dotacji z urzędu
pracy na rozpoczęcie działalności gospodarczej przez bezrobotnego odpowiada
sześciokrotności średniej płacy w ostatnim kwartale. Obecnie jest to 19,1 tys. zł.
Bezrobotny nie musi zwracać dotacji, jeśli prowadzi biznes co najmniej 12 miesię-
cy. Istotne jest, że nie można łączyć dotacji otrzymywanej w ramach Działania 6.2
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki z dotacją z powiatowego urzędu pracy.
Kwota dofinansowania
Warto wystąpić o dotację. W ubiegłym roku dzięki środkom z Funduszu Pracy po-
wstało aż 52 tys. firm. To o ponad 5 tys. więcej niż w 2007 roku.
Starosta powiatu lub prezydent miasta na prawach powiatu, sprawujący zwierzch-
nictwo nad powiatowym urzędem pracy może przyznać bezrobotnemu dotację na
prowadzenie działalności gospodarczej i związane z nią koszty pomocy prawnej,
konsultacji i doradztwa. Maksymalna kwota dotacji stanowi sześciokrotną wysokość
przeciętnego wynagrodzenia. W przypadku gdy działalność jest podejmowana na
zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych, wysokość przyznanych bezrobot-
nemu środków nie może przekraczać czterokrotnego przeciętnego wynagrodzenia
na jednego członka założyciela spółdzielni oraz trzykrotnego przeciętnego wyna-
grodzenia na jednego członka przystępującego do spółdzielni socjalnej po jej zało-
żeniu. Chodzi o przeciętne wynagrodzenie w poprzednim kwartale, od pierwsze-
go dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez prezesa GUS w Monitorze Pol-
skim, na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych (w I kwartale 2009 r. wyniosło 3185,61 zł.). Wysokość prze-
ciętnego wynagrodzenia przyjmowana jest na dzień podpisania umowy.
Wniosek o przyznanie środków
Wniosek o przyznanie jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodar-
czej należy złożyć do starosty (prezydenta miasta), właściwego ze względu na
miejsce zamieszkania lub pobytu, albo ze względu na miejsce prowadzenia dzia-
łalności gospodarczej. Terminy składania wniosków określa dyrektor urzędu
pracy. Zainteresowani mogą składać wnioski wyłącznie w formie pisemnej na ści-
śle określonym druku. Wzór wniosku można pobrać ze strony internetowej urzę-
du albo uzyskać go od urzędnika urzędu pracy.
Wniosek należy wypełnić starannie. Powinno z niego wynikać, że wnioskodaw-
ca jest przygotowany do rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej.
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
13
Wniosek stanowi opisową formę biznesplanu i składa się z kilku części. Każda
z nich została opatrzona instrukcją, którą należy uważnie przeczytać i dokład-
nie zastosować się do jej wymogów. Sposób wypełnienia wniosku powinien prze-
konać komisję, że przyznając środki, dobrze wyda publiczne pieniądze.
Z informacji zamieszczonej na stronie internetowej Urzędu Pracy m.st. Warsza-
wy wynika, że przygotowany wniosek powinien:
% być spójny (gwarancję spójności daje dobrze przemyślana koncepcja przedsię-
wzięcia);
% dawać klarowny obraz rynku, na którym będzie prowadzona działalność,
i miejsca, które na tym rynku widzi dla siebie wnioskodawca;
% być mocno osadzony w realiach (gwarancję tego daje dobrze przeprowadzo-
na analiza mocnych i słabych stron opisanego planu działań; jest to również
wyraz świadomości wnioskodawcy dotyczący wiedzy na temat rynku, na któ-
rym będzie działał, i swoich na nim możliwości i ograniczeń).
Do wniosku o przyznanie ze środków Funduszu Pracy jednorazowo środków na
podjęcie działalności gospodarczej bezrobotny dołącza oświadczenia o:
% korzystaniu lub niekorzystaniu z bezzwrotnych środków Funduszu Pracy lub
innych środków publicznych na podjęcie działalności gospodarczej lub rolni-
czej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej,
% nieprowadzeniu działalności gospodarczej w okresie 12 miesięcy przed dniem
złożenia wniosku,
% wykorzystaniu przyznanych środków zgodnie z przeznaczeniem,
% niepodejmowaniu zatrudnienia w okresie 12 miesięcy po dniu rozpoczęcia
prowadzenia działalności gospodarczej,
% niekaralności w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku za przestęp-
stwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, w rozumieniu kodeksu karnego,
% rezygnacji z możliwości zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej
w okresie 12 miesięcy po dniu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej,
% niezłożeniu wniosku do innego starosty o przyznanie środków na podjęcie
działalności gospodarczej lub środków na założenie lub przystąpienie do spół-
dzielni socjalnej.
Udział w szkoleniu o prowadzeniu własnej firmy
Bezrobotny, który ubiega się o dotację na rozpoczęcie działalności gospodar-
czej, nie musi, choć powinien, wziąć udział w szkoleniu poświęconym prowadze-
niu własnego biznesu, zorganizowanym przez urząd pracy. Każdy urząd kilka ra-
zy w roku organizuje takie szkolenia. Trwa ono zwykle od trzech do pięciu tygo-
dni. Warto skorzystać ze szkolenia, bo aby wypełnić szczegółowo wniosek, trze-
e-Poradnik Gazety Prawnej
14
ba umieć na przykład wyliczyć podatek i zyski z planowanej działalności. Prak-
tyka dowodzi, że wysoka efektywność przyznawania przez urząd dotacji zależy
od tego, czy wnioskodawca przeszedł szkolenie. Tak jest na przykład w urzędzie
pracy w Tychach i Bytomiu  tam każdy wnioskodawca musi przejść szkolenie or-
ganizowane przez urząd. Dzięki niemu kandydaci na przyszłych przedsiębiorców
mają większe szanse przetrwania na rynku. Oprócz szkolenia muszą też odbyć
rozmowę z doradcą zawodowym, który ocenia ich predyspozycje do prowadze-
nia działalności gospodarczej. Po szkoleniu i rozmowach z doradcą bezrobotni
mogą przygotować bardziej profesjonalny biznesplan i poznać podstawy pro-
wadzenia działalności gospodarczej.
Warunki uwzględnienia wniosku o dotację
O przyznanie jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej mo-
gą ubiegać się wyłącznie osoby bezrobotne, zarejestrowane w urzędzie pracy,
które spełniają łącznie następujące warunki:
% w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień złożenia wniosku nie odmówi-
ły bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnie-
nia, innej pracy zarobkowej, szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego
dorosłych, prac interwencyjnych lub robót publicznych,
% nie otrzymały dotychczas z Funduszu Pracy lub z innych środków publicz-
nych bezzwrotnych środków na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej,
założenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej,
% nie posiadały wpisu do ewidencji działalności gospodarczej w okresie 12 mie-
sięcy przed dniem złożenia wniosku,
% nie były w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku skazane za przestęp-
stwa przeciwko obrotowi gospodarczemu, w rozumieniu kodeksu karnego,
% zrezygnują z możliwości zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej
w okresie 12 miesięcy po dniu rozpoczęcia prowadzenia działalności gospo-
darczej,
% nie złożyły wniosku o przyznanie jednorazowo środków na podjęcie działal-
ności gospodarczej ani wniosku o założenie lub przystąpienie do spółdzielni
socjalnej do innego starosty,
% w chwili składania wniosku nie posiadają informacji o pozytywnie rozpatrzo-
nym którymkolwiek ze złożonych uprzednio wniosków o przyznanie jednora-
zowo środków na podjęcie działalności gospodarczej i o przyznaniu z tego ty-
tułu wnioskowanych środków,
% ubiegają się o środki na podjęcie działalności we wszystkich sektorach z wy-
jątkiem działalności:
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
15
 w sektorach rybołówstwa i akwakultury, objętych rozporządzeniem Rady
(WE) nr 104/2000 (1),
 w dziedzinie produkcji podstawowej produktów rolnych wymienionych
w załączniku I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską,
 w sektorze węglowym zgodnie z definicją zawartą w rozporządzeniu (WE)
nr 1407/2002,
% złożyły kompletny i prawidłowo wypełniony wniosek.
Umowa o przyznanie środków
O uwzględnieniu lub odmowie uwzględnienia wniosku o przyznanie ze środków
Funduszu Pracy jednorazowo środków na podjęcie działalności gospodarczej, za-
łożenie lub przystąpienie do spółdzielni socjalnej starosta powiadamia bezrobot-
nego, w formie pisemnej, w terminie 30 dni od dnia złożenia kompletnego wnio-
sku. W przypadku nieuwzględnienia wniosku starosta podaje przyczynę odmowy.
Przyznanie bezrobotnemu ze środków Funduszu Pracy jednorazowo środków na
podjęcie działalności gospodarczej, założenie lub przystąpienie do spółdzielni so-
cjalnej jest dokonywane na podstawie umowy. Bezrobotny musi wskazać formę
zabezpieczenia zwrotu środków.
Przeznaczenie środków z dotacji
Z regulaminu Urzędu Pracy m.st. Warszawy dotyczącego przyznawania bezro-
botnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej w ramach pomocy de
minimis wynika, że przedsiębiorca może przeznaczyć środki wyłącznie na:
% zakup maszyn, urządzeń, oprogramowania oraz wyposażenia koniecznego
do utworzenia miejsc pracy (nie mniej niż 50 proc. wnioskowanej kwoty),
% zakup materiałów, surowców i towarów (do 50 proc. wnioskowanej kwoty),
% reklamę oraz w przypadku uzyskania środków w ramach projektu współfi-
nansowanego z funduszy UE na oznaczenie emblematem Unii Europejskiej
oraz logo EFS miejsca prowadzenia działalności gospodarczej wraz z informa-
cją o fakcie dofinansowania ze środków Europejskiego Funduszu Społeczne-
go zakupionych w ramach umowy środków trwałych i wyposażenia (do 30
proc. wnioskowanej kwoty),
% koszty pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa związane z podjęciem dzia-
łalności gospodarczej (do 10 proc. wnioskowanej kwoty),
% zakup materiałów przeznaczonych na remont oraz koszty adaptacji  w tym
np. koszty podłączeń mediów, instalacji połączenia sieciowego (do 15 proc.
wnioskowanej kwoty),
% zakup domeny internetowej (do 200 zł).
e-Poradnik Gazety Prawnej
16
Środki nie mogą być wykorzystane w szczególności na:
% zakup pojazdów (definicja pojazdu zgodna z zapisami ustawy  Prawo o ru-
chu drogowym) z wyłączeniem przyczep,
% finansowanie wszelkich opłat związanych z przygotowaniem do założenia
działalności gospodarczej, jej rejestracją (w szczególności związane z uzyska-
niem zaświadczenia o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej, zaświad-
czenia o figurowaniu w ewidencji urzędu skarbowego jako podmiot prowadzą-
cy działalność gospodarczą, ze zgłoszeniem VAT-R), dokonywanie zakupów
w ramach przyznanych środków (np. podatek od czynności cywilnoprawnych,
opłaty manipulacyjne, prowizje, tłumaczenia) oraz z bieżącym funkcjonowa-
niem firmy (np. opłacanie abonamentu, opłaty za internet, opłata za hosting),
% pokrycie kosztów transportu, przesyłki zakupionych rzeczy,
% finansowanie jakichkolwiek szkoleń.
PAWEA
JAKUBCZAK
Podstawa prawna Art. 2, 46 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promo-
cji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j.
Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecz-
nej z 17 kwietnia 2009 r. w sprawie dokonywa-
nia refundacji kosztów wyposażenia lub doposa-
żenia stanowiska pracy dla skierowanego bezro-
botnego oraz przyznawania bezrobotnemu środ-
ków na podjęcie działalności gospodarczej
(Dz.U. nr 62, poz. 512).
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
17
Jakie obowiązki wobec ZUS ma zakładający własną firmę
d 31 marca 2009 r. obowiązują przepisy ułatwiające założenie własnej fir-
Omy. Obecnie większość formalności związanych z rozpoczęciem prowa-
dzenia działalności gospodarczej można załatwić w urzędzie gminy lub miasta.
Dużym udogodnieniem jest sporządzenie przez ZUS wielu dokumentów ubez-
pieczeniowych na podstawie danych z wniosku o wpis do ewidencji. Jednak nie-
które formularze musi wypełnić samodzielnie przedsiębiorca. Wizyta w ZUS
w celu ich złożenia nie jest jednak konieczna. Zgłoszenie do ubezpieczeń moż-
na przekazać w formie elektronicznej albo za pośrednictwem poczty.
Zgłoszenie w ZUS
Osoba fizyczna, która zamierza rozpocząć wykonywanie działalności gospodar-
czej jednoosobowo albo w formie spółki cywilnej, musi wypełnić wniosek o wpis
do ewidencji działalności gospodarczej (EDG  1). Po jego złożeniu nastąpi wy-
danie wpisu do ewidencji, nadanie numeru NIP (jeżeli wcześniej osoba go nie
miała) i REGON. Na podstawie danych z wniosku o wpis do ewidencji działalno-
ści gospodarczej ZUS sporządza pierwszorazowe dokumenty zgłoszeniowe płat-
nika składek ZUS ZFA. Na podstawie danych dotyczących rachunków banko-
wych sporządza także dokument ZUS ZBA, a na podstawie informacji o miej-
scach wykonywania działalności gospodarczej  dokument ZUS ZAA. Zasady te
obowiązują od 31 marca 2009 r.
Podkreślić trzeba, że na podstawie danych z wniosku o wpis do ewidencji nastę-
puje zgłoszenie w ZUS przedsiębiorcy jako płatnika składek. Natomiast w celu
zgłoszenia siebie do ubezpieczeń przedsiębiorca musi złożyć w ZUS formularz
ZUS ZUA  gdy z działalności podlega ubezpieczeniom społecznym i ubezpiecze-
niu zdrowotnemu, albo ZUS ZZA  gdy z działalności podlega tylko ubezpiecze-
niu zdrowotnemu. Formularze te mogą być przekazane do ZUS w formie elek-
tronicznej (opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym
za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu) albo papierowej (złożone
bezpośrednio w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS albo przesłane za po-
średnictwem poczty).
Siedem dni na złożenie wniosku
Złożenie druku ZUS ZUA albo ZUS ZZA powinno nastąpić w terminie siedmiu dni
od dnia powstania obowiązku ubezpieczeń. W formularzach tych należy podać
odpowiedni kod tytułu ubezpieczenia dla osoby prowadzącej pozarolniczą dzia-
łalność gospodarczą:
e-Poradnik Gazety Prawnej
18
% 05 70 XX  gdy minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 30 proc. mini-
malnego wynagrodzenia (z wyłączeniem osób mających ustalone prawo do
renty z tytułu niezdolności do pracy),
% 05 10 XX  gdy minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 60 proc. progno-
zowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia
kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia eme-
rytalne i rentowe (z wyłączeniem osób mających ustalone prawo do renty
z tytułu niezdolności do pracy),
% 05 72 XX  gdy minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 30 proc. mini-
malnego wynagrodzenia (dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytu-
łu niezdolności do pracy),
% 05 12 XX  gdy minimalna podstawa wymiaru składek wynosi 60 proc. progno-
zowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia
kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia eme-
rytalne i rentowe (dla osoby mającej ustalone prawo do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy).
