Pakiet komputerowy
Bliss for Windows
w pracy z osobami niepełnosprawnymi ruchowo ze specjalnymi potrzebami w zakresie
porozumiewania się
Strona główna > Wykorzystanie komputera > Oprogramowanie
Dla osób niepełnosprawnych z jednoczesnym poważnym uszkodzeniem aparatu mowy, braku rozwoju mowy lub niemożności jej przywrócenia (w afazji),
komputer umożliwia zastosowanie specjalistycznych programów wspierających komunikację. Dzięki temu także użytkownik symboli Bliss`a może pisać
teksty, korespondować z innymi osobami korzystającymi z tego systemu porozumiewania się, a także ćwiczyć technikę pisania i czytania. Na rynku
europejskim dostępne s ą komputerowe programy edukacyjne umożliwiające wprowadzanie do czynnego s łownika użytkownika nowych znaków
i symboli, utrwalanie symboli już umieszczonych na indywidualnej tablicy do porozumiewania się, a także korzystanie z gier i zabaw opartych na danym
systemie komunikacji. Oprogramowanie tego typu projektowane jest jako narzędzie wspierające proces terapii i edukacji (a także reedukacji)
w zakresie ogólnego rozwoju, służy budowaniu i doskonaleniu umiejętności porozumiewania się z otoczeniem oraz jest pomocą w nauce czytania
i pisania.
Oferta oprogramowania i urządzeń peryferyjnych, ułatwiających dostęp do komputera w Polsce
dla potrzeb osób ze znaczną niepełnosprawnością ruchową, które nie mog ą korzystać ze
standardowych urządzeń jest wciąż bardzo ograniczona. Praktyka zawodowa na każdym kroku
pokazuje jak niezb ędne s ą specjalistyczne urządzenia jak i programy komputerowe
umożliwiające zmian ę opcji tak, by szybki dost ęp do zasobów komputera pozwala ł na
indywidualizację zaję ć po d k ąt em mo żliwości intelektualnych i motorycznych
niepełnosprawnego użytkownika.
Przykładem takich rozwiązań jest dostępny w naszym kraju program BOARDMAKER, oferujący
bibliotekę 3.500 symboli PCS (Picture Communications Symbols) w wersji polskojęzycznej
oraz BLISS FOR WINDOWS.
Producentem Bliss for Windows  specjalistycznego programu komputerowego  jest
holenderska firma  Handicom . Program zawiera standardowy słownik 3200 symboli Bliss`a.
Obecnie używany w krajach Europy Zachodniej i cieszy się dużym zainteresowaniem zarówno
samych u żytkowników ( blissowców ) jak i nauczycieli i terapeutów mowy. Obecnie jest
dostępny w 6 wersjach językowych: angielskiej, duńskiej, fińskiej, niemieckiej, norweskiej
i szwedzkiej.
Moduły programu Bliss for Windows
Oprogramowanie jest zestawem 6 niezależnych modułów do pracy z graficznym systemem symboli Bliss`a. Każda z części spełnia inną rolę, ale składa
się na spójną całość programu. Opisane poniżej moduły przedstawiają wybrane, acz najważniejsze możliwości programu:
1. Symbol Editor  służy do modyfikacji istniejących symboli B1iss`a, budowania nowych symboli z 26 elementów podstawowych kształtów
(zaawansowani użytkownicy Bliss`a mogą potrzebować symboli, których nie ma w słowniku standardowym np.  pisanka ,  bierzmowanie ),
modyfikacji napisów nad lub pod symbolami Bliss`a (wielkość, grubość, kolor czcionki) oraz budowania submenu  podstron zawierających
symbole do określonego tematu np.  religia ,  zielona szkoła ,  wakacje , itd.
