BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2008
Hałas ultradz
więkowy na stanowiskach pracy w Polsce jest określony jako hałas, w którego widmie występują
mgr inż. BOŻENA SMAGOWSKA
składowe o wysokich częstotliwościach słyszalnych i niskich ultradz
więkowych. Ocenę narażenia na hałas ul-
dr inż. WITOLD MIKULSKI
tradz
więkowy wykonuje się na podstawie (równoważnego i maksymalnego) poziomu ciśnienia akustycznego
Centralny Instytut Ochrony Pracy
w tercjowych pasmach częstotliwości. Jego głównymi z
ródłami w procesie pracy są technologiczne urządzenia
 Państwowy Instytut Badawczy
ultradz
więkowe operujące na niskich częstotliwościach. Jednym z rodzajów takich urządzeń są drążarki ultra-
dz
więkowe.
W artykule przedstawiono metodę pomiaru i kryteria oceny ekspozycji na hałas ultradz
więkowy na stanowiskach
pracy oraz wyniki pomiarów i ocenę ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na ten hałas na wybranych
stanowiskach obsługi drążarek ultradz
więkowych.
Ultrasonic noise at workstations with ultrasonic drills  occupational risk assessment Badane drążarki ultradz
więkowe
In Poland, ultrasonic noise at workstations is defined as broadband noise with high audible frequencies and
Technologie drążenia ultradz
więkowego
low ultrasonic frequencies. Assessment of exposure to ultrasonic noise is based on (equivalent and maximum)
są stosowane do obróbki materiałów o dużej
sound pressure level in the 1/3 octave band. The main sources of ultrasonic noise in the working environment
are for example ultrasonic drills.
twardości. Wykorzystuje się je przy wytwa-
This article presents a measurement method and criteria for assessing exposure to ultrasonic noise at worksta-
rzaniu zagłębień lub otworów profilowanych
tions. The results of measuring ultrasonic noise and risk assessment related to occupational exposure to ultrasonic
o dowolnych kształtach i wymaganej dużej
noise are presented in reference to selected workstations where ultrasonic drills are used.
dokładności. Żłobienie materiału jest wyni-
kiem współdziałania drgań ultradz
więko-
wych i proszków ściernych, wprowadzonych
ultradz
więkowy przeprowadza się głównie między drgające narzędzie a obrabiany
Wstęp
na stanowiskach obsługi przemysłowych przedmiot. Technologię tę stosuje się m.in.
Hałas ultradz
więkowy jest czynnikiem
urządzeń ultradz
więkowych z pominięciem do obróbki szkła, kwarcu oraz kamieni na-
szkodliwym, powodującym negatywne skutki
stanowisk sąsiednich. turalnych i syntetycznych [4].
dla zdrowia pracowników [1, 2]. Jak wykazały
W artykule przedstawiono ocenę ryzyka Przykład budowy drążarki ultradz
wię-
badania prowadzone m.in. w Centralnym In-
zawodowego na stanowiskach pracy dwóch kowej, przeznaczonej do wykonywania
stytucie Ochrony Pracy  Państwowym Insty-
typów drążarek ultradz
więkowych, stoso- otworów o średnicy 1�10 mm i głębokości
tucie Badawczym, głównymi z
ródłami hałasu
wanych w procesach produkcji i regeneracji do 10 mm w materiałach o dużej twardości,
ultradz
więkowego w środowisku pracy są
ciągadeł diamentowych. przedstawiono na rys. 1. Obrabiany przed-
technologiczne urządzenia ultradz
więkowe
niskich częstotliwości ultradz
więkowych.
Drgania ultradz
więkowe są wytwarzane
w tych urządzeniach w celu realizacji lub
usprawnienia założonych procesów tech-
nologicznych. Częstotliwość znamionowa ich
pracy zawiera się w zakresie od 16 do 40 kHz.