Jeśli działalność ma być prowadzona w ramach spółki cywilnej, każdy ze wspól-
ników jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia. Wspólnicy nie mogą
być zgłoszeni do ubezpieczeń przez spółkę jako płatnika składek.
PRZYKA
AD: Zgłoszenie przedsiębiorcy do ubezpieczeń
Tomasz K. uzyskał wpis do ewidencji działalności gospodarczej od
4 maja 2009 r. Z tym dniem rozpoczął prowadzenie działalności.
Z uwagi na to, że nie miał innych tytułów do ubezpieczeń, musiał
w terminie do 11 maja złożyć w ZUS formularz ZUS ZUA w celu zgło-
szenia się z działalności do ubezpieczeń społecznych oraz ubezpie-
czenia zdrowotnego.
Obowiązkowe ubezpieczenia
Osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega z tego tytułu obowiązkowo
ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz
ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dobrowolne jest dla niej ubezpieczenie chorobowe.
Na takich zasadach ubezpieczeniom podlegają także osoby prowadzące działal-
ność gospodarczą, które mają ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do
pracy, do czasu ustalenia prawa do emerytury. W innej sytuacji są pozostali ren-
ciści oraz emeryci prowadzący działalność gospodarczą  dla nich ubezpieczenia
emerytalne i rentowe są dobrowolne. Ubezpieczenia te mogą być dobrowolne
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
19
także wtedy, gdy występuje określony przepisami zbieg tytułów do obowiązko-
wych ubezpieczeń, np. gdy dana osoba wykonuje umowę o pracę, w której ma za-
gwarantowane co najmniej minimalne wynagrodzenie i prowadzi działalność go-
spodarczą. Jeżeli zdecyduje się na przystąpienie do dobrowolnych ubezpieczeń
emerytalnego i rentowych, to z działalności podlega także obowiązkowemu ubez-
pieczeniu wypadkowemu. Ubezpieczenie zdrowotne jest natomiast obowiązko-
we bez względu na to, czy dana osoba skorzysta z możliwości objęcia dobrowol-
nymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi czy też nie.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących
działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60
proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do
ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok ka-
lendarzowy (w 2009 roku 1915,80 zł). Niektóre z osób prowadzących działalność
gospodarczą (które nie wcześniej niż 25 sierpnia 2005 r. rozpoczęły jej prowa-
dzenie) mogą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od preferencyjnej
podstawy, tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia (w 2009 roku 382,80 zł),
pod warunkiem że:
% w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia
wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły żadnej pozarolniczej
działalności,
% nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz
którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub
w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy
lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykony-
wanej działalności gospodarczej.
Po spełnieniu łącznie wymienionych wyżej warunków możliwe jest opłacanie
składek na ubezpieczenia społeczne od preferencyjnej podstawy wymiaru przez
pełne 24 miesiące kalendarzowe od dnia rozpoczęcia wykonywania działalno-
ści gospodarczej.
Składka zdrowotna jest natomiast opłacana od zadeklarowanej kwoty nie niższej
niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsię-
biorstw w IV kwartale poprzedniego roku kalendarzowego, włącznie z wypłata-
mi z zysku (od marca do grudnia 2009 r. nie może być niższa niż 2491,57 zł). Za-
tem składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2009 r., począwszy od składek na-
leżnych od 1 marca 2009 r., nie może być niższa niż 224,24 zł (tj. 9 proc. x
2491,57 zł).
e-Poradnik Gazety Prawnej
20
PRZYKA
AD: Obliczanie i wykazywanie składek
Tomasz P. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej od
6 czerwca 2009 r. Spełnia warunki do opłacania składek na ubez-
pieczenia społeczne od obniżonej podstawy wymiaru i zgłosił się do
ubezpieczeń na druku ZUS ZUA z kodem 05 70 00. Działalność pro-
wadzi samodzielnie. Tomasz P. powinien złożyć deklarację rozlicze-
niową za czerwiec w terminie do 10 lipca. Składki na ubezpiecze-
nia społeczne powinien naliczyć od podstawy wynoszącej 319 zł
[382,80 zł: 30 (liczba dni czerwca) x 25 (liczba dni podlegania ubez-
pieczeniom w czerwcu)]. Natomiast na ubezpieczenie zdrowotne
składka powinna być naliczona od podstawy 2491,57 zł, gdyż skład-
ka zdrowotna jest miesięczna i niepodzielna. Tomasz P. będzie mu-
siał złożyć deklarację rozliczeniową również za lipiec. Za kolejne
miesiące, począwszy od sierpnia, będzie natomiast zwolniony z obo-
wiązku jej składania, jeżeli nic nie ulegnie zmianie w stosunku do mie-
siąca poprzedniego, i będzie musiał opłacać składki za pełne mie-
siące.
Dobrowolna składka chorobowa
Zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego następuje na wniosek
prowadzącego działalność. Zgłaszając wniosek na druku ZUS ZUA, należy zazna-
czyć odpowiednie pola w bloku IX. Pamiętać trzeba, że objęcie tym ubezpiecze-
niem następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wówczas, gdy zgłoszenie
do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie sied-
miu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych. Jeżeli prowadzący
działalność rozpoczął ją np. 1 kwietnia i w terminie 7 dni, tj. do 8 kwietnia, zło-
żył druk ZUS ZUA i zaznaczył w nim przystąpienie do dobrowolnego ubezpiecze-
nia chorobowego, to od 1 kwietnia został też objęty ubezpieczeniem chorobo-
wym. W pozostałych przypadkach objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem choro-
bowym jest możliwe nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został
zgłoszony.
PRZYKA
AD: Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe
Jan W. od 2 kwietnia 2009 r. prowadzi działalność gospodarczą,
z której podlega obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu,
rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu. Rozpoczynając prowa-
dzenie działalności, nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego. Uznał jednak, że chce podlegać temu ubezpiecze-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
21
niu od 1 czerwca 2009 r. W tym celu złożył 5 czerwca 2009 r. druk
ZUS ZWUA i wyrejestrował się z dotychczasowych ubezpieczeń od
1 czerwca 2009 r., a następnie druk ZUS ZUA i na tym formularzu
zgłosił się z tytułu prowadzenia działalności od 1 czerwca 2009 r.
do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, wypad-
kowego, zdrowotnego, a także do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego. Jednakże dobrowolnym ubezpieczeniem chorobo-
wym zostanie objęty dopiero od 5 czerwca 2009 r. (od daty złoże-
nia wniosku).
SKA
ADKI NA UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE W 2009 ROKU
Podstawa Emerytalne Rentowe Chorobowe
wymiaru  19,52 proc.  6 proc.  2,45 proc.
składek
60 proc. przecięt-
nego wynagro-
dzenia 1915,80 zł 373,96 zł 114,95 zł 46,94 zł
30 proc. minimal-
nego wynagro-
dzenia 82,80 zł 74,72 zł 22,97 zł 9,38 zł
Składka wypadkowa ryczałtowa
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników zgłasza-
jących do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż dziewięciu ubezpieczo-
nych ustalana jest ryczałtowo i wynosi 50 proc. najwyższej stopy procentowej
ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. W okresie od 1 kwietnia
2009 r. do 31 marca 2010 r. stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypad-
kowe dla tych płatników wynosi 1,67 proc. (50 proc. x 3,33 proc.). Powyższe za-
sady i wysokość stopy procentowej (1,67 proc.) dotyczą także płatników składek
niepodlegających wpisowi do rejestru REGON.
Dokumenty rozliczeniowe
Oprócz dokumentów zgłoszeniowych osoba prowadząca działalność musi też
składać dokumenty rozliczeniowe. Jeśli prowadzący działalność nikogo nie za-
trudnia  nie zgłasza do ubezpieczeń, a także gdy nie ma osoby współpracującej,
należne za siebie składki wykazuje wyłącznie w deklaracji rozliczeniowej ZUS
DRA. Deklaracja powinna być złożona w terminie do 10 dnia danego miesiąca
e-Poradnik Gazety Prawnej
22
za miesiąc poprzedni. W tym samym terminie powinny też być opłacone skład-
ki. Jedynie w stosunku do wspólników spółek cywilnych terminem rozliczenia
i opłacenia składek jest 15. dzień następnego miesiąca za miesiąc poprzedni, je-
śli spółka zatrudnia pracowników lub inne osoby, podlegające z tego tytułu ubez-
pieczeniom.
Należy pamiętać, że osoba prowadząca działalność, która opłaca składki od
minimalnych podstaw wymiaru za siebie oraz ewentualnie za osobę współpra-
cującą, zwolniona jest z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej
i imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc, jeżeli nic nie uległo
zmianie w stosunku do danych wykazanych w ostatnio złożonej deklaracji
i raportach. Zwolnienie to obowiązuje także wówczas, gdy zmiana w stosun-
ku do miesiąca poprzedniego jest spowodowana wyłącznie zmianą minimal-
nego wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia. Zatem prowadzący
działalność zobowiązany jest do złożenia deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA
za pierwszy pełny kalendarzowy miesiąc prowadzenia działalności, a za ko-
lejne miesiące dokumenty rozliczeniowe będą tworzone przez ZUS. Jeżeli
jednak zgłoszenie nastąpi w trakcie miesiąca, osoba ta musi złożyć deklara-
cję rozliczeniową ZUS DRA za pierwszy miesiąc (w trakcie którego nastąpiło
zgłoszenie) oraz za kolejny pełny miesiąc, za który zostanie zadeklarowana
na ubezpieczenia społeczne kwota w wysokości nie niższej niż najniższa pod-
stawa wymiaru składek.
Osoby prowadzące działalność, które korzystały ze zwolnienia z obowiązku skła-
dania dokumentów rozliczeniowych, zobowiązane są do złożenia tych doku-
mentów z wykazanymi, odpowiednio naliczonymi składkami, w przypadku
zmian w stosunku do poprzedniego miesiąca, np.: w sytuacji zgłoszenia do ubez-
pieczeń osoby współpracującej, zatrudnienia pracownika, otrzymania zasiłku
chorobowego, macierzyńskiego lub opiekuńczego, zakończenia działalności
w trakcie miesiąca.
DOKUMENTY UBEZPIECZENIOWE PRZEKAZYWANE PRZEZ PA
ATNIKA DO ZUS
Symbol formularza Nazwa formularza
ZUS RCA imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych
świadczeniach
ZUS RZA raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowot-
ne
ZUS RSA raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opła-
caniu składek
ZUS DRA deklaracja rozliczeniowa
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
23
Natomiast prowadzący działalność, którzy są płatnikami składek także za inne
osoby niebędące osobami współpracującymi (np. za pracowników, zleceniobior-
ców), zobowiązani są do składania dokumentów rozliczeniowych, tj. ZUS DRA
wraz z ZUS RCA i/lub ZUS RZA i/lub ZUS RSA (w zależności od sytuacji) i opła-
cania składek w terminie do 15 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni. Mu-
szą oni składać dokumenty rozliczeniowe za każdy miesiąc, nawet gdy nie ma
żadnych zmian w stosunku do rozliczenia przekazanego w poprzednio złożonym
komplecie dokumentów rozliczeniowych.
PRZYKA
AD: Rozliczenie z ZUS
Jakub D. prowadzi od 1 maja 2009 r. działalność gospodarczą.
Z tym dniem zgłosił siebie oraz zatrudnionego pracownika do ubez-
pieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Jakub D. opła-
ca za siebie składki na ubezpieczenia społeczne od 30 proc. mini-
malnego wynagrodzenia, a za pracownika otrzymującego co miesiąc
stałe wynagrodzenie  od 1,5 tys. zł. Za maj Jakub D. złożył rapor-
ty ZUS RCA za siebie i za pracownika oraz deklarację rozliczeniową
ZUS DRA. Mimo że w następnym miesiącu nie nastąpiły żadne zmia-
ny w stosunku do poprzednio wykazanych danych, komplet doku-
mentów rozliczeniowych musi zostać złożony za czerwiec i kolejne
miesiące.
Składka na Fundusz Pracy
Prowadzący działalność, który podlega z niej obowiązkowym ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym i podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia jest
równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, jest zobowiązany do opłacania
za siebie składki na Fundusz Pracy (FP). Składka ta wynosi 2,45 proc. i jest nali-
czana od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
W praktyce osoba prowadząca działalność, która opłaca za siebie składki na ubez-
pieczenia społeczne od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, jest zobowiązana
do opłacania tej składki. Natomiast osoba prowadząca działalność, która opłaca
za siebie składki od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, składki tej nie opłaca.
PRZYKA
AD: Rozpoczęcie prowadzenia działalności w trakcie
miesiąca
Adam L. od 16 marca 2009 r. rozpoczął prowadzenie działalności go-
spodarczej. Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca od 60 proc.
przeciętnego wynagrodzenia. Za marzec minimalna podstawa wy-
e-Poradnik Gazety Prawnej
24
niosła 988,80 zł (1915,80 zł : 31 x 16). Adam L. musiał opłacić za
marzec składkę na FP. Gdy działalność prowadzona jest przez część
miesiąca, istotna jest bowiem podstawa wymiaru składek na ubezpie-
czenia emerytalne i rentowe, gdyby była ona wykonywana przez ca-
ły miesiąc, a ta wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.
Spółki zarejestrowane w KRS
Spółka zgłaszana w Krajowym Rejestrze Sądowym musi dodatkowo wypełnić od-
powiednio dokumenty zgłoszeniowe lub wyrejestrowujące jako płatnik składek
(ZUS ZPA, ZWPA), które są przekazywane przez sądy rejestrowe do odpowied-
niej jednostki ZUS (właściwej według adresu siedziby spółki). Natomiast wspól-
nicy spółek: komandytowej, jawnej, partnerskiej lub jednoosobowej spółki
z o.o., składają do ZUS odpowiednio zgłoszenie, wyrejestrowanie siebie jako
płatnika składek na własne ubezpieczenia na formularzu ZUS ZFA, ZUS ZWPA,
z własnymi odrębnymi danymi identyfikacyjnymi: NIP i PESEL. Mogą tego do-
konać również za pośrednictwem sądu rejestrowego.
MICHAA
JAROSIK
Podstawa prawna Art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6, art. 11 ust. 2,
art. 12 ust. 1, art. 18 ust. 8, art. 18a, art. 36, 37,
43 ustawy z 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r.
nr 11, poz. 74 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecz-
nej z 24 czerwca 2008 r. w sprawie określenia
wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych rapor-
tów miesięcznych i imiennych raportów mie-
sięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, de-
klaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczenio-
wych korygujących oraz innych dokumentów
(Dz.U. nr 112, poz. 717).
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
25
Jak wybrać najkorzystniejszą formę zatrudnienia
d wyboru formy zatrudnienia zależą obowiązki przedsiębiorcy oraz pono-
Oszone przez niego koszty. Umowa o pracę jest wciąż popularną formą za-
trudnienia, ale coraz częściej zawierane są umowy cywilnoprawne.