2. Document Maker  umożliwia projektowanie i budowanie dokumentów oraz  pisanie tekstów z użyciem symboli Bliss`a. Jest to szczególnie
przydatne dla uczniów, którzy uczą się czytać i pisać, bowiem u osób z zaburzeniami mowy proces ten trwa często wiele lat i nie zawsze pozwala
na opanowanie umiejętności czytania. Uczniowie, którzy nie potrafią czytać mogą pisać i drukować wyrażenia, teksty, własne wypowiedzi
czy pytania zbudowane z symboli Bliss`a (to spore ułatwienie w komunikacji). Użytkownik korzystający z programu Bliss for Windows może
posługiwać się specjalistyczną klawiaturą, wszelkimi rodzajami wyłączników, trackballi i joystików. W funkcji skanowania istnieje także
możliwość zmiany tempa kursora, co dla osób z niedowładami rąk, słabą kontrolą ruchów docelowych, z trudnościami w koordynacji wzrokowo
ruchowej ma szczególne znaczenie.
3. Export Program  to bardzo użyteczny moduł pozwalający przygotowywać symbole do przenoszenia (eksportowania) do innych programów
pracujących w środowisku Windows. Można przenosić symbol np. do dokumentów pisanych w edytorze Microsoft OfficeTM, lub do tworzonych
w programie Power Point TM slajdów i prezentacji multimedialnych.
4. Paper Chart Maker  moduł wykorzystywany do budowania tablic komunikacyjnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb osób
niemówiących. W programie tym można zaplanować wygląd określonej tablicy i wprowadzić każdy symbol z bazy danych (ze słownika
standardowego zawierającego wszystkie istniejące symbole), umieścić symbole kombinowane dla indywidualnych potrzeb użytkownika, a także
łączyć symbole z systemem piktogramów, albo systemem Picture Communications Symbols (system PCS). Podprogram Paper Chart Maker daje
także możliwość:
tworzenia biblioteki zawierającej osobisty leksykon (słownictwo) użytkownika,
Ą
drukowanie zaprojektowanych uprzednio kolorowych matryc z symbolami.
Ą
5. Personal Communicator  ułatwia użytkownikom Bliss`a porozumiewanie się poprzez wykorzystywanie słów pochodzących z ich ojczystego
języka. Program umożliwia współpracę z syntezatorem mowy i kartą dz
więkową komputera. A
ączenie obrazu z czytanym tekstem  uprzednio
nagranym w języku polskim  ułatwia zapamiętywanie całościowe nie tylko symboli składających się często z kilku elementów, ale i całych
wyrazów umieszczonych nad lub pod symbolami Bliss`a.
6. Vocabulary Maker  tworzy bazę danych złożoną ze wszystkich zawartych w słowniku podstawowym symboli Bliss`a. Można tworzyć indywidualny
słownik użytkownika systemu (słownik dla konkretnej osoby zawiera tylko jej znane symbole i pojęcia). Ponadto program posiada funkcje
pozwalające na dobieranie wielkości i kolorów symboli umieszczanych na tablicach w zależności od tego jaką częścią mowy jest dany symbol
(zgodnie z zasadami umownymi: czasowniki  zielone, rzeczowniki  żółte, przymiotniki  niebieskie).
Szczególne walory i niedostatki programu Bliss for Windows
Atrakcyjność programu z całą pewnością oddziałuje na sfer ę emocji podnosząc trwałość
i skuteczność efektów nauczania symboliki Bliss`a. Program zapewnia autokontrolę pozycji
nagranym w języku polskim  ułatwia zapamiętywanie całościowe nie tylko symboli składających się często z kilku elementów, ale i całych
wyrazów umieszczonych nad lub pod symbolami Bliss`a.
6. Vocabulary Maker  tworzy bazę danych złożoną ze wszystkich zawartych w słowniku podstawowym symboli Bliss`a. Można tworzyć indywidualny
słownik użytkownika systemu (słownik dla konkretnej osoby zawiera tylko jej znane symbole i pojęcia). Ponadto program posiada funkcje
pozwalające na dobieranie wielkości i kolorów symboli umieszczanych na tablicach w zależności od tego jaką częścią mowy jest dany symbol
(zgodnie z zasadami umownymi: czasowniki  zielone, rzeczowniki  żółte, przymiotniki  niebieskie).