Poziomy ciśnienia akustycznego, w tym
zakresie częstotliwości, występujące na
stanowiskach pracy urządzeń ultradz
więko-
wych, przekraczają wartości dopuszczalne
ustalone ze względu na ochronę zdrowia
(NDN) [2, 3]. Oznacza to, że na tych stanowi-
skach pracy może występować duże ryzyko
zawodowe, do którego oceny i ograniczenia
zobowiązuje pracodawców Kodeks pracy.
W większości przypadków przemysłowe
z
ródła ultradz
więkowe powodują zagrożenie
hałasem tylko w ich najbliższym sąsiedztwie
(ze względu na silne tłumienie ultradz
więków
w powietrzu) [4]. Dlatego, w warunkach
przemysłowych, ocenę ryzyka wynikają- Rys. 1. Przykładowy schemat drążarki ultradz
więkowej [6]
Fig 1. A sample diagram of an ultrasonic drill [6]
cego z ekspozycji pracowników na hałas
18
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2008
miot (PO) mocuje się na stole krzyżowym
umożliwiającym jego ustawienie względem
podniesione
narzędzia (N) z dokładnością do 0,01 mm. okienko
Głowica ultradz
więkowa zasilana jest z regu-
lowanego generatora ultradz
więków. Proces
drążenia ultradz
więkowego wymaga odpo-
wiednich nacisków narzędzia na obrabianą
powierzchnię. Z tego względu w drążarce
umieszcza się urządzenie umożliwiające
nastawianie tego nacisku i jego samoczynną
stabilizację podczas wykonywania otworu.
Obiektami badań opisanych w niniejszym
artykule były drążarki ultradz
więkowe dwóch
różnych typów :
" bez obudowy  A1 i A2 (fot. 1.)
Fot. 1. Drążarki bez obudowy (A1, A2) Fot. 2. Drążarki z obudową (B1, B2, C)
" z obudową  B1, B2, C (fot. 2.).
Photo 1. Drills without housing (A1, A2) Photo 2. Drills with housing (B1, B2,C)
Drążarki z obudową badano z dwoma
rodzajami obudów:
" drążarki bez otworów w obudowie 
B1, B2, C
" drążarki z otworem na wentylator
(fot. 3.) w obudowie  B1o, B2o, Co
Drążarki te są przeznaczone do polero-
wania narzędzi dla przemysłu kablowego.
Moc elektryczną badanych drążarek
ultradz
więkowych podano w tabeli 1.
Częstotliwość pracy generatora wszyst-
kich drążarek wynosiła 20 kHz. W czasie
badań szlifowano otwory ciągadeł diamen-
otwory
towych przy ręcznym dozowaniu proszku
wentylacyjne
ściernego (ze względu na dużą zmianę jego
granulacji).
Fot. 3. Drążarki B1o, B2o z otworem w obudowie Fot. 4. Wydzielone pomieszczenie w hali
produkcyjnej
Drążarki (z wyjątkiem A1) znajdowały się
Photo 3. B1o, B2o drill casing with an air vent
Photo 4. Space sectioned off of a
w hali produkcyjnej o wymiarach: długość
shop floor
15 m, szerokość 9 m i wysokość 4,5 m.
Drążarka o większej mocy (A1) znajdowała
równoważne poziomy ciśnienia aku- gdy pracownik pracuje inną liczbę dni w ty-
się w wydzielonym w hali produkcyjnej
stycznego w pasmach tercjowych o czę- godniu niż 5)
pomieszczeniu o wymiarach: długość 2,2 m,
stotliwościach środkowych f: 10; 12,5; maksymalne poziomy ciśnienia aku-
szerokość 2,6 m, wysokość 3,5 m (fot. 4.).
16; 20; 25; 32 i 40 kHz, odniesione do stycznego w pasmach tercjowych o często-
Wszystkie drążarki posadowione były na
8-godzinnego dnia pracy, Lfeq,8h (lub do tliwościach środkowych f: 10; 12,5; 16; 20; 25;
stołach stojących bezpośrednio na betono-
tygodnia pracy Lfeq,w  w przypadku oddzia- 32 i 40 kHz, Lf,max,d w czasie dnia pracy (lub
wej posadzce.