Rodzaj umowy o pracę
Przedsiębiorca decydujący się na podpisanie umowy o pracę powinien wziąć
pod uwagę, że będzie musiał realizować wszystkie, określone w kodeksie pracy,
obowiązki pracodawcy. Istotny jest wybór rodzaju umowy o pracę. Poza wyjąt-
kami zawartymi w kodeksie pracy przepisy nie zobowiązują pracodawcy i pra-
cownika do zawierania konkretnej umowy o pracę. To oni więc decydują, czy
podpiszą umowę na czas nieokreślony, na czas określony, w tym na czas zastęp-
stwa nieobecnego pracownika lub na czas wykonania określonej pracy, albo
umowę na okres próbny. Od rodzaju zawartej umowy zależy m.in. ochrona sto-
sunku pracy, obowiązki pracodawcy, roszczenia pracownika w razie niezgodne-
go z prawem rozwiązania umowy.
Coraz częściej przed zatrudnieniem pracownika na stałe pracodawcy chcą spraw-
dzić jego umiejętności. Dlatego decydują się na zawarcie umowy o pracę na
okres próbny. Długość okresu próby może maksymalnie wynosić trzy miesiące.
Umowa rozwiązuje się z upływem tego okresu, a przed jego upływem może być
rozwiązana za wypowiedzeniem. Okres wypowiedzenia wynosi trzy dni robocze,
jeżeli próba nie przekracza dwóch tygodni, oraz tydzień, jeżeli jest ona dłuższa
niż dwa tygodnie. Najdłuższy, dwutygodniowy okres wypowiedzenia przysługu-
je pracownikom zatrudnionym na próbę przez trzy miesiące.
Po okresie próby pracodawcy często zawierają z pracownikami terminowe umo-
wy o pracę. Wolą je od umów na czas nieokreślony, bo umożliwiają łatwiejsze
rozstanie z pracownikiem. Kodeks pracy nie określa minimalnego i maksymal-
nego okresu, na jaki umowa ta może być zawarta. Wszystko zależy więc od wo-
li stron stosunku pracy. Prawo pozwala na wcześniejsze wypowiedzenie takiej
umowy, ale pod warunkiem, że jest ona zawarta na okres dłuższy niż sześć mie-
sięcy i strony przewidziały możliwość wcześniejszego jej rozwiązania za dwu-
tygodniowym wypowiedzeniem.
Pamiętać trzeba, że pracodawca nie może bez ograniczeń zawierać z tym sa-
mym pracownikiem umów na czas określony. W pewnych przypadkach trzecia
umowa może automatycznie przekształcić się w umowę zawartą na czas nieokre-
ślony. Ma to miejsce wówczas, gdy strony już wcześniej dwukrotnie zawarły
umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, a przerwa
e-Poradnik Gazety Prawnej
26
między rozwiązaniem poprzedniej umowy a nawiązaniem kolejnej nie przekro-
czyła jednego miesiąca. Zasada ta nie dotyczy umów o pracę na czas określony
zawartych:
% w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności
w pracy,
% w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym albo
zadań realizowanych cyklicznie.
Podkreślić trzeba, że uzgodnienie między stronami w trakcie trwania umowy
o pracę na czas określony dłuższego okresu wykonywania pracy na podstawie tej
umowy uważa się za zawarcie, od dnia następującego po jej rozwiązaniu, kolej-
nej umowy o pracę na czas określony.
PRZYKA
AD: Zmiana rodzaju umowy
Pracownik został zatrudniony od 1 stycznia 2009 r. do 31 marca
2009 r. na podstawie umowy na okres próbny. Następnie od
1 kwietnia 2008 r. pracodawca zawarł z nim umowę na czas okre-
ślony do 30 czerwca 2009 r. Kolejna umowa na czas określony zo-
stała zawarta z tym pracownikiem na pół roku  od 1 lipca 2009
r. do 31 grudnia 2009 r. Ostatnia z wymienionych umów nie prze-
kształci się automatycznie w umowę zawartą na czas nieokreślo-
ny. Pracodawca zawarł bowiem z podwładnym dopiero dwie nastę-
pujące po sobie umowy na czas określony. Przy ustalaniu liczby
umów zawartych na czas określony nie uwzględnia się umowy na
okres próbny.
Do umów terminowych zaliczana jest też tzw. umowa na zastępstwo. Może być
ona zawarta na czas usprawiedliwionej nieobecności innego pracownika. Praco-
dawca nie zawsze jest w stanie określić konkretną datę, do której zastępowany
pracownik będzie nieobecny w pracy. W takim przypadku w umowie o pracę za-
wieranej z pracownikiem zastępującym nieobecnego należy wpisać, że umowa
została zawarta do czasu powrotu do pracy wymienionej z imienia i nazwiska
osoby. Niezależnie od czasu, na jaki umowa została zawarta, okres jej wypowie-
dzenia wynosi trzy dni robocze.
Pracownicy dążą do podpisania umowy na czas nieokreślony, gdyż daje ona naj-
większe gwarancje trwałości stosunku pracy. W przypadku zawarcia takiej umo-
wy pracownicy mogą liczyć na dłuższe niż w przypadku innych rodzajów umów
o pracę okresy wypowiedzenia. Pracownikowi przysługuje dwutygodniowy okres
wypowiedzenia, jeżeli był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż sześć
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
27
miesięcy, oraz jeden miesiąc wypowiedzenia, jeśli pracownik był zatrudniony co
najmniej sześć miesięcy. Najdłuższy  trzymiesięczny  okres wypowiedzenia
przysługuje pracownikom zatrudnionym u danego pracodawcy co najmniej trzy
lata. Istotne jest, że pracodawca musi uzasadnić wypowiedzenie umowy o pra-
cę na czas nieokreślony.
Zawarcie umowy o pracę wiąże się z koniecznością zapewnienia pracownikowi
wielu uprawnień charakterystycznych dla stosunku pracy, m.in. pracodawca
musi mu udzielić płatnego urlopu wypoczynkowego, wypłacić wynagrodzenie za
czas choroby, opłacić wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
Zatrudnienie na podstawie umowy cywilnoprawnej
Obecnie, jak wyżej zaznaczono, przedsiębiorcy dążą do zmniejszenia kosztów za-
trudnienia i często zamiast zawrzeć umowę o pracę podpisują umowę cywilno-
prawną. Nie wszyscy pamiętają, że nie zawsze zastąpienie umowy o pracę
umową cywilnoprawną jest możliwe. Nawet wówczas, gdy strony zawrą umowę
cywilnoprawną, a jej cechami będzie: podporządkowanie przy wykonywaniu
umowy, obowiązek osobistego świadczenia pracy, ściśle określone miejsce i czas
jej wykonywania, umowa ta będzie traktowana jak umowa o pracę, co wynika
1
z art. 22 par. 1 kodeksu pracy.
Zawierając umowę cywilnoprawną, trzeba uważnie konstruować jej postano-
wienia. Należy pomijać te, które są charakterystyczne dla umowy o pracę. A za-
tem np. w umowie zlecenia nie warto oferować zatrudnionemu świadczeń na
podnoszenie kwalifikacji zawodowych czy też ustanawiać bezwzględnego obo-
wiązku osobistego wykonywania usług. W prawidłowo skonstruowanych umo-
wach cywilnoprawnych nie powinny znalez
ć się także zapisy, które mogłyby
wskazywać na narzuconą organizację czasu pracy. Osobę zatrudnioną na takiej
podstawie należy rozliczyć ze zleconych zadań, a nie z czasu spędzonego w pra-
cy. Nie należy również ewidencjonować czasu pracy zleceniobiorców, gdyż mo-
że to być póz
niej wykorzystane w sądzie pracy przeciwko pracodawcy przez pra-
cownika dochodzącego istnienia stosunku pracy.
A
UKASZ GUZA
Podstawa prawna Art. 22, 25, 251, 32, 33, 34 ustawy z 26 czerw-
ca 1974 r.  Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r.
nr 21, poz. 94 z póz
n. zm.).
e-Poradnik Gazety Prawnej
28
Jakie składki trzeba opłacać za przyjmowanych do pracy
tym, jakie składki musi opłacać przedsiębiorca za zatrudniane osoby, de-
Ocyduje przede wszystkim rodzaj zawartej umowy. Pracownik podlega za-
wsze wszystkim ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu. Natomiast rodzaj
składek od umów cywilnoprawnych zależy także od statusu zatrudnionego oraz
od tego, czy ma on inny tytuł do ubezpieczeń.
Składki od umów z pracownikiem
Pracownik podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym,
chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania do dnia ustania stosunku
pracy. W tym okresie podlega również obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotne-
mu. Za pracownika należy opłacać wszystkie wymienione wyżej składki niezależ-
nie od tego, czy ma on równocześnie inne tytuły do ubezpieczeń, status ucznia,
studenta, emeryta czy rencisty. Wyjaśnić trzeba, że za pracownika, z punktu wi-
dzenia ubezpieczeń społecznych, uważa się nie tylko osobę pozostającą w stosun-
ku pracy, ale również wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlece-
nia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy kodeksu
cywilnego, umowy o dzieło  jeżeli umowy takie zostały zawarte z własnym pra-
codawcą lub praca na podstawie tych umów jest wykonywana na jego rzecz. Za-
wierając takie umowy, pracodawca nie dokonuje dodatkowego zgłoszenia za-
trudnionej osoby do ubezpieczeń na formularzu ZUS ZUA, tylko przychód, jaki
ona uzyskuje z tej umowy, wykazuje w raporcie ZUS RCA (z kodem 01 10 XX) wraz
z wynagrodzeniem z umowy o pracę. Od tak ustalonej podstawy nalicza i opłaca
wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne.
Podkreślić trzeba, że obowiązek traktowania przychodu uzyskiwanego z umowy zle-
cenia czy o dzieło jako przychodu z umowy o pracę istnieje również wtedy, gdy
umowa cywilnoprawna zostaje zawarta z innym podmiotem niż własny pracodaw-
ca, ale na jej podstawie praca jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.
PRZYKA
AD: Umowa o dzieło na rzecz pracodawcy
Spółka A zawarła ze spółką B umowę na opracowanie kampanii re-
klamowej. Do realizacji tej umowy spółka B od 10 czerwca 2009 r.
zatrudniła na podstawie umowy o dzieło osobę, która jest pracow-
nikiem spółki A. Umowa o dzieło jest więc wykonywana na rzecz wła-
snego pracodawcy. Spółka B pomimo zawarcia umowy o dzieło mu-
si zgłosić zatrudnioną osobę do ubezpieczeń społecznych oraz
ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownika.
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
29
PRZYKA
AD: Sumowanie przychodu z dwóch umów
Pracodawca w czerwcu 2009 r. zawarł ze swoją pracownicą dodat-
kowo umowę o dzieło. W czerwcu otrzyma ona wynagrodzenie
z umowy o pracę w wysokości 2 tys. zł oraz 500 zł za wykonanie
dzieła. W raporcie ZUS RCA składanym za pracownicę za czerwiec
składki na ubezpieczenia społeczne powinny być naliczone od pod-
stawy 2,5 tys. zł, a na zdrowotne od 2157,25 zł (2500 zł  342,75
zł). Kwota 342,75 to kwota składek na ubezpieczenia społeczne fi-
nansowanych przez pracownika (13,71 proc.).
Umowa z pracownikiem na urlopie
Zdarza się, że pracodawcy zawierają umowy cywilnoprawne z pracownikami, którym
udzielili urlopu bezpłatnego, wychowawczego czy macierzyńskiego. Umów tych nie
traktuje się jak umów z własnym pracownikiem ze skutkami, o których napisaliśmy
wyżej. Wszystkie wymienione wyżej urlopy występują co prawda w czasie trwania sto-
sunku pracy, jednak okresy tych urlopów stanowią przerwy w opłacaniu składek z ty-
tułu umowy o pracę. Przebywanie na urlopie wychowawczym oraz pobieranie zasił-
ku macierzyńskiego stanowi odrębny (od umowy o pracę) tytuł do ubezpieczeń, jeśli
uprawniony nie ma prawa do emerytury, renty oraz innych tytułów do ubezpieczeń.
Zaznaczyć trzeba, że zasady podlegania ubezpieczenia osoby pobierającej zasi-
łek macierzyński podejmującej działalność zarobkową zmienią się od 1 września
2009 r. Napiszemy o nich w kolejnym opracowaniu.
W czasie wymienionych wyżej urlopów pracodawca ma obowiązek składać za
pracowników imienne raporty miesięczne RSA (z kodem tytułu do ubezpieczeń
01 10 XX) o okresach przerwy w opłacaniu składek z umowy o pracę, w których
wykazuje okres tej przerwy oraz kod/świadczenia przerwy:
% 111  w przypadku urlopu bezpłatnego,
% 121/122  w przypadku urlopu wychowawczego,
% 311  w przypadku zasiłku macierzyńskiego.
Zatrudniając na podstawie umowy o dzieło własnego pracownika, który przebywa
na urlopie bezpłatnym, wychowawczym czy też macierzyńskim, nie zgłasza się go
do żadnych ubezpieczeń. Umowa o dzieło nie stanowi bowiem odrębnego tytułu do
ubezpieczeń. W konsekwencji od wypłacanego z umowy o dzieło wynagrodzenia
żadne składki nie są naliczane. Inaczej jest natomiast w przypadku zawarcia umo-
wy zlecenia. Zatrudniając na jej podstawie własnego pracownika, który przebywa
na urlopie bezpłatnym, macierzyńskim lub wychowawczym, pracodawca nie powi-
nien go traktować jak swojego pracownika. Wobec tego zwykle musi złożyć formu-
larz ZUS ZUA i z umowy zlecenia zgłosić go do obowiązkowych ubezpieczeń: eme-
e-Poradnik Gazety Prawnej
30
rytalnego, rentowych, wypadkowego (gdy praca jest wykonywana w siedzibie lub
miejscu prowadzenia działalności), zdrowotnego oraz do dobrowolnego ubezpie-
czenia chorobowego (jeśli zleceniobiorca będzie chciał podlegać temu ubezpiecze-
niu). Zatem od wypłacanego wynagrodzenia płatnik ma obowiązek naliczać oraz
opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Oczywiście może wystą-
pić sytuacja, iż umowa zlecenia zawarta z osobą na urlopie (bezpłatnym, wycho-
wawczym, macierzyńskim) nie będzie stanowiła tytułu do obowiązkowych ubezpie-
czeń emerytalnego i rentowych, gdyż zleceniobiorca będzie miał inny tytuł do tych
ubezpieczeń, np. będzie wykonywał równocześnie inną umowę zlecenia u innego
zleceniodawcy, od której opłacane są składki na ubezpieczenia społeczne. Wów-
czas płatnik musi zgłosić zleceniobiorcę wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego,
składając formularz ZUS ZZA, i opłacać za niego tylko składkę na ubezpieczenie
zdrowotne. Wyjaśnić trzeba, że gdy zleceniobiorca jest uczniem lub studentem i nie
ukończył 26 lat, z umowy zlecenia nie podlega żadnym ubezpieczeniom i płatnik od
wypłacanego mu wynagrodzenia nie opłaca żadnych składek.
