IDZ DO
IDZ DO
PRZYKŁADOWY ROZDZIAŁ
PRZYKŁADOWY ROZDZIAŁ
Linux. Leksykon
SPIS TRE CI
SPIS TRE CI
kieszonkowy
KATALOG KSIĄŻEK
KATALOG KSIĄŻEK
Autor: Daniel J. Barrett
KATALOG ONLINE
KATALOG ONLINE Tłumaczenie: Moch Wojciech
ISBN: 83-7361-586-5
Tytuł oryginału: Linux Pocket Guide
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
Format: B5, stron: 260
TWÓJ KOSZYK
TWÓJ KOSZYK
Linux staje się coraz popularniejszy i rozwija się coraz bardziej dynamicznie, wypierając
DODAJ DO KOSZYKA
DODAJ DO KOSZYKA
w wielu miejscach komercyjne systemy operacyjne. Powstaje dla niego coraz więcej
aplikacji. Graficzne rodowiska pracy, takie jak GNOME czy KDE coraz czę ciej
wypierają tryb tekstowy Linuksa. Nadal jednak większo ć zadań związanych
CENNIK I INFORMACJE
CENNIK I INFORMACJE
z administracją systemem i dostępem do systemu plików wykonuje się za pomocą
poleceń wydawanych w trybie tekstowym. Jednocze nie to wła nie polecenia są tym
ZAMÓW INFORMACJE
ZAMÓW INFORMACJE
elementem Linuksa, który odstrasza od niego wielu potencjalnych użytkowników.
O NOWO CIACH
O NOWO CIACH
 Linux. Leksykon kieszonkowy to książka dla tych, których do Linuksa zniechęca
ZAMÓW CENNIK konieczno ć zapamiętania niezliczonej ilo ci poleceń i parametrów oraz dla tych,
ZAMÓW CENNIK
którzy pracują z nim na co dzień i potrzebują podręcznej  ciągi przydatnej przy pracy.
Zawiera zestawienie najbardziej przydatnych i potrzebnych w codziennej pracy poleceń
systemu Fedora Linux, pogrupowanych według realizowanych przez nie funkcji, lecz
CZYTELNIA
CZYTELNIA
większo ć zawartych w niej informacji będzie przydatna również użytkownikom innych
FRAGMENTY KSIĄŻEK ONLINE
FRAGMENTY KSIĄŻEK ONLINE
dystrybucji Linuksa. Przedstawia również opcje i argumenty każdego z opisywanych
poleceń.
" Korzystanie z systemu plików
" Funkcje powłoki bash
" Instalowanie nowego oprogramowania
" Operacje na plikach
" Obsługa kont użytkowników
" Korzystanie z internetu
" Programowanie skryptów powłoki
Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
Spis treści
C� zawiera ta książka?..........................................................7
Czym jest Linux?........................................................................................8
Czym jest �ed>ra Linux? ..........................................................................9
Czym jest p>lecenie?................................................................................10
Użytk>wnicy i superużytk>wnicy ........................................................11
Jak czytać tę książkę?...............................................................................12
Gdzie szukać p�m�cy?..........................................................16
Fed�ra. Pierwsze sp�jrzenie ................................................18
R>la p>wl>ki.............................................................................................20
Jak uruch>mić p>wl>kę ..........................................................................20
L�g�wanie, wyl�g�wanie i k�ńczenie pracy ...................21
System plików........................................................................23
Katal>gi d>m>we.....................................................................................25
Katal>gi system>we.................................................................................26
Katal>gi systemu >peracyjneg> .............................................................30
Zabezpieczenia plików............................................................................32
P�wł�ka...................................................................................34
P>wl>ka a pr>gramy ...............................................................................35
Wybrane funkcje p>wl>ki bash .............................................................35
K>ntr>la zadań .........................................................................................46
Zabijanie dzialająceg> p>lecenia............................................................49
K>ńczenie dzialania p>wl>ki .................................................................50
D>st>s>wywanie zach>wań p>wl>ki ...................................................50
Instal�wanie �pr�gram�wania...........................................51
P�dstaw�we �peracje na plikach.......................................56
Operacje na katal�gach........................................................61
Spis treści 3
Przeglądanie plików .............................................................63
Tw�rzenie i edyt�wanie plików.........................................75
Właściw�ści plików..............................................................83
L�kalizacja plików ...............................................................95
Manipul�wanie plikami tekst�wymi ..............................104
K�mpres�wanie i pak�wanie plików..................................119