ływania hałasu ultradz
więkowego na orga- tygodnia pracy Lfmax,w).
nizm człowieka w sposób nierównomierny Pomiary wielkości charakteryzujących ha-
Metoda pomiaru i kryteria oceny
w poszczególnych dniach w tygodniu, lub łas ultradz
więkowy mogą być wykonywane
ekspozycji na hałas ultradz
więkowy
Tabela 1
Pomiary hałasu ultradz
więkowego dla
DANE BADANYCH DRĄŻAREK ULTRADy
WIĘKOWYCH
potrzeb oceny ekspozycji pracowników na
Parameters of drills that were studied
hałas przeprowadza się metodą określoną
Oznaczenie Moc elektryczna,
w procedurze pomiarowej  Hałas ultradz
- Lp. Typ Rodzaj obudowy
drążarki W
więkowy  Procedura pomiarowa (opra-
1. A1 brak 400
cowanej przez CIOP-PIB i IMP w Łodzi) oraz I
2. A2 brak 140
w PN-N-01321:1986 Hałas ultradz
więkowy.
3. B1 obudowa bez otworu 140
Dopuszczalne wartości poziomu ciśnienia
4. II B2 obudowa bez otworu 140
akustycznego na stanowiskach pracy i ogól-
5. C obudowa bez otworu 180
ne wymagania dotyczące wykonywania
6. B1o obudowa z otworem 140
pomiarów [2, 7].
7. II B2o obudowa z otworem 140
Wyznacza się wielkości fizyczne charak-
8. Co obudowa z otworem 180
teryzujące hałas ultradz
więkowy, tj.:
19
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2008
w ciągu pełnego dnia roboczego, w wybra- Wartość maksymalnego poziomu ci-
(2)
nych okresach ekspozycji (z zastosowaniem śnienia akustycznego w tygodniu Lfmax,w jest
metody próbkowania) lub podczas wykony- największą wartością spośród wartości mak-
gdzie:
wania określonych zadań i czynności. symalnych poziomu ciśnienia akustycznego
Lfeq,8h  równoważny poziom ciśnienia
W przypadku ekspozycji na hałas krótszej
występujących w kolejnych dniach tygodnia
akustycznego w paśmie tercjowym o czę-
lub dłuższej niż 8 h na zmianę roboczą rów-
Lfmax,d .
stotliwości środkowej f , odniesiony do 8
noważne poziomy ciśnienia akustycznego
Ocenę ekspozycji pracowników na hałas
godzin, w dB
w pasmach tercjowych (o częstotliwo-
ultradz
więkowy przeprowadza się porów-
Lfeq,Tei  równoważny poziom ciśnienia
ściach środkowych f: 10; 12,5; 16; 20; 25; 32
nując wyznaczone wartości równoważnego
akustycznego w paśmie tercjowym o czę-
i 40 kHz), odniesione do 8-godzinnego dnia
i maksymalnego poziomu ciśnienia akustycz-
stotliwości środkowej f , wyznaczony dla
pracy, Lfeq,8h, w dB, określa się ze wzoru:
nego z wartościami dopuszczalnymi.
czasu ekspozycji na hałas ultradz
więkowy,
Wartości dopuszczalne hałasu ultradz
-
Tei, w dB,
Te więkowego ustalone ze względu na ochronę
Lfeq,8h Lfeq ,Te + 10lg Tei  czas ekspozycji na hałas, i-tego prze-
(1)
zdrowia (wartości NDN) dla ogółu pracow-
T
działu czasu, w min.
o
ników określone w rozporządzeniu ministra
pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada
gdzie:
Maksymalny poziom ciśnienia akustycz-
2002 r. [1] podano w tabeli 2. W tabeli tej
Lfeq,8h  równoważny poziom ciśnienia
nego dla każdego pasma częstotliwości pod-
podano także dopuszczalne wartości hałasu
akustycznego w paśmie tercjowym o czę-
czas całego dnia pracy Lfmax,d, jest największą
ultradz
więkowego na stanowiskach pracy
stotliwości środkowej f, odniesiony do 8
wartością poziomu ciśnienia akustycznego
kobiet w ciąży i pracowników młodocianych
godzin, w dB
Lfmax,Tei, spośród występujących poziomów we
[8, 9].
