skanuj0009 (132)

84

111. iyso-iyyo —OKRiis trwania

W tym okresie największe zmiany dotyczą fleksji, słowotwórstwa i słownictwa^ nie występują natomiast nowe procesy w podsystemie fonetyczno-prozodyczriyihk (kontynuowane są jedynie procesy wcześniejsze). Trzeba podkreślić, że właśni<V^!*

85

Okres ten charakteryzuje zróżnicowany rozwój wszystkich podsystemy yftg ka, przy czyni należy zaznaczyć, że najliczniejsze zmiany zachodzą _w ^ fonetyki i prozodii. Również w tym okresie zdecydowanie dominuje tenden ^'-^1 ekonomizacji środków językowych, ale ponadto wyraźnie zaznaczone są ^CJ*4Ś$i prowadzące do uzupełniania (kompletacji) systemu.    PtX>C(&|Ł

— Główne tendencje socjolingwistyczne: 1.1, 1.2, 1.3; 2.2, 2.3* 3 l* 4 i^$fi|M ; 5.1, 5.2, 5.4, 5.5; 6.3, 6.4; 7.1, 7.2, 7.4 (łącznie 18).    ’ '

Również w tym wypadku intensywność zmian socjolingwistycznych jest . większa niż w okresie poprzednim. Przeważają tu tendencje do interferp^llil i homogenizacji różnych odmian polszczyzny, integracji i dezintegracji językp^if oraz do normatywizacji wzorców komunikatywnych, dlatego też można mówićml właśnie w tym okresie kształmje się stereotyp wspólnoty komunikatywnej, w ktS^i dominuje przekaz jednostronny: od nadawcy do odbiorcy. Wiąże się to z rozwolni publikatorów i określoną polityką językową podporządkowaną interesom grun«

społecznej rządzącej państwem.    -lisafflr-----r---^

Jest to okres największej mobilności pokolenia II i III (starszego i średnieSii^wRia skrótowości opisu — o ....    , _ri 7 , _h

w poprzednich częściach mniejszego opracowania [zob. pkt. 4, 6J. Z danych

I||||egółowe procesy socjolingwistyczne i uwarunkowania pozajęzykowe zostały flii/łia skrótowości opisu — oznaczone za pomocą symboli numerycznych występu

m.^!

IV. 1990-1995— OKRES PRZEWARTOŚCIOWAŃ

, „ “ Główne tendencje w rozwoju systemu językowego: flek^a-6.⁹;    okresy.* najnowszych dziejach polszczyzny są wobec siebie

19; składnia—7; słowotworstwo—3,9,10,11; słownictwo—2,4,6,8,10    ^{3    3    3}    ....

nie 15 procesów). ’

Stanisław Dubisz

4.4

nie i

Jest to drugi (po latach 1960-1980) okres co do stopnia intensywności rozwoju'! systemu współczesnej polszczyzny. Proporcjonalna liczba zmian zachodzi w pÓdjf systemie fonetycznym, fleksyjnym i składniowym; w mniejszym zaś stopniu zmianvJ dotyczą słowotwórstwa i słownictwa. Podporządkowane są one w równym stopni tendencji do nobilitacji i ekonomizacji środków językowych.

. i .r — Główne tendencje socjolingwistyczne: 1.1; 2.3; 3.2; 4.2,4.3,.4.4;

5.3, 5.4, 5.5, 5.6; 6.1, 6.4; 7.1, 7.2, 7.3, 7.4 (łącznie 18).    ;|f

Pod względem liczby procesów zachodzących w zewnętrznej sferze rozwój języka okres ten, oprócz poprzedniego (1960-1980), stanowi centrum zmian. Zachód dzą one w obrębie wszystkich siedmiu tendencji socjolingwistycznych, ale dominójg$ w tym wypadku tendencja do integracji i dezintegracji środków językowych oj^ądl normatywizacji wzorców komunikatywnych.