P�równywanie plików .......................................................125
Dyski i systemy plików .....................................................131
K�pie bezpieczeństwa i zdalne przech�wywanie..........138
Druk�wanie...........................................................................147
Sprawdzanie pis�wni..........................................................149
Przeglądanie pr�cesów.......................................................151
K�ntr�la pr�cesów ..............................................................157
Użytk�wnicy i ich śr�d�wisk�.........................................160
Praca z k�ntami użytk�wników......................................166
Jak z�stać superużytk�wnikem? ......................................171
Praca z grupami...................................................................172
P�dstaw�we inf�rmacje � k�mputerze...........................175
Umiejsc�wienie k�mputera................................................178
P�łączenia sieci�we ............................................................183
P�czta elektr�niczna...........................................................188
Przeglądanie str�n WWW .................................................193
4 Linux. Leksykon kieszonkowy
Grupy dyskusyjne................................................................199
Przesyłanie k�munikatów .................................................201
Pisanie na ekranie ...............................................................204
Obliczenia matematyczne..................................................211
Czas i data............................................................................215
Plan�wanie zadań...............................................................219
Grafika i wygaszacze ekranu............................................224
�udi� i wide�.......................................................................229
Pr�gram�wanie skryptów p�wł�ki .................................233
Znaki biale i lamanie wierszy ..............................................................234
Zmienne...................................................................................................234
Wejście i wyjście.....................................................................................235
Wart>ści l>giczne i k>dy p>wr>tu ......................................................235
Instrukcje warunk>we...........................................................................239
Pętle..........................................................................................................242
Break i C>ntinue.....................................................................................244
Tw>rzenie i uruchamianie skryptów p>wl>ki ..................................246
ęrgumenty wiersza p>leceń.................................................................247
Zwracanie k>dów p>wr>tu..................................................................248
Więcej niż skrypty..................................................................................249
P�sł�wie................................................................................250
P>dzięk>wania .......................................................................................250
Sk�r�widz .............................................................................251
Spis treści 5
Partycj�n�wanie i f�rmat�wanie dysków
źperacje związane z partycjżnżwaniem i fżrmatżwaniem dysków
w systemie Linux nie należą dż najprżstszych. Pżniżej pżdajemy
wskazówki dż kilku prżgramów, które przydają się przy tegż
rżdzaju żperacjach (najlepiej zacząć żd zapżznania się z ich strż-
nami pżdręcznika man).
lub Prżgramy dzielące dysk na
partycje. Każdy z nich dżskżnale spelnia swżje
zadanie, mają żne jednak zupelnie różne interfejsy.
�żrmatuje twardy dysk, czyli zaklada na nim nżwy
system plików.
�żrmatuje dyskietkę.
Kopie bezpieczeństwa
i zdalne przechowywanie
Prżgram kżntrżlujący napęd taśmżwy.
Zapisuje partycję na napędzie taśmżwym.
źdtwarza partycję zapisaną prżgramem .
źdczytuje i zapisuje archiwa z taśm.
Nagrywa plyty CD-R.
Na innym dysku lub kżmputerze twżrzy lustrzaną
kżpię pewnegż zbiżru plików.
System Linux udżstępnia kilka spżsżbów na utwżrzenie kżpii
bezpieczeństwa swżich cennych plików:
" skżpiżwanie ich na napęd taśmżwy,
" zapisanie ich na plycie CD-R,
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 138
" wykżnanie lustrzanej kżpii na innym kżmputerze.
Urządzenie dż wykżnywania kżpii bezpieczeństwa reprezentż-
wane jest najczęściej przez plik /dev/ht0 (pżdlączżne dż magistrali
ID�) lub /dev/st0 (urządzenie pżdlączżne dż magistrali SCSI lub
pżdlączżne dż magistrali ID�, ale kżrzystające z emulacji ID�-
SCSI). Bardzż częstż twżrzżne jest dżwiązanie ż nazwie /dev/tape,
wskazujące na rzeczywisty plik urządzenia:

Nie zaprezentujemy tutaj wszystkich pżleceń, pżzwalających na
twżrzenie kżpii bezpieczeństwa. Niektórzy użytkżwnicy prefe-
rują stżsżwanie pżlecenia zamiast , a dż wykżnywania
niskżpżziżmżwych kżpii dysków niezbędne jest zastżsżwanie
pżlecenia . źsżby zainteresżwane tymi pżleceniami żdsylamy
dż ich strżn pżdręcznika man.
mt [ f urządzenie] polecenie mt st
/bin stdin stdout - fiie -- opt --help --version
Pżlecenie (magnetic tape  taśma magnetyczna) wykżnuje
pżdstawżwe żperacje napędu taśmżwegż, takie jak przewijanie,
przejście dż przżdu lub dż tylu, a także pżnżwne naprężenie
taśmy. źtż kilka najczęściej wykżnywanych żperacji:
Wypisuje status napędu.
Przewija taśmę dż pżczątku.
Pżnżwne naprężenie taśmy.
Usuwanie zawartżści taśmy.
Wylączenie napędu taśmżwegż.
Przewinięcie taśmy dż pżzycji kżńca danych.
Na przyklad:

Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 139
Wśród danych na taśmie mżżna pżruszać się, przeskakując plik
za plikiem lub rekżrd za rekżrdem, ale i tak najczęściej stżsżwane
są prżgramy żdczytujące i zapisujące dane, takie jak lub .
dump [opcje] partycja_lub_pliki dump
/sbin stdin stdout - file -- opt --heip --version
Pżlecenie zapisuje na nżśnik kżpii bezpieczeństwa calą party-
cję lub wybrane pliki. Pżlecenie tż jest w stanie wykżnać pelne
lub przyrżstżwe kżpie partycji, autżmatycznie wykrywając, które
pliki wymagają wykżnania kżpii (na przyklad, które zżstaly
zmieniżne żd czasu wykżnania żstatniej kżpii). źdtwżrzenie kżpii
z nżśnika umżżliwia pżlecenie .
ęby wykżnać na napędzie taśmżwym (na przyklad /dev/tape)
pelną kżpię danegż systemu plików (na przyklad /usr), należy
użyć żpcji (zerż) i :

Taka kżpia nazywana jest  zrzutem pżziżmu zerż . źpcja
pżwżduje zapisanie dż pliku /etc/dumpdates infżrmacji ż wykż-
naniu kżpii.
Kżpie przyrżstżwe mżgą być wykżnywane na pżziżmach 1 dż
9: kżpia bezpieczeństwa pżziżmu i zapisuje na taśmę wszystkie
pliki zmieniżne żd czasu wykżnania kżpii pżziżmu i-1.

Nie należy uruchamiać pżlecenia na  żywym systemie pli-
ków; jeżeli tż mżżliwe, przed przystąpieniem dż wykżnywania
kżpii bezpieczeństwa należy żdmżntżwać system plików.
restore [opcje] [pliki] dump
/sbin stdin stdout - file -- opt --heip --version
Pżlecenie żdczytuje kżpie bezpieczeństwa utwżrzżne
pżleceniem , pżrównuje je z plikami istniejącymi na dysku,
140 Linux. Leksykon kieszonkowy
a także wykżnuje inne żperacje. Najprzyjemniejszym spżsżbem
stżsżwania pżlecenia jest wywżlanie gż z żpcją , która
wlącza tryb interaktywny, pżzwalający na przeglądanie zawartżści
taśmy tak, jakby byla żna systemem plików, wybieranie plików
i katalżgów, a w kżńcu żdtwarzanie ich na dysk.