Lfeq,Te  równoważny poziom ciśnienia
wszystkich przedziałach czasu Tei.
akustycznego w paśmie tercjowym o czę-
W przypadku oddziaływania hałasu
Metoda oceny ryzyka zawodowego
stotliwości środkowej f, wyznaczony dla
ultradz
więkowego na organizm człowieka
czasu ekspozycji na hałas ultradz
więkowy,
w sposób nierównomierny w poszczegól-
Ryzyko zawodowe wynikające z ekspo-
Te, w dB
nych dniach w tygodniu, lub gdy pracownik
zycji pracowników na hałas ultradz
więkowy
Te  czas ekspozycji na hałas ultradz
wię- pracuje inną liczbę dni w tygodniu niż 5, rów-
określa się na podstawie krotności wartości
kowy, w min
noważne poziomy ciśnienia akustycznego
dopuszczalnych hałasu ultradz
więkowego
To  czas odniesienia = 8 h = 480 min
w pasmach tercjowych o częstotliwościach
K [5]. Krotności wartości dopuszczalnych
W przypadku ekspozycji na hałas,
środkowych f: 10; 12,5; 16; 20; 25; 32 i 40 kHz,
(tzw. cząstkowe) określa się w pasmach
podczas której można wyróżnić kilka
odnosi się do tygodnia pracy Lf,eq,w i określa
tercjowych o częstotliwościach środkowych f
przedziałów czasu, a w każdym z nich się ze wzoru:
od 10 do 40 kHz i oblicza się ze wzorów:
hałas jest ustalony (przez hałas ustalony
dla równoważnych poziomów ciśnienia
w określonym paśmie częstotliwości ro-
akustycznego:
(3)
zumie się hałas, którego poziom ciśnienia
akustycznego w tym paśmie nie zmienia Lfeq,8h Lfeq,8h,dop
się więcej niż o 5 dB), równoważne pozio- gdzie: 10
KL 10
feq,8h
my ciśnienia akustycznego w tercjowych j  kolejny dzień roboczy w rozważanym
lub
pasmach częstotliwości odniesione do tygodniu
Lfeq,w Lfeq,w, dop
8-godzinnego dnia pracy, Lfeq,8h, w dB, n  liczba dni roboczych w rozważanym
(4)
10
określa się ze wzoru: tygodniu
KL 10
feq,w
Tabela 2
dla maksymalnych poziomów ciśnienia
DOPUSZCZALNE RÓWNOWAŻNE POZIOMY CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO NA STANOWISKU PRACY, ODNIESIONE
akustycznego:
DO 8-GODZINNEJ LUB TYGODNIOWEJ EKSPOZYCJI NA HAŁAS I MAKSYMALNE DOPUSZCZALNE POZIOMY
CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO, W TERCJOWYCH PASMACH CZĘSTOTLIWOŚCI [1]
Lfmax,d Lf max,d,dop
Admissible values of equivalent sound pressure levels compared to an 8-hour working day or weekly exposure to
ultrasonic noise and maximum sound pressure in 1/3 octave bands [1] 20
KL 10
f ,max
Dopuszczalne maksymalne
Częstotliwości środkowe Dopuszczalne równoważne poziomy
lub
poziomy ciśnienia
pasm tercjowych ciśnienia akustycznego
Lfmax,w Lf max,w,dop
akustycznego
f, kHz Lfeq,8h, dop, lub Lfeq,w, dop dB
20
Lf max,d,dop, lub Lf max,w,dop dB
KL 10
f ,max,
w
(5)
10; 12,5; 16 80 (77*) (75**) 100
20 90 (87*) (85**) 110
gdzie:
25 105 (102*) (100**) 125
Lfeq,8h  zmierzone (wyznaczone) wartości
31,5; 40 110 (107*) (105**) 130
równoważnego poziomu ciśnienia akustycz-
*Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego hałasu ultradz
więkowego w przypadku
nego w pasmach tercjowych o częstotli-
zatrudniania kobiet w ciąży
wościach środkowych f od 10 do 40 kHz,
** Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu ciśnienia akustycznego hałasu ultradz
więkowego w przypadku
zatrudniania młodocianych odniesione do 8-godzinnego dnia pracy
20
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2008
Lfeq,8h,dop  dopuszczalne wartości równo- Jako krotność wypadkową K przyjmuje i krotność wypadkową wartości dopusz-
ważnego poziomu ciśnienia akustycznego się największą krotność cząstkową i stanowi czalnych. Wyniki oceny ryzyka zawodo-
w pasmach tercjowych o częstotliwościach ona podstawę do oceny ryzyka zawodo- wego wynikającego z ekspozycji na hałas
środkowych f od 10 do 40 kHz, odniesione wego. ultradz
więkowy wskazują na występowanie
do 8-godzinnego dnia pracy Na stanowisku pracy, w zależności od dużego, niedopuszczalnego ryzyka.
Lfeq,w  zmierzone (wyznaczone) wartości krotności wartości dopuszczalnych hałasu
równoważnego poziomu ciśnienia akustycz- ultradz
więkowego K, ryzyko jest [5]:
Wyniki pomiarów
nego w pasmach tercjowych o częstotli- małe, dopuszczalne dla K < 0,5
oraz ocena ryzyka zawodowego
(nie występują przekroczenia wartości do-
wościach środkowych f od 10 do 40 kHz,
Na stanowiskach pracy obsługi badanych
puszczalnych)
odniesione do tygodnia pracy
drążarek przeprowadzono pomiary hałasu
Lfeq,w,dop  dopuszczalne wartości równo- średnie, dopuszczalne dla 0,5 d" K d" 1
ultradz
więkowego oraz ocenę ryzyka za-
(nie występują przekroczenia wartości do-
ważnego poziomu ciśnienia akustycznego
wodowego wynikającego z ekspozycji na
puszczalnych)
w pasmach tercjowych o częstotliwościach
ten rodzaj hałasu.
duże, niedopuszczalne dla K > 1
środkowych f od 10 do 40 kHz, odniesione
Ocenę ryzyka zawodowego przeprowa-
(występują przekroczenia wartości dopusz-
do tygodnia pracy
dzono na podstawie wyników pomiarów
czalnych).
Lfmax,d  zmierzone (wyznaczone) wartości
równoważnego poziomu ciśnienia aku-
maksymalnego poziomu ciśnienia akustyczne-
stycznego, w tercjowych pasmach często-
PRZYKŁAD
go w pasmach tercjowych o częstotliwościach
tliwości. Maksymalne poziomy ciśnienia
oceny ryzyka zawodowego wynikającego
środkowych f od 10 do 40 kHz, w dniu pracy
akustycznego drążarek uzyskane z pomia-
z ekspozycji na hałas ultradz
więkowy
Lfmax,d,dop  dopuszczalne wartości maksy-
rów były znacznie mniejsze od poziomów
malnego poziomu ciśnienia akustycznego
Pracownik pracuje przez 5 dni roboczych
dopuszczalnych, i dlatego w dalszym opisie
w pasmach tercjowych o częstotliwościach
na stanowisku wyposażonym w urządzenie
je pominięto.
środkowych f od 10 do 40 kHz dla dnia pracy
ultradz
więkowe. W każdym dniu narażony
Wyniki obliczeń równoważnego poziomu
Lfmax,w  zmierzone (wyznaczone) war- jest na taki sam hałas ultradz
więkowy przez
wg wzoru [4] dla czasu ekspozycji Te = 8 h
tości maksymalnego poziomu ciśnienia
3,5 godziny. W pozostałym czasie pracuje na podano w tabeli 5 (str. 22.). Krotności (cząst-
akustycznego w pasmach tercjowych
innym stanowisku, na którym nie występuje kowe i wypadkową) NDN hałasu ultradz
wię-
o częstotliwościach środkowych f od 10 do
hałas ultradz
więkowy. kowego podano w tabeli 6 (str. 22.).