— Jest to okres największej mobilności pokolenia III i IV (średniego i niłpd||

^szeg°).    v|fj8

Rozwój współczesnej polszczyzny

, Główne tendencje socjolingwistyczne: 1.4; 2.3; 3.3; 4.2, 4.3; 5.2, 5.5; 6.1, § 4; 7.4 (łącznie 11).

iym wypadku wyraźnie dominuje tendencja do nowej stratyfikacji języka ||nulowanych przekazów), wspierana przez procesy zachodzące w obrębie ten-Sfejdo interferencji i homogenizacji odmian polszczyzny. To właśnie w tej sferze IKaś w sferze zmian systemu językowego) kumulują się procesy motywujące Ik^enie okres przewartościowań przy zastrzeżeniu, że jest to zaledwie początek ^go układu tendencji i zapewne dłuższej (niż pięciolecie) nowej fazy rozwoju

jŁ.

Jest to okres największej mobilności pokolenia IV (młodszego) i rozpo-Itającej _się mobilności pokolenia V (najmłodszego).

(fj.

|,9) W przedstawionych wyżej charakterystykach okresów w dziejach współ-j polszczyzny poszczególne procesy w rozwoju systemu językowego oraz

•    t    ^ _ t_ _

fckwynika jednoznacznie, ze główne tendencje (zarówno systemowe, jak i socjo-Jgwistyczne) obejmują zakresem swego występowania całe pięćdziesięciolecie. Jllzury między kolejnymi okresami (1945-1960, 1960-1980, 1980-1990, 1990-III.995) sprowadzają się więc przede wszystkim do stopnia intensywności oddziały-tych tendencji (mają charakter ilościowy), do różnic w jakości i liczbie proce-

f®T(| szczegółowych powodujących określone zmiany systemowe i socjolingwi-|ęzne (por. oznaczenia numeryczne) oraz do różnic w następstwie chronologicz-mobilności kolejnych pokoleń użytkowników języka. Cezury periodyzacyjne |®idoczniają się zatem dopiero po zestawieniu tych trzech typów danych.

|p l. 1945-1960: ekonomizacja (fon. — 7, 8; fl. — 1,4, 16; skł. — 6; słowotw.— fpsłown. — 7); demokratyzacja języka, migracje ludnościowe; pokolenie najstarsi. 1960-1980: ekonomizacja (fon. — 2, 3,4, 5, 6, 10; fl. — 3, 5,15, 17; skł. — słowotw. — 1, 5, 6, 7), kompletacja (fon. — 11; skł. — 7, 8; słown. — 1,2); Ujerferencje i homogenizacja odmian, integracja i dezintegracja językowa, normalizacja wzorców językowych; pokolenie starsze i średnie.

III. 1980-1990: nobilitacja (fon. — 14, 15, 16; skł. — 10; słowotw. — 14; jlown.— 4,6), ekonomizacja; integracja i dezintegracja językowa, normaty wizacja Iwzorców komunikatywnych; pokolenie średnie i młodsze. j|${ IV. 1990-1995: kompletacja (skł. — 7; słowotw. — 3, 9, 10; słown. — 2); ||(ratyfikacja języka, interferencje i homogenizacja odmian polszczyzny; pokolenie

jjjjięrarchizowane ze względu na jakość, liczbę i stopień intensywności zmian języ-fiowych. Centralną pozycję — zarówno pod względem zmian wewnętrznojęzyko-®ych (systemowych), jak i zewnęlrznojęzykowych (socjolingwistycznych) — Ę|ajmują okresy: II (1960-1980) i III (1980-1990), natomiast okres I (1945-1960) IV (1990-1995) — choć z odmiennych przyczyn — zajmują pozycję pery-co nie znaczy, że mniej ważną. W ewolucji współczesnej polszczyzny lata 1960 stanowiły okres wstępny po przełomie wojennym, a lata 1990-1995 ^Stanowią okres przewartościowań po przełomie ustrojowym, rozpoczynając — być ipioże—• nową fazę w historii polszczyzny wykraczającą już poza wiek XX.