PRZYKA
AD: Umowa zlecenia w czasie urlopu wychowawczego
Pracodawca 1 czerwca 2009 r. zawarł z pracownicą (ma 24 lata
i jest studentką studiów zaocznych), której udzielił urlopu wycho-
wawczego umowę zlecenia. W związku z tym, iż jest ona studentką
i nie ukończyła 26 lat, z umowy zlecenia nie podlega żadnym ubez-
pieczeniom. W dalszym ciągu powinny być natomiast za nią wykazy-
wane składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne
z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, jeśli oczywiście
spełnia warunki do podlegania tym ubezpieczeniom.
PRZYKA
AD: Umowa o dzieło z pracownikiem na urlopie
Renata L. od 1 marca 2009 r. przebywa na urlopie wychowawczym.
W lipcu pracodawca, który udzielił jej urlopu, chce zawrzeć z nią umo-
wę o dzieło. Z tytułu zawarcia umowy o dzieło płatnik składek nie będzie
zgłaszał jej do żadnych ubezpieczeń, a od wypłacanego jej wynagrodze-
nia nie będzie naliczał składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowot-
ne. Wykonując umowę o dzieło, Renata L. w dalszym ciągu będzie pod-
legała ubezpieczeniom z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.
Ubezpieczenie zleceniobiorcy
Zatrudnienie zleceniobiorcy, który nie ma równocześnie innych tytułów do ubez-
pieczeń, np. nie pozostaje z innym podmiotem w stosunku pracy na pełny etat, wią-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
31
że się z koniecznością opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe, gdy zleceniobiorca wykonuje pracę
w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę (od 1 stycz-
nia 2010 r. wszyscy zleceniobiorcy, którzy będą podlegali ubezpieczeniom emery-
talnemu i rentowym, będą objęci obowiązkowo ubezpieczeniem wypadkowym).
Z powyższego wynika, że umowa zlecenia, która stanowi dla zleceniobiorcy je-
dyny tytuł do ubezpieczeń, jest zarówno dla zleceniobiorcy, jak i zleceniodawcy
drogą formą zatrudnienia. Jednak od zasady, że od tzw. samoistnej umowy zle-
cenia trzeba płacić składki, są wyjątki. Pierwszy dotyczy wciąż wykonywanych
umów zlecenia z emerytami i rencistami zawartych przed 14 stycznia 2000 r.
W przypadku takich umów ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne,
a obowiązkowa jest tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Drugi wyjątek
dotyczy umów zlecenia ze studentami, uczniami gimnazjum, szkół ponadgim-
nazjalnych, ponadpodstawowych do ukończenia 26 roku życia. Zasada nieopła-
cenia składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne dotyczy:
% uczniów szkół bez względu na ich rodzaj, tj. szkoła zawodowa, liceum, oraz
bez względu na to, czy nauka jest prowadzona w systemie dziennym, wieczo-
rowym czy zaocznym,
% studentów bez względu na rodzaj szkoły, tj. państwowa czy prywatna, typ stu-
diów  dzienne, zaoczne czy wieczorowe.
Status ucznia przysługuje do 31 sierpnia danego roku. Dotyczy to osób, które
kontynuują naukę w tej samej szkole, rozpoczynają naukę w kolejnej szkole,
w której rok szkolny rozpoczyna się 1 września, lub nie kontynuują nauki. Oso-
by, które przedstawią zaświadczenie o przyjęciu na studia wyższe, powinny być
uznawane za ucznia do 30 września danego roku, ponieważ status studenta uzy-
skują dopiero od 1 paz
dziernika.
Natomiast studentem z punku widzenia ubezpieczeń jest osoba, która kształci się
na studiach pierwszego, drugiego stopnia albo na jednolitych studiach magister-
skich. Nie są studentami (w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecz-
nych) uczestnicy studiów doktoranckich oraz podyplomowych. Status studenta
przysługuje do ukończenia studiów bądz
do daty skreślenia z listy studentów.
Podkreślić trzeba, że zleceniodawca nie powinien opłacać składek na ubezpiecze-
nia społeczne i zdrowotne, gdy zatrudni studenta i osoba ta nie ukończyła 26 lat,
bez względu na obywatelstwo i kraj odbywania studiów.
Należy pamiętać, iż w przypadku zawarcia umowy zlecenia z własnym pracow-
nikiem, który jest jednocześnie studentem lub uczniem w wieku do 26 lat, z ty-
tułu tej umowy należy opłacać wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne
i ubezpieczenie zdrowotne. W takiej sytuacji umowa zlecenia jest bowiem trak-
e-Poradnik Gazety Prawnej
32
towana w zakresie ubezpieczeń społecznych jak umowa o pracę. Natomiast
uczeń lub student w wieku do 26 lat z tytułu umowy zlecenia zawartej z innym
podmiotem niż własny pracodawca nie podlega ubezpieczeniom.
Korzystna umowa o dzieło
Od umowy o dzieło nie opłaca się składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowot-
ne. Od zasady tej, jak wspomniano na wstępie, jest jednak wyjątek  gdy praco-
dawca zawrze umowę o dzieło z własnym pracownikiem albo umowa taka bę-
dzie wykonywana na jego rzecz, przyjmujący zamówienie będzie traktowany
jak pracownik i od umowy konieczne będzie opłacenie wszystkich składek na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. We wszystkich innych sytuacjach niż wy-
mienione (np. gdy umowę o dzieło zawiera osoba, dla której stanowi ona jedy-
ne z
ródło zarobkowania, gdy umowa zawierana jest z innym podmiotem niż
pracodawca i nie na jego rzecz), od umowy tej nie trzeba opłacać składek.
MONIKA BUGAJ-WOJCIECHOWSKA
Podstawa prawna Art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4, art. 8 ust. 2a, art. 13 pkt
1 i 2 ustawy z 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r.
nr 11, poz. 74 z póz
n. zm.).
Art. 66 ust. 1 pkt 1a i 1e ustawy z 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej fi-
nansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U.
z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z póz
n. zm.).
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
33
Ubezpieczenie osoby współpracującej
zęsto osoby prowadzące działalność gospodarczą zatrudniają członków
Cswojej rodziny  małżonka, dzieci własne, drugiego małżonka, przysposo-
bione, rodziców, macochę, ojczyma, osobę przysposabiającą. Jeśli wymienione
osoby pozostają z prowadzącym działalność gospodarczą we wspólnym gospo-
darstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności, to podle-
gają ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako osoby współpracujące.
Praktyka wskazuje, że możemy mówić o dwóch kategoriach osób, które podle-
gają ubezpieczeniom jako osoby współpracujące:
% pierwsza  to osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, które pozosta-
ją z osobą prowadzącą działalność (pracodawcą) we wspólnym gospodarstwie
domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności,
% druga  to osoby, które bez zawierania umowy współpracują przy prowadze-
niu działalności i pozostają z prowadzącym we wspólnym gospodarstwie do-
mowym.
Zarówno w pierwszym, jak i drugim przypadku należy ubezpieczyć osobę bliską
dla prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą jako osobę współpra-
cującą. Zatem, mimo że prowadzącego działalność łączy z członkiem rodziny
umowa o pracę, z punktu widzenia ubezpieczeń traktowany jest jako osoba
współpracująca, a nie jak pracownik. Nie dotyczy to jednak zawarcia przez pro-
wadzącego działalności z osobą bliską umowy o pracę w celu przygotowania za-
wodowego, a także umowy zlecenia, np. gdy prowadzący działalność zatrudni
na podstawie umowy zlecenia swoją żonę, to będzie ona podlegała ubezpiecze-
niom społecznym i zdrowotnemu jako zleceniobiorca.
Ważne! Wszystkie składki za osobę współpracującą są w ca-
łości finansowane przez prowadzącego działalność, który w sto-
sunku do tej osoby jest płatnikiem składek
Wyjaśnić trzeba, że ubezpieczeniom jako osoba współpracująca nie podlegają
wymienieni wyżej członkowie rodziny (np. małżonek), jeśli są zatrudnieni na
podstawie umowy o pracę przez spółkę, np. cywilną, jawną, w której jednym z jej
wspólników jest ich osoba bliska, z którą prowadzą wspólne gospodarstwo domo-
we (np. współmałżonek). Zatrudniona osoba podlega wówczas ubezpieczeniom
jako pracownik, gdyż łączy ją umowa o pracę ze spółką. W takiej sytuacji to spół-
ka jest jej pracodawcą, a nie osoba bliska prowadząca pozarolniczą działalność.
e-Poradnik Gazety Prawnej
34
Osoba współpracująca podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: eme-
rytalnemu, rentowym i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczeń istnieje od dnia
rozpoczęcia współpracy do dnia jej zakończenia. Natomiast ubezpieczenie cho-
robowe jest dobrowolne. Objęcie tym ubezpieczeniem następuje od dnia wska-
zanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został
zgłoszony. Jeśli osoba współpracująca ma ustalone prawo do emerytury lub ren-
ty, z tytułu współpracy podlega dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym.
Prowadzący działalność musi również zgłosić osobę współpracującą do obo-
wiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Za osobę współpracującą, która pod-
lega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym należy opłacać
również składkę na Fundusz Pracy.
PRZYKA
AD: Zatrudnienie przez spółkę żony wspólnika
Tomasz L. jest jednym z dwóch wspólników spółki jawnej. Od 1 ma-
ja 2009 r. spółka zatrudniła na podstawie umowy o pracę jego żo-
nę, która razem z nim prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Żo-
na Tomasza L. będzie podlegała ubezpieczeniom społecznym i zdro-
wotnemu jako pracownik. Jej pracodawcą jest bowiem w analizowa-
nej sytuacji spółka.
MICHAA
JAROSIK
Podstawa prawna Art. 8 ust. 2, 11, art. 9, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1
ustawy z 13 paz
dziernika 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr
11, poz. 74 z póz
n. zm.).
Art. 5 pkt 24, art. 66 ust. 1 pkt 1c ustawy z 27
sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowot-
nej finansowanych ze środków publicznych (t.j.
Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z póz
n. zm.).
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
35
Czy trzeba płacić składki, gdy zatrudniana osoba
ma już tytuł do ubezpieczeń
zęsto zatrudniane osoby mają dwa lub więcej tytułów do ubezpieczeń. Praco-
Cdawca może zawrzeć umowę zlecenia z osobą pozostającą już w stosunku pra-
cy, a zleceniodawca kolejną umowę zlecenia z osobą wykonującą już taką umowę.
Wówczas, aby rozstrzygnąć, czy należy ubezpieczać zatrudnionego, konieczna jest
znajomość przepisów, które szczegółowo rozstrzygają zbiegi tytułów do ubezpieczeń.
Umowa zlecenia z pracownikiem
Zleceniodawca, który zatrudnia osobę pozostającą z innym podmiotem w stosun-
ku pracy, musi ustalić, jakie jest jej wynagrodzenie z umowy o pracę. Ma to wpływ
na obowiązek opłacenia składek od umowy zlecenia. Jeśli wynagrodzenie pracow-
nika z umowy o pracę jest równe co najmniej minimalnemu (w 2009 roku  1276 zł,
a dla pracownika w pierwszym roku 1020,80 zł), to z tytułu umowy zlecenia zawar-
tej z innym podmiotem niż pracodawca ubezpieczenia emerytalne i rentowe są do-
browolne (znaczenie ma wynagrodzenie określone w umowie o pracę, a nie wyna-
grodzenie faktycznie wypłacone w danym miesiącu). Obowiązkowa jest wówczas
tylko składka na ubezpieczenie zdrowotne. Gdy natomiast wynagrodzenie ze sto-
sunku pracy jest niższe od minimalnego, to zleceniodawca będzie musiał opłacić
składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, wypadkowe  gdy umowa będzie
wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodaw-
cę, oraz zdrowotne. Dobrowolne będzie tylko ubezpieczenie chorobowe.
Podkreślić trzeba, że przedstawiona wyżej zasada nie dotyczy emerytów i ren-
cistów. Zleceniodawca zatrudniający (na podstawie umowy zawartej od 14
stycznia 2000 r.) osobę uprawnioną do emerytury lub renty, pozostającą z innym
podmiotem w stosunku pracy, musi zgłosić zleceniobiorcę do obowiązkowego
ubezpieczenia zdrowotnego (ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dobrowol-
ne). W takiej sytuacji nie ma znaczenia wysokość wynagrodzenia otrzymywane-
go z umowy o pracę.
Zawarcie kolejnej umowy zlecenia
Zatrudniając osobę na podstawie umowy zlecenia, która już taką umowę wyko-
nuje, płatnik składek musi ustalić, czy chce ona podlegać z tytułu jej zawarcia
ubezpieczeniom społecznym. Od decyzji zleceniobiorcy zależy bowiem, od któ-
rej umowy składki na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe będą
opłacane. Z tytułu wszystkich umów zleceniobiorca musi być natomiast zgłoszo-
ny do ubezpieczenia zdrowotnego.
e-Poradnik Gazety Prawnej
36
W sytuacji równoczesnego wykonywana dwóch umów zleceń zleceniobiorca
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlega z pierwszej
zawartej umowy, natomiast z drugiej umowy ubezpieczenia emerytalne i rento-
we są dobrowolne. Oczywiście zawierając drugą umowę, zleceniobiorca może
zmienić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń i wskazać drugą umowę zlecenia,
wówczas z pierwszej ubezpieczenia emerytalne i rentowe z obowiązkowych sta-
ną się dobrowolne, a obowiązkowe będzie tylko ubezpieczenie zdrowotne.
Zmiana tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń może nastąpić tylko na bieżąco.
Warto także zapamiętać, że dokonując wyboru, z której umowy zleceniobiorca
chce podlegać ubezpieczeniom, nie jest on ograniczony wysokością uzyskiwane-
go z tych umów przychodu.
Zleceniobiorca może również wykonywać dwie umowy zlecenia u tego samego
zleceniodawcy. Wówczas także dokonuje wyboru, z której umowy chce podlegać
obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Oczywiście w przy-
padku dwóch umów zleceń z tym samym zleceniodawcą inny musi być zakres
prac, które mają być wykonywane na podstawie każdej z tych umów. Gdyby ich
przedmiot był taki sam, ZUS mógłby zakwestionować podpisanie drugiej umo-
wy i uznać, że została ona zawarta tylko po to, aby obniżyć podstawę wymiaru
składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
PRZYKA
AD: Nieważna wysokość przychodu z umowy o pracę
Mateusz K. ma ustalone prawo do emerytury i jednocześnie jest za-
trudniony na podstawie umowy o pracę na 1/3 etatu z wynagrodze-
niem miesięcznym w wysokości 400 zł. Od 16 czerwca 2009 r. roz-
począł on równocześnie pracę na podstawie umowy zlecenia w in-
nej spółce. Z umowy zlecenia będzie on podlegał obowiązkowo tyl-
ko ubezpieczeniu zdrowotnemu z uwagi na pozostawanie z innym
podmiotem w stosunku pracy.