40 kHz, w tygodniu pracy
Wartości wielkości charakteryzujących Na podstawie uzyskanych wyników
Lfmax,w,dop  dopuszczalne wartości maksy- hałas ultradz
więkowy na stanowisku pracy pomiarów na stanowiskach pracy drążarek
malnego poziomu ciśnienia akustycznego oraz wyniki obliczeń odniesione do 8-go- (tab. 5.) można stwierdzić, że:
w pasmach tercjowych o częstotliwościach dzinnego dnia pracy podano w tabeli 3. a) najwyższe poziomy ciśnienia aku-
środkowych f dla tygodnia pracy. W tabeli 4. podano krotności cząstkowe stycznego na stanowiskach pracy obsługi
Tabela 3
WYNIKI POMIARÓW RÓWNOWAŻNYCH POZIOMÓW CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO, ODNIESIONYCH DO 8-GODZINNEGO DNIA PRACY ORAZ KROTNOŚCI PRZEKROCZENIA
MAKSYMALNYCH POZIOMÓW CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO HAŁASU ULTRADy
WIĘKOWEGO
Results of measurements of equivalent sound pressure level compared to an 8-hour working day and the MAI rate maximum sound pressure level for ultrasonic noise
Czas pomiaru
Częstotliwość środkowa pasma tercjowego Częstotliwość środkowa pasma tercjowego
ekspozycji Wartość Wartość
o częstotliwości środkowej f, w Hz o częstotliwości środkowej f, w Hz
Lp. Tei lub czas poziomu poziomu
odniesienia w dB w dB
10 12,5 16 20 25 31,5 40 10 12,5 16 20 25 31,5 40
To, w min
1 210 Lfeq,Tei 79,6 66,7 66,5 95,1 76,6 73,7 70,9 Lfmax,Tei 86 70,9 70,5 101,7 83,9 77,6 72,5
3 480 Lfeq,8h 76,0 63,1 62,9 91,5 73,0 70,1 67,3 Lfmax,d 86 71 71 102 84 78 73
Oznaczenia jak we wzorach (1), (2), (3)
Tabela 4
WYNIKI OBLICZEŃ KROTNOŚCI PRZEKROCZENIA RÓWNOWAŻNYCH POZIOMÓW CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO, ODNIESIONYCH DO 8-GODZINNEGO DNIA PRACY ORAZ
KROTNOŚCI PRZEKROCZENIA MAKSYMALNYCH POZIOMÓW CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO HAŁASU ULTRADy
WIĘKOWEGO
Results of calculations of the MAI rate (of equivalent sound pressure level compared to an 8-hour working day and maximum sound pressure level) for ultrasonic noise
Częstotliwość środkowa pasma tercjowego Częstotliwość środkowa pasma tercjowego
Wartość Wartość
o częstotliwości środkowej f, w Hz o częstotliwości środkowej f, w Hz
Lp. poziomu lub poziomu lub
krotności krotności
10 12,5 16 20 25 31,5 40 10 12,5 16 20 25 31,5 40
1 Lfeq,8h, dB 76,0 63,1 62,9 91,5 73,0 70,1 67,3 Lfmax,d, dB 86 71 71 102 84 78 73
2 Lfeq,8h,dop, dB 80 80 80 90 105 110 110 Lfmax,d,dop, dB 100 100 100 110 125 130 130
3 KLfeq,8h 0,4 0,0 0,0 1,4 0,0 0,0 0,0 KLfmax,d 0,20 0,04 0,04 0,40 0,01 0,00 0,00
4 KLeq,8h 1,4 KLmax,d 0,4