Szczególne walory i niedostatki programu Bliss for Windows
Atrakcyjność programu z całą pewnością oddziałuje na sfer ę emocji podnosząc trwałość
i skuteczność efektów nauczania symboliki Bliss`a. Program zapewnia autokontrolę pozycji
siedzącej, utrzymywania głowy w osi środkowej, a także usprawnianie manualne i doskonalenie
funkcji ręki osoby niepełnosprawnej. Ponadto wpływa na zwiększenie koncentracji uwagi,
zapewnia radoś ć z odnoszonych sukcesów, co doskonale motywuje u żytkownika do
sukcesywnego zwiększania wysiłku.
Program pozwala na aktywne wypełnianie czasu wolnego spędzanego głównie w domu, a co
ważniejsze wyzwala tzw. sprawczość działania, dokonywanie samodzielnego wyboru przy
podejmowaniu decyzji. Mo żliwoś ć interakcyjnej pracy dziecka z komputerem pozwala
w wyjątkowy sposób uatrakcyjnić proces nauki, u łatwiając i przyśpieszając przyswajanie
nowych wiadomości i opanowanie podstawowych technik szkolnych.
Najcenniejszymi zaletami programu są:
wzmocnienia pozytywnie (nagroda)  rezultat prawidłowo wykonanego zadania widoczny na ekranie,
l
stwarzanie możliwości stopniowania trudności i zmiany tempa pracy,
l
wyrazista grafika, kontrast, możliwość wyboru kolorystyki,
l
możliwość zmiany wielkości elementów,
l
wybór ilości elementów na ekranie od nielicznych do wielu szczegółów,
l
możliwość autokontroli  interakcja użytkownika,
l
możliwość wyboru jednego z wielu zadań,
l
natychmiastowy wydruk rezultatów pracy użytkownika,
l
gwarancja wyboru w menu opcji pracy przy pomocy klawiatury standardowej, specjalistycznej, myszy lub trackballa, włącznika (opcja
l
skanowania, czyli samoistnego przesuwania kursora po ekranie w zmiennym, wybranym przez użytkownika tempie),
możliwość użycia dz
więku (melodii lub głosu),
l
opcja transportowania obrazów z innych programów i eksportowania symboli.
l
Niedostatki: brak wersji polskojęzycznej i wysoka cena programu.
Wprowadzenie programu w naszym kraju wymaga:
przetłumaczenia leksykonu (słownika, tzw. bazy danych) oraz menu programu (tzw. nakładek) na
l
język polski,
adaptacji i naukowej weryfikacji z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb oraz możliwości
l
niemówiących użytkowników Bliss`a,
opracowania metodyki wykorzystania programu w edukacji dzieci z specjalnymi potrzebami
l
w zakresie porozumiewania się.
Szczęśliwie się składa, że wymienione wyżej działania zostały już podjęte przez zespół znakomitych
pedagogów ze Szko ły Podstawowej Nr 327, ul. Radomska w Warszawie. W 2000 roku program
w angielskiej wersji językowej został zakupiony przez w/w Szkołę i Centrum Komunikacji Ośrodek Bliss`a
(Zarząd Główny TPD). Jest wykorzystywany do pracy z dziećmi niemówiącymi, które porozumiewają się
przy pomocy symboli Bliss`a. Przetłumaczono bazę danych na język polski i zaczęto stosować program
w praktyce i codziennej pracy nad rozwojem umiejętności komunikacyjnych uczniów.
Istnieje potrzeba udostępnienia tego narzędzia również w polskiej wersji językowej. Zastosowanie całego
programu lub jego poszczególnych części przez użytkowników symboli Bliss`a może zwiększyć ich szanse
na porozumiewanie się z otoczeniem i pomóc w miarę niezależnie funkcjonować we własnym otoczeniu.
Autor: Marzena Mieszkowicz  neurologopeda
Strona główna > Wykorzystanie komputera > Oprogramowanie