PRZYKA
AD: Zawarcie drugiej umowy zlecenia
Dariusz K. od stycznia 2009 r. jest zatrudniony na podstawie umo-
wy zlecenia. Zleceniodawca złożył druk ZUS ZUA i zgłosił go do
ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego. Od 1 lipca 2009 r. Da-
riusz K. zawarł w innej firmie drugą umowę zlecenia i poinformo-
wał zleceniodawcę, że chce podlegać z tego tytułu obowiązkowym
ubezpieczeniom społecznym. Dariusz K. musi zawiadomić pierw-
szego zleceniobiorcę, iż od 1 lipca z wykonywanej umowy zlece-
nia będzie podlegał tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Płatnik
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
37
wówczas złoży druk ZUS ZWUA i wyrejestruje go z umowy zlece-
nia ze wszystkich ubezpieczeń, do których został zgłoszony, oraz
zgłosi go od 1 czerwca na druku ZUS ZZA tylko do ubezpieczenia
zdrowotnego.
PRZYKA
AD: Wybór umowy do obowiązkowych ubezpieczeń
Mirosław W. od 1 lipca 2009 r. wykonuje pracę na podstawie
dwóch umów zlecenia. Pierwszą w firmie A z wynagrodzeniem
miesięcznym w wysokości 500 zł oraz w firmie B z wynagrodze-
niem w wysokości 1500 zł. Jako tytuł do obowiązkowych ubezpie-
czeń może on wybrać zarówno umowę wykonywaną w firmie A
albo i B. Oczywiście z drugiej umowy obowiązkowo będzie podle-
gał tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu, a ubezpieczenia emerytal-
ne i rentowe będą dla niego dobrowolne. Gdy do nich przystąpi,
a umowa zlecenia będzie wykonywana w siedzibie lub miejscu pro-
wadzenia działalności zleceniodawcy, będzie podlegał również
ubezpieczeniu wypadkowemu.
Umowy zlecenia z samozatrudnionym
Przedsiębiorcy często zawierają z osobami prowadzącymi działalność gospodar-
czą umowy zlecenia. Wówczas obowiązek opłacenia składek od umowy zależy
przede wszystkim od tego, czy przedmiot prowadzonej działalności zlecenio-
biorcy jest taki sam jak umowy oraz jak dla celów podatkowych traktowany jest
przychód ze zlecenia.
Jeśli prowadzący działalność gospodarczą wykonuje równocześnie umowę zle-
cenia, skutki mogą być następujące:
% gdy umowa zlecenia jest wykonywana w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej, tzn. przedmiot prowadzonej działalności jest taki sam jak przed-
miot wykonywanej umowy zlecenia i dla celów podatkowych przychód z umo-
wy jest traktowany jako przychód z działalności  wówczas umowa ta nie jest
traktowana jako odrębny tytuł do ubezpieczeń (jedynym tytułem do ubezpie-
czeń jest prowadzona działalność, a z umowy zlecenia nie powinny być odpro-
wadzane żadne składki),
% gdy umowa zlecenia jest wykonywana obok prowadzonej działalności gospo-
darczej, czyli przedmiot umowy jest inny niż przedmiot prowadzonej działal-
ności gospodarczej i w zakresie podatkowym stanowi odrębne z
ródło przycho-
dów  występuje zbieg tytułów do ubezpieczeń (umowa zlecenia stanowi
wówczas odrębny tytuł do ubezpieczeń).
e-Poradnik Gazety Prawnej
38
W przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń zasady podlegania ubezpiecze-
niom są następujące: osoba prowadząca działalność gospodarczą, która rów-
nocześnie wykonuje umowę zlecenia, obowiązkowo ubezpieczeniom emery-
talnemu i rentowym podlega z działalności, jeżeli z umowy zlecenia podsta-
wa wymiaru składek, na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (a więc wypła-
cone w danym miesiącu wynagrodzenie), jest niższa od obowiązującej tę oso-
bę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących działalność
gospodarczą. Najniższa podstawa wymiaru składek dla osób prowadzących
działalność gospodarczą wynosi 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Nato-
miast dla osób, które spełniają wszystkie przesłanki do skorzystania z prefe-
rencyjnej podstawy wymiaru składek podstawa wynosi 30 proc. minimalne-
go wynagrodzenia.
Zatem umowa zlecenia może stanowić tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń
tylko wówczas, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jest
równa co najmniej minimalnej podstawie z działalności. Gdy podstawa ta jest
niższa, istnieje obowiązek ubezpieczeń z działalności, a z umowy zlecenia ubez-
pieczenia emerytalne i rentowe są dobrowolne (obowiązkowa jest składka na
ubezpieczenie zdrowotne). Zasady te dotyczą również osób mających ustalone
prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Powyższe ograniczenie dotyczące możliwości wyboru tytułu do obowiązkowych
ubezpieczeń ma zastosowanie tylko do osób prowadzących działalność gospo-
darczą na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej oraz innych
przepisów szczególnych. Nie ma natomiast zastosowania do wspólników spółek
jawnych, komandytowych, partnerskich oraz jednoosobowego wspólnika spół-
ki z o.o. Wobec tego wspólnik spółki jawnej, a także pozostali wspólnicy spółek
wymienionych wyżej, którzy wykonują równocześnie umowę zlecenia, mają pra-
wo wyboru tytułu do ubezpieczeń bez względu na wysokość wynagrodzenia
uzyskiwanego z umowy zlecenia.
Przedstawione wyżej zasady dotyczące opłacania składek w przypadku równo-
czesnego prowadzenia działalności gospodarczej i wykonywania umowy zlece-
nia nie dotyczą osób mających ustalone prawo do emerytury lub renty innej niż
z tytułu niezdolności do pracy. Emeryt, a także uprawniony do renty rodzinnej
czy też rencista mundurowy, który wykonuje umowę zlecenia i prowadzi dzia-
łalność gospodarczą, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
podlega wyłącznie z umowy zlecenia (bez względu na wysokość uzyskiwanego
wynagrodzenia), a z działalności ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla nie-
go dobrowolne. Z działalności obowiązkowa jest wyłącznie składka na ubezpie-
czenie zdrowotne.
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
39
KIEDY UBEZPIECZENIE JEST OBOWI
ZKOWE, A KIEDY DOBROWOLNE
PRZY ZBIEGU TYTUA
ÓW DO UBEZPIECZEC

Podstawa Charakter ubez-
Umowa o pracę dodatkowego zarobkowania pieczeń emerytal-
nego i rentowych*
Z wynagrodzeniem równym Umowa zlecenia (z innym podmiotem niż O/D
co najmniej minimalnemu własny pracodawca i niewykonywana
na jego rzecz)
Z wynagrodzeniem niższym Umowa zlecenia O/O
od minimalnego
Bez względu na wysokość Umowa o dzieło (z innym podmiotem niż O/N
uzyskiwanego wynagrodze- własny pracodawca i niewykonywana na
nia jego rzecz)
Emeryta lub rencisty bez Umowa zlecenia (z innym podmiotem niż O/D
względu na wysokość uzy- własny pracodawca i niewykonywana
skiwanego wynagrodzenia na jego rzecz)
Studenta lub ucznia, który Umowa zlecenia (z innym podmiotem niż O/N
nie ukończył 26 lat bez własny pracodawca i niewykonywana
względu na wysokość uzy- na jego rzecz)
skiwanego wynagrodzenia
* Pierwsza litera dotyczy rodzaju ubezpieczeń z umowy o pracę, a druga z innej podstawy za-
robkowania. Litery oznaczają: O  ubezpieczenia obowiązkowe, D  ubezpieczenia dobrowol-
ne, N  niepodleganie ubezpieczeniom.
MONIKA BUGAJ-WOJCIECHOWSKA, MICHAA
JAROSIK
Podstawa prawna Art. 9 ustawy z 13 paz
dziernika 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r.
nr 11, poz. 74 z póz
n. zm.).
Art. 66, 82 ustawy z 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowa-
nych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r.
nr 164, poz. 1027 z póz
n. zm.).
e-Poradnik Gazety Prawnej
40
Jak obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne
i zdrowotne za zatrudniane osoby
by obliczyć składki na ubezpieczenia społeczne za pracowników i zlecenio-
Abiorców, osoby współpracujące, trzeba najpierw ustalić podstawę ich wy-
miaru. Składki na poszczególne ubezpieczenia stanowią bowiem określony pro-
cent tej podstawy.
Podstawowe znaczenie ma ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpiecze-
nia emerytalne i rentowe. Jest ona bowiem wykorzystywana nie tylko do obli-
czenia składki emerytalnej i rentowej, ale także wypadkowej i chorobowej.
Podstawa wymiaru składek dla pracowników
Dla pracowników (a także niektórych zleceniobiorców  patrz tabela) podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w ro-
zumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu za-
trudnienia w ramach stosunku pracy. Z ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych wynika, że za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego ro-
dzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądz
ich
ekwiwalenty, bez względu na z
ródło finansowania tych wypłat i świadczeń,
a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nad-
liczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany
urlop i wszystkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z gó-
ry ustalona. Ponadto przychodami ze stosunku pracy są świadczenia pieniężne
ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świad-
czeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.
Każdy płatnik składek musi wiedzieć, że gdy zawiera umowę agencyjną, zlece-
nia, inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym
WYSOKOŚĆ SKA
ADEK NA UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE
Rodzaj
Wysokość składki i zasady finansowania
ubezpieczenia
Emerytalne 19,52 proc. podstawy wymiaru  finansowana po połowie przez
ubezpieczonego (pracownika, zleceniobiorcę) i płatnika składek (pra-
codawcę, zleceniodawcę)
Rentowe 6 proc.  1,5 proc. finansuje ubezpieczony, a 4,5 proc. płatnik składek
Chorobowe 2,45 proc. podstawy wymiaru (finansowana przez ubezpieczonego)
Wypadkowe Od 1 kwietnia 2009 r.  od 0,67 proc. do 3,33 proc. podstawy wymia-
ru (finansowana przez płatnika składek)
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
41
stosuje się przepisy dotyczące zlecenia czy umowę o dzieło z własnym pracow-
nikiem, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne musi
uwzględnić również przychód z tej umowy.
Ważne! Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za
osobę współpracującą są w całości finansowane przez prowa-
dzącego działalność, który w stosunku do tej osoby jest płatni-
kiem składek
Nieoskładkowane przychody pracowników
Płatnicy składek muszą wiedzieć, że niektórych przychodów nie wlicza się do pod-
stawy wymiaru składek. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społecz-
ne pracowników nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy
wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaz
ną, zasiłków z ubez-
pieczenia chorobowego i wypadkowego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społecznie obliczanej dla pracow-
ników wyłączone są również przychody enumeratywnie wymienione w rozpo-
rządzeniu w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Podstawy wymiaru składek nie stano-
wią m.in. następujące przychody:
% nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warun-
ki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat,
% odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
% odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu
wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania sto-
sunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub
niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez
wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie
lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy,
% odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pra-
2
cy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101 ko-
deksu pracy,
% odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojsko-
wej na podstawie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospoli-
tej Polskiej,
% odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pra-
cy przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wyko-
e-Poradnik Gazety Prawnej
42
1
nywania pracy  należne od pracodawcy na podstawie art. 237 par. 2 kodek-
su pracy,
% ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materia-
ły lub sprzęt, będące własnością pracownika,
% wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do
obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór,
% wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracow-
nikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu  do wysokości nie-
przekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł,
% zwrot kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, dla potrzeb
pracodawcy, pojazdów niebędących własnością pracodawcy  do wysokości mie-
sięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty usta-
lonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu  określonych w od-
rębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojaz-
du, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany przez
pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu, prowadzonej przez niego według za-
sad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych,
% diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika  do wysoko-
ści określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania
należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na ob-
szarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem punktu następnego,
% równowartość dodatków dewizowych wypłacanych pracownikom zatrudnio-
nym na morskich statkach handlowych i rybackich  w części odpowiadającej
75 proc. dodatków,
% świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ra-
mach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
% świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na
podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą za-
kładowego funduszu świadczeń socjalnych  do wysokości nieprzekraczającej
rocznie kwoty odpisu podstawowego,
% świadczenie urlopowe wypłacane na podstawie ustawy o zakładowym fundu-
szu świadczeń socjalnych  do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty
odpisu podstawowego określonej w tej ustawie,
% zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń
losowych lub długotrwałej choroby,
% środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności
zawodowej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepeł-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
43
nosprawnych, na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu
rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo zakładowego funduszu aktywno-
ści, z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy,
% składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobiera-
nia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, ma-
cierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postano-
wień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są
one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku,
% dodatki uzupełniające 80-proc. zasiłek chorobowy wypłacane przez praco-
dawców  do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100
proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek,
% korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów
wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu
USTALANIE PODSTAWY WYMIARU SKA
ADEK NA UBEZPIECZENIA SPOA
ECZNE
Tytuł Rodzaj ubezpieczenia
ubezpieczenia
emerytalne i rentowe
chorobowe i wypadkowe
umowa o pracę % podstawę wymiaru stanowi przy- podstawę wymiaru stanowi
chód w rozumieniu przepisów o podat- podstawa wymiaru składek na
ku dochodowym od osób fizycznych
ubezpieczenia emerytalne
i rentowe, z zastrzeżeniem, że:
umowa zlecenia, % w podstawie nie uwzględnia się wy-  przy ustalaniu podstawy
w której określono nagrodzenia za czas niezdolności do
wymiaru składek na ubez-
odpłatność kwoto- pracy wskutek choroby lub odosob- pieczenie chorobowe i wy-
wo, w kwotowej nienia w związku z chorobą zakaz
ną
padkowe nie stosuje się
stawce godzino- oraz zasiłków, a także przychodów
ograniczenia do górnej
wej lub akordowej wymienionych w rozporządzeniu
rocznej podstawy wymiaru
albo prowizyjnie* w sprawie szczegółowych zasad usta- składek na ubezpieczenia
lania podstawy wymiaru składek na
emerytalne i rentowe
ubezpieczenia emerytalne i rentowe  podstawa wymiaru składek
% podstawę wymiaru stanowi przy- na dobrowolne ubezpiecze-
chód w rozumieniu przepisów o podat- nie chorobowe (dla zlece-
ku dochodowym od osób fizycznych
niobiorców) nie może prze-
kraczać miesięcznie 250
umowa zlecenia, % zadeklarowana kwota nie niższa
proc. przeciętnego mie-
w której odpłatność jednak niż kwota minimalnego wyna- sięcznego wynagrodzenia
określono w inny grodzenia
w poprzednim kwartale
sposób niż wyżej
* Zasady dotyczą umów zlecenia, w których odpłatność określono prowizyjnie, zawieranych po
13 stycznia 2000 r.
e-Poradnik Gazety Prawnej
44
do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przed-
miotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych
przejazdów środkami lokomocji.