5 K 1,4
Oznaczenia jak we wzorach (1), (2), (3), (4), (5)
21
BEZPIECZEC
STWO PRACY 10/2008
Tabela 5 Tabela 6
RÓWNOWAŻNY POZIOM CIŚNIENIA AKUSTYCZNEGO ODNIESIONY DO KROTNOŚĆ NDN DOPUSZCZALNEGO RÓWNOWAŻNEGO POZIOMU CIŚNIENIA
8-GODZINNEGO DNIA PRACY Lfeq,8h, w dB, W TERCJOWYCH PASMACH AKUSTYCZNEGO ODNIESIONEGO DO 8 GODZIN W TERCJOWYCH PASMACH
CZĘSTOTLIWOŚCI HAŁASU ULTRADy
WIĘKOWEGO NA STANOWISKACH PRACY CZĘSTOTLIWOŚCI HAŁASU ULTRADy
WIĘKOWEGO NA STANOWISKACH PRACY
DRĄŻAREK ULTRADy
WIĘKOWYCH
DRĄŻAREK ULTRADy
WIĘKOWYCH
The MAI rate equivalent sound pressure level compared to an 8-hour working day
Equivalent sound pressure levels compared to an 8-hour working day Lfeq,8h; dB in 1/3
for ultrasonic noise in 1/3 octave bands of ultrasonic noise at workstations with
octave bands of ultrasonic noise at workstations with ultrasonic drills, in kHz
ultrasonic drills
Równoważny poziom ciśnienia akustycznego
Krotności przekroczenia wartości NDN
odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy Lfeq,8h, dB,
w tercjowych pasmach o częstotliwościach
Krotność
Oznaczenie
w pasmach tercjowych o częstotliwościach Oznaczenie
środkowych f, w kHz
Lp.
Lp. wypadkowa
drążarki
środkowych, kHz drążarki
K
10 12,5 16 20 25 31,5 40
10 12,5 16 20 25 31,5 40
1. A1 82 92 94 121 101 96 98
1. A1 1,6 15,8 25,1 1258,9 0,4 0,0 0,1 1259
2. A2 76 76 72 107 96 86 83
2. A2 0,4 0,4 0,2 50,1 0,1 0,0 0,0 50
3.
B1 65 64 65 85 75 67 69
3. B1 0,0 0,0 0,0 0,3 0,0 0,0 0,0 0,3
4. B2 63 64 65 84 72 67 68 4. B2 0,0 0,0 0,0 0,3 0,0 0,0 0,0 0,3
5. C 63 64 65 81 68 67 68 5. C 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0 0,1
6. B1o 80 67 67 93 77 74 71 6. B1o 1,0 0,1 0,1 2,0 0,0 0,0 0,0 2,0
7. B2o 65 68 66 91 75 71 70 7. B2o 0,0 0,1 0,0 1,3 0,0 0,0 0,0 1,3
8. Co 69 66 65 86 71 69 68 8. Co 0,1 0,0 0,0 0,4 0,0 0,0 0,0 0,4
badanych drążarek występują w paśmie ter- drążarek tego samego typu, ale z otworem W badanych przypadkach niektóre typy
cjowym o częstotliwości środkowej 20 kHz wentylacyjnym w obudowie, ryzyko jest drążarek wyposażone były w obudowy
(częstotliwość rezonansowa wzbudnika), duże w przypadku dwóch drążarek (B1o, B2o) dz
więkoszczelne. Obudowy te spełniają
b) największe wartości (od 83 do 121 dB) (K = 1,3 i 2) oraz małe w przypadku jednej swoje zadania, pod warunkiem, że nie
poziomu ciśnienia akustycznego, w paśmie drążarki (Co) (K = 0,4). mają otworów wentylacyjnych lub otwory
tercjowym o częstotliwości środkowej f te wyposażone są w odpowiednie tłumiki
20 kHz występują na stanowiskach pracy akustyczne.