Pż takim uruchżmieniu pżlecenie prżsi ż pżdanie pżleceń
z pżniższej listy.
Wypisuje infżrmacje ż pżmżcy.
Wyjście z prżgramu bez żdtwarzania plików.
Dziala pżdżbnie jak pżlecenie pżwlżki, ustawiając
aktualny katalżg rżbżczy wewnątrz kżpii
bezpieczeństwa.
Dziala pżdżbnie jak pżlecenie pżwlżki, wypisując
zawartżść aktualnegż katalżgu rżbżczegż wewnątrz
kżpii bezpieczeństwa.
Dziala pżdżbnie jak pżlecenie pżwlżki, wypisując
nazwę aktualnegż katalżgu rżbżczegż wewnątrz
kżpii bezpieczeństwa.
Dżdaje pliki lub katalżgi dż  listy żdtwarzania ,
czyli listy plików, które mają zżstać żdtwżrzżne
z kżpii bezpieczeństwa. Wywżlane bez żadnych
argumentów dż listy dżdaje aktualny katalżg
razem z wszystkimi jegż plikami.
Dżdaje dż listy żdtwarzania plik ż pżdanej
nazwie.
Dżdaje dż listy żdtwarzania katalżg ż pżdanej
nazwie.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 141
 źdwrżtnżść pżlecenia  usuwa z listy
żdtwarzania dżdane dż niej wcześniej pliki.
Wywżlane bez żadnych argumentów, usuwa
z listy aktualny katalżg razem z wszystkimi
jegż plikami.
Usuwa plik z listy żdtwarzania.
Usuwa katalżg z listy żdtwarzania.
źdtwarza wszystkie pliki dżdane wcześniej
dż listy żdtwarzania (Wskazówka: Jeżeli kżpia
bezpieczeństwa znajduje się na kilku taśmach,
żdtwarzanie należy rżzpżcząć żd żstatniej taśmy).
Pżlecenie mżże dzialać także w trybie nieinteraktywnym:
źdtwarza calą zawartżść kżpii bezpieczeństwa
na istniejący system plików (najpierw należy
pżleceniem przejść dż katalżgu pżdstawżwegż
dżcelżwegż systemu plików).
źdtwarza calą zawartżść kżpii bezpieczeństwa
na świeżż sfżrmatżwaną partycję (najpierw należy
pżleceniem przejść dż katalżgu pżdstawżwegż
dżcelżwegż systemu plików).
Wypisuje zawartżść kżpii bezpieczeństwa.
Pżrównuje zawartżść kżpii bezpieczeństwa
z żryginalnym systemem plików.
tar [opcje] [pliki] tar
/bin stdin stdout - file -- opt --help --version
Pżlecenie ma niecż większe mżżliwżści niż tylkż zapisywanie
i żdczytywanie plików z i na napędzie taśmżwym:

142Linux. Leksykon kieszonkowy
Pżzwala też na twżrzenie i wydżbywanie danych z plików tar, które
w systemach Linux i Unix są pżdstawżwym spżsżbem pakżwa-
nia plików:
Tworzenie
Wypisanie zawartości
Wydobycie plików
Jeżeli w wierszu pżleceń pżdane zżstają jakieś pliki, wtedy pżle-
cenie będzie przetwarzalż jedynie te pżdane pliki:

W przeciwnym wypadku pżlecenie będzie dzialać na calym ar-
chiwum.
Przydatne opcje
Twżrzenie archiwum. Ta żpcja wymaga pżdania
w wierszu pżleceń plików lub katalżgów, które mają
zżstać dżdane dż archiwum.
Dżdanie plików dż istniejącegż archiwum.
Dżdanie nżwych lub zmieniżnych plików
dż istniejącegż archiwum.
Pżlączenie archiwów (czyli plików tar) pżprzez
dżpisanie jednegż z nich na kżńcu drugiegż.
Na przyklad .
Wypisanie zawartżści archiwum.
Wydżbycie plików z archiwum.
Umżżliwia żdczytywanie z i zapisywanie dż pżdanegż
archiwum. Mżże być żnż urządzeniem (na przyklad
/dev/tape), a także zwyklym plikiem, dzięki czemu
mżżliwe jest twżrzenie tradycyjnych linuksżwych
archiwów tar.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 143
 Pżrównuje zawartżść archiwum z istniejącym
systemem plików.
Kżmpresuje (w czasie zapisywania) i dekżmpresuje
(w czasie dżczytywania) dane prżgramem .
Kżmpresuje (w czasie zapisywania) i dekżmpresuje
(w czasie dżczytywania) dane prżgramem .
Kżmpresuje (w czasie zapisywania) i dekżmpresuje
(w czasie dżczytywania) dane uniksżwym prżgramem
.
Stżsuje blżki danych ż wielkżści bajtów.
Tryb  gadatliwy : w czasie dzialania wypisuje
dżdatkżwe infżrmacje.
źdczytuje dżwiązania symbżliczne.
Nie wykracza pżza ramy systemu plików.
W czasie wydżbywania plików z archiwum
żdtwarzane są również ich żryginalne zezwżlenia
i infżrmacja ż wlaścicielu.
cdrecord [opcje] ścieżki cdrecord
/usr/bin stdin stdout - file -- opt --help --version
Pżlecenie  wypala plytki CD-R za pżmżcą nagrywarki
pżdlączżnej dż magistrali SCSI lub ID� (w tym drugim przypadku
trzeba zastżsżwać emulację ID�-SCSI). ęby zapisać na plycie
CD zwartżść calegż katalżgu, tak aby plyta byla żdczytywana
w systemach Linux, Windżws i Macintżsh, należy wykżnać na-
stępujące żperacje1:
1
M>wa > f>rmacie ISź9660 z r>zszerzeniami R>ck Ridge. Pr>gram
m>że tw>rzyć również inne f>rmaty plyt d> zapisania pr>gramem
. Więcej inf>rmacji na ten temat m>żna znalez
ć na str>nie
p>dręcznika man: .
144 Linux. Leksykon kieszonkowy
1. źdnalez
ć napęd CD-RźM, uruchamiając pżlecenie:







W tym przypadku napęd ma żznaczenie .
2. Sprawdzić, z jaką prędkżścią napęd mżże nagrywać plyty
CD-R i CD-RW (w zależnżści żd tegż, który rżdzaj plyty
ma być użyty). Zalóżmy, że jest tż napęd ż prędkżści 6�, czyli
prędkżść należy ustalić na wartżść 6.
3. Skżpiżwać wszystkie pliki, jakie mają zżstać zapisane na
plycie dż jednegż katalżgu (na przyklad ). Należy ulż-
żyć je dżkladnie w taki spżsób, w jaki mają być pżukladane
na plycie CD. Na plytę nie zżstanie skżpiżwany sam kata-
lżg, ale jegż zawartżść.
4. Zapisać plytę CD:




a jeżeli system jest wystarczającż szybki, mżżna wykżnać
te same żperacje w jednym pżtżku:


Prżgramem mżżna twżrzyć też plyty CD-ęudiż, ale dż
tegż celu lepiej użyć przyjaz
niejszegż dla użytkżwnika, graficz-
negż prżgramu, takiegż jak (zżbacz pżdrżzdzial  ęudiż
i wideż na strżnie 229.), który swżje dzialanie żpiera na prżgramie
.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 145
rsync [opcje] z
ródło cel rsync
/usr/bin stdin stdout - fiie -- opt --help --version
Pżlecenie wykżnuje kżpię pżdanegż zbiżru plików. Kż-
piżwanie mżże żbejmżwać same dane, ale mżże też żbejmżwać
zezwżlenia i inne atrybuty plików (taka żperacja nazywa się two-
rzeniem lustra). źperacja ta mżże żdbywać się na jednym kżm-
puterze, jak również między dwżma kżmputerami w sieci. Pżle-
cenia mżżna używać na wiele spżsżbów, a sam prżgram ma
pżnad 50 żpcji; tutaj przedstawimy zaledwie kilka najczęściej
używanych spżsżbów wykżnywania kżpii bezpieczeństwa.
ęby w katalżgu K2 utwżrzyć lustrzaną kżpię katalżgu K1, zakla-
dając, że żba katalżgi znajdują się na jednym kżmputerze:

ęby kżpię katalżgu K1 utwżrzyć na innym kżmputerze w sieci
(serwer.przyklad.com), na którym mamy kżntż z nazwą użytkżwni-
ka kowalski, jednżcześnie zabezpieczając przed pżdsluchem przesyl
danych za pżmżcą prżtżkżlu SSH:

Przydatne opcje
Kżpiuje infżrmacje ż wlaścicielu pliku. Prawdżpżdżbnie
na kżmputerze dżcelżwym będziemy musieli pżsiadać
uprawnienia superużytkżwnika.
Kżpiuje infżrmacje ż grupie wlaściciela pliku.
Prawdżpżdżbnie na kżmputerze dżcelżwym będziemy
musieli pżsiadać uprawnienia superużytkżwnika.
Kżpiuje infżrmacje ż uprawnieniach pliku.
Kżpiuje znaczniki czasu pliku.
Rekursywnie kżpiuje katalżgi (razem z ich zawartżścią).
Umżżliwia kżpiżwanie dżwiązań symbżlicznych (a nie
plików wskazywanych przez te dżwiązania).
146 Linux. Leksykon kieszonkowy
 Umżżliwia kżpiżwanie urządzeń (wymaga uprawnień
superużytkżwnika).
Wykżnywanie lustra: kżpiżwane są wszystkie atrybuty
plików żryginalnych. Ta żpcja żznacza tż samż, cż
wlączenie wszystkich żpcji .
Tryb  gadatliwy : wypisuje infżrmacje żpisujące żperacje
wykżnywane w czasie kżpiżwania. Dżdatkżwż żpcja
pżwżduje wyświetlenie miernika pżstępu
żperacji kżpiżwania.
Pżzwala żkreślić prżgram uruchamiany na
zdalnym kżmputerze w czasie kżpiżwania, na przyklad
zwiększający bezpieczeństwż transmisji.
Kopie bezpieczeństwa i zdalne przechowywanie 147