Podstawa wymiaru składek osób współpracujących
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób współpra-
cujących z osobami prowadzącymi działalność gospodarczą stanowi zadeklaro-
wana kwota nie niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodze-
nia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy
wymiaru składek na dany rok kalendarzowy (w 2009 roku 1915,80 zł). Natomiast
podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe z uwagi na to, że w przy-
padku osoby współpracującej jest ono dobrowolne, nie może przekraczać miesięcz-
nie 250 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.
Jeżeli współpracę rozpoczęto lub zakończono w trakcie miesiąca, podstawa wy-
miaru składek na ubezpieczenia społeczne ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.
Za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie ubezpieczeniami lub ich ustanie  gdy
trwały one tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru skła-
dek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalendarzowych te-
go miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. W analo-
giczny sposób ustala się podstawę wymiaru składek w przypadku niezdolności
do pracy trwającej przez część miesiąca, jeżeli z tego tytułu ubezpieczony speł-
nia warunki do przyznania zasiłku.
Składki za osobę współpracującą są w całości finansowane przez prowadzącego
działalność, który w stosunku do tych osób jest płatnikiem składek.
Ograniczenie podstawy wymiaru składek
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest ograni-
czona w skali roku kalendarzowego. Nie może być ona wyższa od kwoty odpowia-
dającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięczne-
go w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie
budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach.
Ważne! W 2009 roku kwota rocznego ograniczenia podstawy
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyno-
si 95 790 zł
Aby ustalić roczną podstawę wymiaru składek, należy zsumować przychody
z wszystkich tytułów, z których ubezpieczony podlega obowiązkowo lub przystą-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
45
pił do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Monitorowanie
na bieżąco wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne
i rentowe należy do obowiązków płatnika, ale też w niektórych sytuacjach ubez-
pieczonego.
Gdy ubezpieczony jest zatrudniony przez cały rok tylko u jednego pracodawcy,
wówczas to on, na podstawie własnej dokumentacji płacowej, sumuje podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za poszczególne mie-
siące i w miesiącu, w którym następuje przekroczenie rocznej podstawy wymia-
ru składek, oblicza i przekazuje składki tylko od tej części podstawy wymiaru,
która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia. Gdy natomiast ubez-
pieczony ma lub miał w ciągu roku kalendarzowego innych płatników składek,
na przykład równocześnie jest lub był zatrudniony na podstawie dwóch umów
o pracę albo w trakcie roku kalendarzowego zmieniał pracodawcę, to na nim spo-
czywa obowiązek poinformowania płatników (płatnika) o przekroczeniu górnej
rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Wówczas na podstawie pisemnego oświadczenia ubezpieczonego płatnicy za-
przestają opłacania składek. Podkreślić trzeba, że w takiej sytuacji za skutki błęd-
nego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubez-
pieczenia emerytalne i rentowe odpowiada tylko ubezpieczony.
Ustalanie składki zdrowotnej
Do ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne zarówno
pracowników, jak i zleceniobiorców stosuje się przepisy (przywołane wyżej)
określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Nie można jednak stosować wyłączeń wynagrodzeń za czas choroby oraz ogra-
niczenia podstawy wymiaru do tzw. rocznej podstawy wymiaru.
Ważne! Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 proc.
podstawy wymiaru. Jest miesięczna i niepodzielna
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne należy pomniejszyć
o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowa-
ne przez ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek i potrącone z jego
środków przez płatnika.
W przypadku gdy składka na ubezpieczenie zdrowotne naliczona za pracowni-
ka lub zleceniobiorcę jest wyższa od zaliczki na podatek, składka na ubezpiecze-
nie zdrowotne ulega obniżeniu do wysokości zaliczki.
e-Poradnik Gazety Prawnej
46
PRZYKA
AD: Obliczanie składek na ubezpieczenia za pracownika
Pracownik otrzyma w lipcu 2009 roku wynagrodzenie w wysoko-
ści 2500 zł. Składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne wy-
niosą:
% na ubezpieczenie emerytalne 488 zł  po 244 zł ( (2500 x 9,76
proc. = 244 zł) finansuje pracodawca i pracownik,
% na ubezpieczenie rentowe 150 zł (2500 zł x 6 proc. = 150 zł), pra-
cownik finansuje 37,5 zł (tj. 1,5 proc.), a pracodawca 112,5 zł
(tj. 4,5 proc.),
% na ubezpieczenie chorobowe 61,25 zł (2500 zł x 2,45 proc.)
 składka jest finansowana w całości ze środków pracownika,
% na ubezpieczenie wypadkowe 41,75 zł (2500 zł x 1,67 proc.)
 przy założeniu, że taka stawka obowiązuje płatnika (składka jest
finansowana w całości ze środków płatnika).
Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi:
2500 zł  342,75zł = 2157,25 zł; 342,75 zł (244 zł +37,5 zł + 61,25 zł)
 to kwota składek finansowanych ze środków ubezpieczonego. Składka
na ubezpieczenie zdrowotne wyniesie: 2157,25 zł x 9 proc. = 194,15 zł.
W przypadku osoby współpracującej składka na ubezpieczenie zdrowotne jest
naliczana od zadeklarowanej kwoty nie niższej niż 75 proc. przeciętnego mie-
sięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku po-
przedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez prezesa GUS
w Monitorze Polskim. Zatem w okresie od marca do grudnia 2009 r. podstawę
wymiaru składki stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 2491,57 zł, a skład-
ka nie może być niższa niż 224,24 zł (9 proc. x 2491,57 zł).
Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Wobec te-
go nawet gdy współpraca trwała tylko przez część miesiąca, składka na ubezpie-
czenie zdrowotne nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu i powinna być na-
liczona i opłacona od pełnej podstawy wymiaru.
Stopa procentowa składki wypadkowej
Jak wyżej zaznaczono, składkę na ubezpieczenie wypadkowe finansują płatni-
cy składek. Jest ona zróżnicowana dla poszczególnych płatników. Jej wysokość
zależy od liczby osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu oraz rodza-
ju prowadzonej działalności (patrz tabela s. 48).
Stopę procentową składki płatnicy ustalają samodzielnie albo informację o jej wyso-
kości otrzymują z ZUS. ZUS oblicza stopę procentową składki na ubezpieczenie wy-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
47
padkowe wyłącznie dla tych płatników, którzy za trzy kolejne lata składali informację
ZUS IWA. Oznacza to, że na obowiązujący rok składkowy ZUS ustalił stopę procento-
wą składki tylko dla tych płatników, którzy składali informację za lata 2006 2008.
Podkreślić trzeba, że rok składkowy w ubezpieczeniu wypadkowym nie pokry-
wa się z rokiem kalendarzowym  obejmuje okres od 1 kwietnia danego roku do
31 marca roku następnego. Zatem obecny trwa od 1 kwietnia 2009 r. do 31 mar-
ca 2010 r. Należy też zapamiętać, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie
wypadkowe obowiązuje w takiej samej wysokości przez cały rok składkowy. Sto-
sowana jest do wyliczania należnych składek za wszystkich zatrudnionych pod-
legających ubezpieczeniu wypadkowemu, bez względu na tytuł tego ubezpiecze-
nia, m.in. za pracowników, zleceniobiorców.
Z tabeli wynika, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe za-
leży od liczby ubezpieczonych, czyli osób podlegających ubezpieczeniu wypad-
kowemu. Liczbę ubezpieczonych ustala się jako iloraz sumy ubezpieczonych
podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu w ciągu poszczególnych miesięcy
poprzedniego roku kalendarzowego i liczby miesięcy, przez które płatnik skła-
dek był w poprzednim roku kalendarzowym zgłoszony w ZUS co najmniej jeden
dzień. W liczbie ubezpieczonych należy uwzględniać wszystkich ubezpieczo-
nych, którzy w ciągu danego miesiąca podlegali co najmniej jeden dzień ubez-
pieczeniu wypadkowemu. Gdy ubezpieczony w ciągu danego miesiąca podlegał
u tego samego płatnika ubezpieczeniu wypadkowemu z dwóch tytułów, do licz-
by ubezpieczonych jest wliczany raz. Jeśli przykładowo Marek P. był od 1 do 10
grudnia 2008 r. zatrudniony na podstawie umowy zlecenia (umowa była wyko-
nywana w siedzibie firmy), a od 15 grudnia 2008 r. został przez tę samą spółkę
zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to w grudniu powinien być tylko raz
uwzględniony w liczbie osób podlegających ubezpieczeniu wypadkowemu. Licz-
ba ubezpieczonych podlega zaokrągleniu do jedności w górę, jeżeli końcówka
jest większa lub równa 0,5, lub w dół, jeśli jest mniejsza od 0,5.
Ustalając liczbę ubezpieczonych, nie bierze się pod uwagę osób, które:
% podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ale nie podlegają ubez-
pieczeniu wypadkowemu, np. zleceniobiorców wykonujących pracę poza sie-
dzibą lub miejscem prowadzenia działalności przez płatnika,
% z danego tytułu podlegają tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu,
% nie podlegają ubezpieczeniom społecznym i w konsekwencji ubezpieczeniu
zdrowotnemu, np. studentów, którzy nie ukończyli 26 lat, zatrudnionych na
podstawie umowy zlecenia,
% przez cały miesiąc pobierały zasiłek macierzyński, przebywały na urlopie wycho-
wawczym, bezpłatnym, zostały powołane do odbycia zasadniczej służby wojskowej.
e-Poradnik Gazety Prawnej
48
W liczbie ubezpieczonych nie uwzględnia się także osób, za które za dany miesiąc
rozlicza się składki lub wykazuje świadczenia po ustaniu tytułu do ubezpieczeń (tj.
gdy w miesiącu, za który składany jest imienny raport miesięczny za daną osobę,
nie podlegała ona ubezpieczeniu wypadkowemu nawet przez jeden dzień).
Odmienne zasady ustalania liczby ubezpieczonych obowiązują, gdy płatnik zgłasza-
ny jest w ZUS w okresie od 1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku.
W takiej sytuacji liczbę ubezpieczonych ustala się na podstawie liczby ubezpieczonych
podlegających zgłoszeniu do ubezpieczenia wypadkowego w ciągu miesiąca, od któ-
rego płatnik składek został zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie tylko do:
% płatników, którzy są zgłaszani po raz pierwszy w ZUS, przy czym przy ustala-
niu liczby ubezpieczonych bierze się pod uwagę miesiąc, w którym podlega
ubezpieczeniu wypadkowemu pierwszy ubezpieczony,
% płatników, którzy w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami
składek na ubezpieczenie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w cią-
USTALANIE STOPY PROCENTOWEJ SKA
ADKI NA UBEZPIECZENIE WYPADKOWE
Płatnik składek Stopa procentowa
niepodlegający wpisowi do rejestru REGON 50 proc. najwyższej stopy procentowej
podlegający wpisowi do rejestru REGON ustalonej na dany rok składkowy dla
i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego grup działalności
nie więcej niż 9 ubezpieczonych
podlegający wpisowi do rejestru REGON ustalona przez płatnika dla grupy dzia-
i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego łalności według PKD, do której należy
co najmniej 10 ubezpieczonych, który za trzy
ostatnie lata nie przekazywał informacji
ZUS IWA
podlegający wpisowi do rejestru REGON ustalona przez ZUS jako iloczyn stopy procen-
i zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego towej składki na ubezpieczenie wypadkowe
co najmniej 10 ubezpieczonych, który za trzy określonej dla grupy działalności, do której
ostatnie lata przekazywał informację ZUS IWA należy płatnik, i wskaz
nika korygującego
zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego zaliczkowo w wysokości 50 proc. najwyż-
co najmniej 10 ubezpieczonych, który nie szej stopy procentowej ustalonej na dany
otrzyma zaświadczenia o wpisie do rejestru rok składkowy dla grup działalności, a po
REGON z informacją o rodzaju działalności otrzymaniu zaświadczenia płatnik musi
według PKD, przed upływem terminu płatno- skorygować od początku roku składko-
ści składek wego stopę procentową składki do wy-
sokości obowiązującej dla grupy działal-
ności, do której został zakwalifikowany
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
49
gu poszczególnych miesięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby
do tego ubezpieczenia,
% płatników, którzy byli skreśleni z Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki
Narodowej REGON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.
PRZYKA
AD: Rozpoczęcie działalności od 1 stycznia 2009 r.
Spółka z o.o. rozpoczęła działalność od 1 stycznia 2009 r. i od
1 stycznia złożyła zgłoszenie płatnika składek ZUS ZPA. Jednak
w styczniu i lutym zatrudniała wyłącznie zleceniobiorców niepodle-
gających ubezpieczeniu wypadkowemu. Od 1 marca 2009 r. za-
trudniła pracowników. Liczbę ubezpieczonych spółka ustaliła na
podstawie liczby ubezpieczonych w ciągu miesiąca, od którego sta-
ła się płatnikiem składek na ubezpieczenie wypadkowe za pierwsze-
go ubezpieczonego, tj. na podstawie liczby ubezpieczonych podle-
gających zgłoszeniu do tego ubezpieczenia w ciągu marca 2009 r.
Z tabeli wynika, że stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla
płatników zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż dzie-
więciu ubezpieczonych, a także płatników składek niepodlegających wpisowi
do rejestru REGON, ustalana jest ryczałtowo i wynosi 50 proc. najwyższej stopy
procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności. W okresie
od 1 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2010 r. stopa procentowa składki na ubezpie-
czenie wypadkowe dla tych płatników wynosi 1,67 proc. (50 proc. x 3,33 proc.).
Natomiast płatnik składek, który zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego wię-
cej niż dziewięciu ubezpieczonych, ale nie składał informacji ZUS IWA za trzy
kolejne lata, samodzielnie ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie
wypadkowe. W tym celu konieczne jest ustalenie grupy działalności. Płatnik na-
leży do grupy działalności ustalonej dla jego rodzaju działalności według Pol-
skiej Klasyfikacji Działalności (PKD) ujętego w rejestrze REGON 31 grudnia po-
przedniego roku. Natomiast płatnik składek zgłoszony w ZUS w okresie od
1 stycznia danego roku do 31 marca następnego roku należy do grupy działal-
ności ustalonej dla jego rodzaju działalności według PKD ujętego w rejestrze RE-
GON w dniu, od którego jest zgłoszony w ZUS. Zasada ta ma zastosowanie
w przypadku płatników, którzy:
% zgłaszani są po raz pierwszy w ZUS,
% w poprzednim roku kalendarzowym nie byli płatnikami składek na ubezpiecze-
nie wypadkowe, tj. byli zarejestrowani w ZUS, ale w ciągu poszczególnych mie-
sięcy poprzedniego roku nie zgłaszali ani jednej osoby do tego ubezpieczenia,
e-Poradnik Gazety Prawnej
50
% byli skreśleni z Krajowego Rejestru Podmiotów Gospodarki Narodowej RE-
GON na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.
W celu ustalenia grupy działalności, do której należy płatnik, trzeba, na podstawie
zaświadczenia o nadaniu numeru REGON, ustalić rodzaj przeważającej działalno-
ści według PKD. Jest to pięcioznakowy kod alfanumeryczny, np. 15.32. Z. Na pod-
stawie dwóch pierwszych cyfr płatnik ustala, do jakiej grupy działalności należy.