Podsumowanie
drążarek pierwszego typu (bez obudowy  A1,
Wyniki pomiarów potwierdzają ogólnie
A2) i wynoszą:
znaną tezę, że drążarki ultradz
więkowe
PIŚMIENNICTWO
dla drążarki A1
należą do grupy technologicznych urządzeń
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej
(o mocy elektrycznej 400 W)  121 dB
z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych
ultradz
więkowych mogących powodować
dla drążarki A2
dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodli-
duże niedopuszczalne ryzyko, wynikające
(o mocy elektrycznej 140 W)  107 dB wych dla zdrowia w środowisku pracy. DzU nr 217,
z ekspozycji na hałas ultradz
więkowy
poz. 1833 ze zm.
c) wartości poziomu ciśnienia akustycz-
[2] M. Pawlaczyk-Łuczyńska, J. Koton i in. Hałas ultradz
-
w środowisku pracy. Przedstawione wyniki
nego w paśmie tercjowym o częstotliwości
więkowy  Procedura pomiarowa.  Podstawy i Metody
świadczą o dużym zróżnicowaniu tego
Oceny Środowiska Pracy 2(28)2001
środkowej 20 kHz na stanowiskach pracy
ryzyka dla różnych typów drążarek. [3] W. Mikulski, B. Smagowska Metoda oceny ryzyka za-
drążarek drugiego typu (z obudową  B1, B2
wodowego związanego z hałasem ultradz
więkowym.
Tylko w sporadycznych sytuacjach
i C) wynoszą:
 Bezpieczeństwo Pracy 3(426)2007, str. 13-17
ekspozycja na hałas ultradz
więkowy jest
[4] A. Śliwiński Ultradz
więki i ich zastosowania. WNT,
dla drążarki B1 i B2:
Warszawa 2001
tak duża, że krotność NDN osiąga bardzo
 z obudową bez otworu: 85�86 dB
[5] PN-N-18002:2000 Systemy zarządzania bezpie-
duże wartości (K > 1000  przekroczenie
 z obudową z otworem: 92�94 dB czeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny
dopuszczalnych równoważnych pozio- ryzyka zawodowego
dla drążarki C:
[6] www.mkoper.sd.prz.edu.pl
mów ciśnienia akustycznego, w tercjowym
 z obudową bez otworu: 82 dB
[7] PN-N-01321: 1986 Hałas ultradz
więkowy.
paśmie częstotliwości o częstotliwości
Dopuszczalne wartości poziomu ciśnienia akustycznego
 z obudową z otworem: 87 dB.
na stanowiskach pracy i ogólne wymagania dotyczące
środkowej 20 kHz wynoszące 31 dB).
Wyniki pomiarów wskazują zatem, że otwór
wykonywania pomiarów
Przyczyną tak dużych wartości hałasu
w obudowie drążarek powoduje podwyższenie
[8] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września
ultradz
więkowego jest brak zastosowania
1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom.
hałasu na stanowisku pracy drążarek o 5 do
DzU nr 114, poz. 545 ze zm.
jakiejkolwiek ochrony przeciwhałasowej,
8 dB.
[9] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia
np. obudowy czy osłony w części roboczej
Na podstawie tabeli 6. i podanych w niej 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodo-
drążarki. cianym. DzU nr 200 poz. 2047 ze zm.
krotności można stwierdzić, że ryzyko zawo-
dowe wynikające z ekspozycji na hałas ultra-
dz
więkowy na stanowiskach pracy drążarek
Publikacja opracowana na podstawie wyników uzyskanych w ramach I etapu programu wielo-
pierwszego typu (bez obudowy  A1, A2) jest
letniego pn.  Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy dofinansowywanego w latach 2008-
duże (K = 50 i 1259). W przypadku drążarek
2010 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa
drugiego typu (bez otworu wentylacyjnego
Wyższego. Główny koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy  Państwowy
w obudowie  B1, B2, C) ryzyko jest małe
Instytut Badawczy
(K = 0,1�0,3), natomiast na stanowiskach pracy
22