W okresie do 31 grudnia 2009 r. należy stosować Polską Klasyfikację Działalności
wprowadzoną rozporządzeniem Rady Ministrów z 20 stycznia 2004 r. w sprawie
Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz.U. nr 33, poz. 289 z póz
n. zm.), tzw. klasyfi-
kację PKD 2004. Również przedsiębiorcy rozpoczynający od 1 stycznia 2009 r.
działalność gospodarczą do końca 2009 roku dostają też z Urzędu Statystycznego
kod PKD zgodny z klasyfikacją PKD z 2004 roku.
Każda działalność na podstawie powołanego rozporządzenia jest przyporządko-
wana do odpowiedniej sekcji, podsekcji, co odpowiada jedno- albo dwuliterowe-
mu kodowi, np. A, CB. Przykładowo płatnik składek, który ma w zaświadczeniu
o numerze identyfikacyjnym REGON podany numer 15.32. Z. (produkcja soków
z owoców i warzyw), należy do podsekcji DA.
Stopy procentowe dla grup działalności określa załącznik do rozporządzenia
w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne
z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń
zawodowych i ich skutków. Na jego podstawie (patrz tabela s. 51) należy usta-
lić właściwą dla danego płatnika stopę procentową składki według grupy dzia-
łalności. Wysokość stóp procentowych dla poszczególnych grup działalności
określona jest w zależności od kategorii ryzyka dla danej grupy.
PRZYKA
AD: Składka wypadkowa dla grupy działalności
Płatnik składek ustalił, że prowadzi działalność zaklasyfikowaną według
kodu PKD 2004 do sekcji F  Budownictwo. Zgodnie z załącznikiem nr
2 do rozporządzenia w sprawie różnicowania stopy procentowej składki
na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-
wodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków (parz ta-
bela s.51), dla grupy działalności Budownictwo, oznaczonej kodem PKD
F, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe wynosi 2 proc.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wy-
miaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, bez stosowania ograni-
czenia podstawy do kwoty 30-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodze-
nia. Wobec tego, jeżeli za ubezpieczonego w związku z osiągnięciem kwoty rocz-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
51
STOPY PROCENTOWE SKA
ADKI NA UBEZPIECZENIE WYPADKOWE DLA GRUP
DZIAA
ALNOŚCI OD 1 KWIETNIA 2009 R.
Kod Kate- Stopa
Lp. Grupy działalności PKD gorie procentowa
ryzyka składki (%)
1 Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo A 9 2,53
2 Rybactwo B 6 1,73
3 Górnictwo surowców energetycznych CA 12 3,33
4 Górnictwo surowców innych niż energetyczne CB 12 3,33
5 Produkcja artykułów spożywczych, napojów
i wyrobów tytoniowych DA 6 1,73
6 Produkcja wyrobów włókienniczych i odzieży DB 4 1,20
7 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów ze skór
wyprawionych DC 4 1,20
8 Produkcja drewna i wyrobów z drewna DD 10 2,80
9 Produkcja masy włóknistej, papieru oraz wyrobów
z papieru, działalność publikacyjna i poligraficzna DE 5 1,47
10 Wytwarzanie koksu, produktów rafinacji ropy
naftowej i paliw jądrowych DF 5 1,47
11 Produkcja wyrobów chemicznych DG 6 1,73
12 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych DH 7 2,00
13 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych DI 8 2,26
14 Produkcja metali i wyrobów z metali DJ 9 2,53
15 Produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana DK 7 2,00
16 Produkcja urządzeń elektrycznych i optycznych DL 5 1,47
17 Produkcja sprzętu transportowego DM 8 2,26
18 Produkcja, gdzie indziej niesklasyfikowana DN 7 2,00
19 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę E 6 1,73
20 Budownictwo F 7 2,00
21 Handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów mecha-
nicznych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego G 5 1,47
22 Hotele i restauracje H 3 0,93
23 Transport, gospodarka magazynowa i łączność I 5 1,47
24 Pośrednictwo finansowe J 2 0,67
25 Obsługa nieruchomości, wynajem, nauka i usługi związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej K 4 1,20
26 Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe
ubezpieczenia społeczne i powszechne ubezpieczenie
zdrowotne, organizacje i zespoły eksterytorialne L, Q 3 0,93
27 Edukacja M 3 0,93
28 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna N 5 1,47
29 Pozostała działalność usługowa  komunalna, społeczna
i indywidualna, pozostała O 5 1,47
e-Poradnik Gazety Prawnej
52
nego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe (w 2009 r.  95 790 zł) nie są już opłacane składki na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe, w dalszym ciągu należy opłacać za niego składkę na ubez-
pieczenie wypadkowe. Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest w całości fi-
nansowana ze środków płatnika składek.
MONIKA BUGAJ-WOJCIECHOWSKA, MICHAA
JAROSIK
Podstawa prawna Art. 12, 18, 19, 20 ustawy z 13 paz
dziernika
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74 z póz
n. zm.).
Art. 81, 83 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świad-
czeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środ-
ków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz.
1027 z póz
n. zm.).
Art. 27 36 ustawy z30 paz
dziernika 2002 r. oubezpie-
czeniu społecznym ztytułu wypadków przy pracy icho-
rób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673 zpóz
n. zm.).
Art. 12 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku docho-
dowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r.
nr 14, poz. 176 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjal-
nej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegóło-
wych zasad ustalania podstawy wymiaru skła-
dek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe
(DzU. nr 161, poz. 1106 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania sto-
py procentowej składki na ubezpieczenie społecz-
ne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich
skutków (Dz.U. nr 200, poz. 1692 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecz-
nej z 16 marca 2009 r. zmieniające rozporzą-
dzenie w sprawie różnicowania stopy procento-
wej składki na ubezpieczenie społeczne z tytu-
łu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
w zależności od zagrożeń zawodowych i ich
skutków (Dz.U. nr 43, poz. 350 z póz
n. zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z 20 stycznia
2004 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalno-
ści (PKD) (Dz.U. nr 33, poz. 289 z póz
n. zm.).
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
53
Jak wykonać obowiązki zgłoszeniowe i rozliczeniowe
łatnik składek po ustaleniu, jakim ubezpieczeniom podlega zatrudniana osoba,
Pmusi zgłosić ją do tych ubezpieczeń. W tym celu przekazuje do ZUS formularz
ZUS ZUA albo ZUS ZZA.
Siedem dni na zgłoszenie
Zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego odbywa się poprzez złożenie
wZUS formularza ZUS ZUA wciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń,
czyli np. nawiązania stosunku pracy, rozpoczęcia współpracy przy wykonywaniu dzia-
łalności. Formularz ZUS ZUA składa się zkilkunastu bloków. Trzeba wypełnić go staran-
nie, gdyż na podstawie podanych w nim danych zakładane jest ubezpieczonemu konto
w ZUS. W formularzu tym płatnik podaje m.in. kod tytułu ubezpieczenia (np. dla oso-
by zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, która nie jest uprawniona do emerytury
lub renty i nie przedłożyła pracodawcy orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, trze-
ba wpisać kod 01 10 0 0), dane zgłaszanej osoby  imię, nazwisko, NIP, PESEL oraz
ewentualnie serię inumer paszportu lub dowodu, jeżeli osoba ta nie ma jednego zwcze-
śniej wymienionych identyfikatorów (NIP lub PESEL), datę urodzenia, adres zameldo-
wania lub zamieszkania. W formularzu ZUS ZUA należy zaznaczyć, jakim ubezpiecze-
niom podlega zatrudniana osoba, np. że pracownik podlega obowiązkowo ubezpiecze-
niom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. W
przypadku zatrudnienia osoby, uktórej następuje zbieg tytułów do ubezpieczeń, może się
zdarzyć, że płatnik będzie ją zgłaszał tylko do ubezpieczenia zdrowotnego.
Rozliczenie z ZUS
Na zgłoszeniu do ubezpieczeń zatrudnianych osób i obliczeniu składek nie kończą się
obowiązki płatnika składek. Musi on w ściśle określonym przepisami terminie opłacić
je i przesłać do ZUS dokumenty rozliczeniowe. Komplet dokumentów rozliczeniowych
składa się z deklaracji rozliczeniowej (ZUS DRA) i odpowiednich imiennych raportów
miesięcznych za dany miesiąc kalendarzowy (ZUS RCA, ZUS RZA, ZUS RSA). Wymie-
nione obowiązki trzeba wykonać do piątego dnia następnego miesiąca w przypad-
ku jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych
w (rozumieniu art. 20 ust. 1, art. 24 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy o finansach pu-
blicznych) albo do 15 dnia następnego miesiąca w przypadku pozostałych płat-
ników zatrudniających inne osoby.
Michał Jarosik
Podstawa prawna Art. 36, 41, 47 ustawy z 13 paz
dziernika 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U.
z 2007 r. nr 11, poz. 74 z póz
n. zm.).
e-Poradnik Gazety Prawnej
54
Kiedy trzeba opłacać składki na FP i FGŚP
kładka na Fundusz Pracy jest obowiązkowa, gdy obowiązkowe są ubezpie-
Sczenia emerytalne i rentowe i podstawa wymiaru składek na te ubezpiecze-
nia w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi:
% co najmniej minimalne wynagrodzenie (w 2009 roku 1276 zł),
% w przypadku pracowników w pierwszym roku pracy  80 proc. minimalnego
wynagrodzenia (1020,80 zł),
% wprzypadku osób wykonujących pracę podczas odbywania kary pozbawienia wolno-
ści lub tymczasowego aresztowania  50 proc. minimalnego wynagrodzenia (638 zł).
Jeżeli zatrudnienie wykonywane jest przez niepełny miesiąc, np. z powodu rozpo-
częcia lub zakończenia wykonywania umowy w trakcie miesiąca, korzystania
z urlopu bezpłatnego, pobierania wynagrodzenia za czas choroby albo świadczeń
z ubezpieczenia chorobowego  należy ustalić, jaka byłaby podstawa wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, gdyby praca była wykonywana
przez cały miesiąc. Gdy w wyniku przeliczenia okaże się, że przychód stanowiący
podstawę wymiaru składek byłby równy co najmniej kwocie minimalnego wyna-
grodzenia, od podstawy tej należy odprowadzić składkę na Fundusz Pracy.
Składka na FP wynosi 2,45 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na FP nie stosu-
je się jednak ograniczenia do rocznej podstawy wymiaru  kwoty odpowiadającej
30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w go-
spodarce narodowej na dany rok kalendarzowy (w 2009 roku wynosi 95 790 zł).
PRZYKA
AD: Istotna wysokość miesięcznego wynagrodzenia
Anna K. jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Jej wynagrodze-
nie wynosi 1,6 tys. zł miesięcznie. W czerwcu przez część miesiąca 
od 1 do 14 była chora i otrzymała wynagrodzenie za czas choroby.
W związku z tym, iż wynagrodzenie to jest wyłączone z podstawy wymia-
ru składek na ubezpieczenia społeczne, podstawa ta będzie niższa od
kwoty minimalnego wynagrodzenia. Mimo to składka na FP powinna
być naliczona. Gdyby bowiem praca była wykonywana przez cały mie-
siąc, podstawa wyniosłaby co najmniej minimalne wynagrodzenie.
PRZYKA
AD: Konieczne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne
i rentowe
Dariusz L. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Otrzymu-
je wynagrodzenie w wysokości 1,5 tys. zł. Dodatkowo prowadzi dzia-
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
55
łalność gospodarczą. Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlega z umowy o pracę. Z działalności z uwagi na wy-
sokość przychodu z umowy o pracę ubezpieczenia emerytalne i ren-
towe są dobrowolne. W przedstawionej sytuacji składkę na FP bę-
dzie musiał opłacić pracodawca Dariusza L. Natomiast Dariusz L.
z tytułu prowadzonej działalności nie odprowadza składki na FP.
Składka na Fundusz Pracy za zleceniobiorcę
Odrębnego omówienia wymaga opłacanie składek na FP za zleceniobiorców.
Obowiązek ten zależy bowiem także od statusu zleceniodawcy. Jeśli jest on
osobą fizyczną, opłaca składkę na FP, tylko gdy zatrudnia co najmniej jedne-
go pracownika. Zatem przykładowo prowadzący działalność gospodarczą za-
trudniający dwóch zleceniobiorców podlegających obowiązkowo ubezpiecze-
niom emerytalnemu i rentowym, których podstawa wymiaru składek na te
ubezpieczenia jest wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, nie opłaca
za nich składek na FP. Nie ciąży na nim ten obowiązek, ponieważ nie zatrud-
nia żadnego pracownika.
Powyższe nie dotyczy zleceniodawców  jednostek organizacyjnych. W ich przy-
padku na obowiązek opłacania składek na FP za zleceniobiorców nie ma wpły-
wu to, czy zatrudniają co najmniej jednego pracownika. Dlatego na przykład
spółka jawna zatrudniająca tylko jedną osobę na podstawie umowy zlecenia
(z której podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym
i składki opłacane są od podstawy wynoszącej co najmniej minimalne wynagro-
dzenie) musi opłacić za nią składkę na FP.
W przypadku umów zlecenia trwających kilka miesięcy z określonym w umowie
wynagrodzeniem za pracę w stawce miesięcznej, w celu ustalenia obowiązku
opłacania składek na FP, należy dokonywać przeliczenia podstawy wymiaru
składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na okres miesiąca. Jeżeli zlece-
niobiorca wykonywał pracę przez niepełny miesiąc (np. z uwagi na rozpoczęcie
lub zakończenie wykonywania umowy, chorobę lub inną nieobecność w pracy),
należy ustalać, ile wynosiłaby podstawa wymiaru składek, gdyby praca była wy-
konywana przez cały miesiąc. Jeżeli ustalona w ten sposób podstawa wymiaru
składek jest co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia, to zlecenio-
dawca ma obowiązek opłacenia składki na FP.
Przeliczenia nie należy dokonywać, gdy w umowie zlecenia nie określono wyna-
grodzenia w stawce miesięcznej, ale w stawce akordowej, kwotowej stawce go-
dzinowej albo prowizyjnej. Wówczas o obowiązku opłacania składek na FP de-
cyduje wysokość osiągniętego przychodu. Jeżeli osiągnięty w danym miesiącu
e-Poradnik Gazety Prawnej
56
przychód z umowy zlecenia jest co najmniej równy kwocie minimalnego wyna-
grodzenia, zleceniodawca ma obowiązek opłacenia składki na FP.
PRZYKA
AD: Obowiązek opłacenia składki na FP za zleceniobiorcę
Spółka jawna zawarła ze zleceniobiorcą umowę na okres od 16
stycznia 2009 do 31 lipca 2009 r. W umowie zobowiązała się wy-
płacać mu wynagrodzenie miesięczne w wysokości 1,4 tys. zł. Dla
zleceniobiorcy umowa ta stanowi jedyny tytuł do ubezpieczeń, zatem
podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rento-
wym. W styczniu zleceniobiorca otrzymał wynagrodzenie w wysoko-
ści 700 zł. Z uwagi na to, że w przeliczeniu na okres miesiąca pod-
stawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest
wyższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia, spółka musiała opła-
cić za zleceniobiorcę za styczeń także składkę na FP.
Kilka z
ródeł przychodów  tytułów do ubezpieczeń
Zdarza się, że osoba podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-
towym z więcej niż jednego tytułu. Wówczas obowiązek opłacania składki na FP
z każdego z tych tytułów istnieje, gdy łączna podstawa wymiaru składek na obo-
wiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest równa co najmniej kwocie mi-
nimalnego wynagrodzenia (w przypadku osób w pierwszym roku pracy 80 proc.
wynagrodzenia minimalnego).
W przedstawionej sytuacji płatnicy powinni uzyskać od ubezpieczonego oświad-
czenie wskazujące, że ma inne tytuły, z których obowiązkowo podlega ubezpie-
czeniom emerytalnemu i rentowym, oraz określające podstawę wymiaru skła-
dek. Jeśli przykładowo jedna osoba jest zatrudniona u dwóch różnych pracodaw-
ców na pół etatu i z tytułu każdej z tych umów otrzymuje wynagrodzenie w wy-
sokości 638 zł, to z uwagi, że łącznie (z obu umów) podstawa wymiaru składek
na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynosi co najmniej minimalne wynagro-
dzenie, obaj pracodawcy zobowiązani są opłacać za pracownika składki na FP.
Ubezpieczony powinien poinformować każdego z pracodawców, iż jego łączne
wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia eme-
rytalne i rentowe jest równe minimalnemu wynagrodzeniu.
PRZYKA
AD: Pół etatu i własna firma
Tomasz L. jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę na pół eta-
tu z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 900 zł. Od 1 czerw-
ca rozpoczął on dodatkowo prowadzenie działalności gospodarczej.
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
57
Składki będzie opłacał od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia
(382,80 zł). Tomasz L. powinien poinformować pracodawcę, że za
czerwiec składka na FP powinna być za niego opłacana. Jego łącz-
na podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, po-
cząwszy od czerwca, będzie bowiem wynosiła 1282,80 zł.
Zwolnienie z obowiązku opłacenia składek na FP
Z powyższego wynika, że składki na FP nie należy opłacać, gdy ubezpieczenia
emerytalne i rentowe nie są obowiązkowe, a także gdy podstawa wymiaru skła-
dek jest niższa niż minimalne wynagrodzenie. Ponadto składek na FP nie odpro-
wadza się za następujące osoby:
% duchownych,
% pobierających na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłek stały,
% pobierających na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych świad-
czenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego
wychowywania dziecka,
% podlegających ubezpieczeniu społecznemu rolników,
% żołnierzy niezawodowych w służbie czynnej,
% odbywających zastępcze formy służby wojskowej,
% przebywających na urlopach wychowawczych oraz pobierających zasiłek ma-
cierzyński,
% pobierających świadczenie szkoleniowe.
Składek na FP nie opłacają także przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych
i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku Ociemniałych Żołnierzy Rzeczy-
pospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, Zakład Opieki dla
Niewidomych w Laskach oraz zakłady aktywizacji zawodowej  za zatrudnio-
nych pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.
Od 1 lipca 2009 r. pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają
składek na FP przez 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawar-
ciu umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50 rok życia i w okre-
sie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powia-
towego urzędu pracy. Od 1 lipca składki na Fundusz Pracy opłacane są wyłącz-
nie za osoby, które nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla ko-
biet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.
Składki po urlopie macierzyńskim i wychowawczym
Od 1 stycznia 2009 r. nastąpiła zmiana w naliczaniu składek na FP za zatrudnio-
nych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego i wychowawczego
e-Poradnik Gazety Prawnej
58
(dotyczy ona także dodatkowego urlopu macierzyńskiego, który będzie udzie-
lany od 2010 roku). Z wyjaśnień ZUS wynika, że za powrót z urlopu macierzyń-
skiego należy uznawać także powrót z urlopu na warunkach urlopu macierzyń-
skiego (a także udzielanego od 2010 roku dodatkowego urlopu na warunkach
urlopu macierzyńskiego).
Pracodawca nie opłaca za wymienione osoby składek na FP przez 36 miesięcy od
pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu. Podkreślić trzeba, że omawiane zwol-
nienie przysługuje pracodawcy tylko w stosunku do pracowników w rozumieniu
przepisów kodeksu pracy (tylko oni mogą bowiem korzystać z urlopu macie-
rzyńskiego i wychowawczego), którzy wrócili z urlopów 1 stycznia 2009 r. albo
po tej dacie. Jeżeli powrót do pracy nastąpił w grudniu 2009 r., to pracodawca
nie jest zwolniony z obowiązku opłacenia składek na FP.
Zgodnie z wyjaśnieniami ZUS pracodawca nie opłaca składek na FP od pierwsze-
go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie
urlopu. Jeśli zatem pracownica wróciła do pracy po urlopie wychowawczym
10 marca 2009 r., to pracodawca jest zwolniony z opłacania za nią składki na FP,
począwszy od kwietnia. Musi natomiast naliczyć składkę na FP od wynagrodze-
nia, jakie zostanie jej wypłacone w marcu.
Okres 36 miesięcy zwolnienia z opłacania składki na FP liczony jest od pierwsze-
go dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie
urlopu macierzyńskiego, do miesiąca, w którym następuje rozpoczęcie urlopu
wychowawczego lub jego części. Okres ten biegnie także po powrocie z każdej
części wykorzystanego urlopu wychowawczego  od pierwszego dnia miesiąca
po powrocie do miesiąca rozpoczęcia kolejnej części urlopu wychowawczego.
Okresy te są sumowane aż do wyczerpania 36-miesięcznego okresu zwolnienia
z opłacania tych składek.
Do 36-miesięcznego okresu zwolnienia z opłacania składek na FP należy wliczać
wszystkie okresy zwolnienia z opłacania składek, które będą miały miejsce po po-
wrocie z urlopu udzielonego z tytułu urodzenia dziecka lub dzieci przy jednym
porodzie. Urodzenie kolejnego dziecka powoduje, że pracodawca nabywa nowe
uprawnienie do zwolnienia z opłacania składek na FP po powrocie tej osoby
z urlopu macierzyńskiego na okres kolejnych 36 miesięcy.
W przypadku gdy pracodawca wykorzysta 36-miesięczny okres zwolnienia
z opłacenia składki na FP, a następnie udzieli pracownikowi urlopu wychowaw-
czego (na to samo dziecko), to nie będzie mu przysługiwało kolejne 36-mie-
sięczne zwolnienie z opłacania składki. Jeśli natomiast pracownik korzysta
z urlopu wychowawczego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskie-
go, to 36-miesięczny okres zwolnienia z opłacania składki na FP należy liczyć od
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
59
pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpił powrót
z urlopu wychowawczego.
Gdy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, wychowawczego pracownik korzy-
sta z urlopu wypoczynkowego, dni wolnych od pracy z tytułu opieki nad człon-
kiem rodziny lub też zwolnienia lekarskiego, należy uznać, że jego powrót do
pracy nastąpił po zakończeniu urlopu, a nie od daty faktycznego podjęcia pra-
cy. Wobec tego początkiem 36-miesięcznego okresu zwolnienia z opłacania skła-
dek za daną osobę będzie pierwszy dzień miesiąca następującego po miesiącu,
w którym nastąpiło zakończenie urlopu. Jeśli przykładowo pracownica zakoń-
czyła urlop macierzyński 10 marca, a od 11 do 31 marca przebywała na urlopie
wypoczynkowym, to składka na FP nie powinna być naliczana, począwszy od wy-
nagrodzenia wypłaconego w kwietniu.
PRZYKA
AD: Obowiązek opłacenia składki na FP od zlecenia
z własnym pracownikiem
Aneta W. 16 marca 2009 r. wróciła do pracy po urlopie wychowaw-
czym. Za okres od 1 kwietnia 2009 r. jej pracodawca będzie zwolnio-
ny z obowiązku opłacania za nią składki na FP. Aneta W. zawarła też
z własnym pracodawcą umowę zlecenia. Od przychodu uzyskiwane-
go z umowy zlecenia pracodawca będzie musiał naliczyć składkę na FP.
PRZYKA
AD: Ubezpieczenie zleceniobiorcy po okresie
korzystania z zasiłku
Agnieszka L. jest zatrudniona na podstawie umowy zlecenia. Jej
miesięczne wynagrodzenie wynikające z umowy wynosi 2 tys. zł.
Z tytułu umowy zlecenia Agnieszka L. została zgłoszona do obo-
wiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowych, zdrowotnego.
Z uwagi, że przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowe-
go, po urodzeniu dziecka otrzymuje zasiłek macierzyński. Okres za-
siłkowy skończył się 31 marca. Od 1 kwietnia Agnieszka L. rozpo-
częła wykonywanie umowy zlecenia. Jej zleceniodawca nie może
skorzystać ze zwolnienia z obowiązku opłacenia składki na FP. Do-
tyczy ono tylko pracodawców w stosunku do pracowników wracają-
cych z urlopu macierzyńskiego i wychowawczego.
PRZYKA
AD: Okres zwolnienia z opłacania składki na Fundusz Pracy
Pracownica korzystała z urlopu macierzyńskiego do 31 marca 2009 r.
Od 1 kwietnia wróciła do pracy. W takiej sytuacji wyjątkowo (zgod-
e-Poradnik Gazety Prawnej
60
nie z wyjaśnieniami ZUS) składka na FP nie powinna być naliczana
od 1 kwietnia. Okres 36 miesięcy zwolnienia z opłacania składki na
FP upłynie 31 marca 2012 r.
PRZYKA
AD: Sumowanie okresów zwolnienia z opłacania
składki
Justyna L. 10 stycznia 2009 r. wróciła do pracy po wykorzystaniu
urlopu macierzyńskiego. Od 1 marca do 15 czerwca 2009 r. praco-
dawca udzielił jej urlopu wychowawczego. Pracownica będzie chcia-
ła jeszcze z tego urlopu skorzystać od 1 grudnia 2009 do 31 grud-
nia 2010 r. W przedstawionej sytuacji pracodawca jest zwolniony
z opłacania za nią składki na FP za okres:
% od 1 do 28 lutego 2009 r. (jeden miesiąc),
% od 1 lipca do 30 listopada 2009 r. (pięć miesięcy),
% od 1 stycznia 2011 do 31 czerwca 2013 r. (30 miesięcy).
Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Do opłacania składek na FGŚP zobowiązani są (jeśli zatrudniają, zgodnie z prze-
pisami polskiego prawa, co najmniej jedną osobę fizyczną w związku z prowa-
dzoną na terytorium RP działalnością gospodarczą lub działalnością przedsta-
wicielstwa):
% przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej,
% przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą również na terytorium in-
nych państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Porozumie-
nia o Wolnym Handlu (EFTA)  stron umowy o Europejskim Obszarze Gospo-
darczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypo-
spolitej Polskiej,
% oddziały banków zagranicznych,
% oddziały instytucji kredytowych,
% oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń,
% oddziały lub przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych.
Wymienione wyżej podmioty opłacają składki na FGŚP za:
% pracowników,
% osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę nakładczą,
% osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia albo innej
umowy o świadczenie usług, do której, zgodnie kodeksem cywilnym, stosuje
się przepisy dotyczące zlecenia,
Jak założyć własną firmę za fundusze unijne...
61
% osoby wykonujące pracę zarobkową na podstawie innej niż stosunek pracy na
rzecz pracodawcy będącego rolniczą spółdzielnią produkcyjną, spółdzielnią
kółek rolniczych lub inną spółdzielnią zajmującą się produkcją rolną
 jeżeli z tego tytułu podlegają obowiązkowi ubezpieczeń emerytalnego i ren-
towych.
Ważne! Składki na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowa-
nych Świadczeń Pracowniczych wykazywane są wyłącznie w de-
klaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Płatnik dokonuje łącznego roz-
liczenia składek za wszystkich ubezpieczonych, za których po-
wstał obowiązek ich opłacenia w danym miesiącu
W odróżnieniu od składki na FP przy opłacaniu składki na FGŚP nie ma znacze-
nia wysokość wynagrodzenia, jakie otrzymuje np. pracownik czy też zlecenio-
biorca.
Składka na FGŚP wynosi 0,10 proc. podstawy wymiaru składek na ubezpiecze-
nia emerytalne i rentowe. Nie stosuje się jednak ograniczenia do 30-krotności
prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce na-
rodowej na dany rok kalendarzowy.
PRZYKA
AD: Składki za pracownika zatrudnionego na pół etatu
Spółka z o.o. zatrudnia na pół etatu pracownika. Jego wynagrodze-
nie wynosi 1 tys. zł miesięcznie. Pracownik złożył oświadczenie, iż
umowa o pracę jest jego jedynym tytułem do ubezpieczeń. W takiej
sytuacji pracodawca nie będzie naliczał za pracownika składki na FP,
z uwagi że podstawa wymiaru składek jest niższa niż minimalne wy-
nagrodzenie (1276 zł). Będzie natomiast musiał naliczyć składkę na
FGŚP.
Zwolnienie z naliczania składki na FGŚP
Składek na FGŚP nie należy opłacać za małżonka pracodawcy. Pracodawcą,
w myśl ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy, są wymienieni wyżej przedsiębiorcy i oddziały m.in. banków. Zwol-
nienie z obowiązku opłacania składek dotyczy także dzieci własnych pracodaw-
cy, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobionych, rodziców, macochy i oj-
czyma oraz osób przysposabiających, rodzeństwa, wnuków, dziadków, zięciów
i synowych, bratowych, szwagierek i szwagrów oraz za osoby wykonujące pra-
cę zarobkową w gospodarstwie domowym.
e-Poradnik Gazety Prawnej
62
Do naliczania składki na FGŚP ma także zastosowanie omówione wyżej zwolnie-
nie z opłacania składki na FP. Wobec tego pracodawca nie opłaca składek na
FGŚP za pracowników wracających z urlopu macierzyńskiego, wychowawczego
(dodatkowego urlopu macierzyńskiego) w okresie 36 miesięcy, począwszy od
pierwszego miesiąca po powrocie z urlopu.
Od 1 lipca 2009 r. pracodawca nie opłaca składek na FGŚP przez 12 miesięcy, po-
cząwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby zatrud-
nione, które ukończyły 50 rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem po-
zostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu. Również od 1 lipca
obowiązywała zasada (tak jak w przypadku składek na FP), że pracodawca opła-
ca składki na FGŚP wyłącznie za osoby, które nie osiągnęły wieku wynoszącego
co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.
MICHAA
JAROSIK
Podstawa prawna Art. 104, 104a, 105 ustawy z 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 z póz
n. zm.).
Art. 9, 9a, 10, 29 ustawy z 13 lipca 2006 r.
o ochronie roszczeń pracowniczych w razie nie-
wypłacalności pracodawcy (Dz.U. nr 158, poz.
1121 z póz
n. zm.).
Art. 1 pkt 75, art. 18 ustawy z 19 grudnia 2008 r.
o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i insty-
tucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2009 r. nr 6, poz. 33).