ïż




MIT O PROMETEUSZU
Ważny - a nawet bardzo ważny - w polskiej literaturze! Prometeusz staÅ‚ siÄ™ wzorem dla romantyków - jako symbol bezgranicznego poÅ›wiÄ™cenia dla ludzkoÅ›ci. Prometeizm to jedna z postaw bohatera romantycznego.
Prometeusz stworzyÅ‚ czÅ‚owieka, ulepiÅ‚ go z gliny i Å‚ez. ByÅ‚ dobroczyÅ„cÄ… ludzi - nauczyÅ‚ ich pożytecznych umiejÄ™tnoÅ›ci, dziÄ™ki którym stali siÄ™ silni, samowystarczalni i niezależni, co rozgniewaÅ‚o Zeusa. Najważniejszy czyn - wykradÅ‚ dla ludzkoÅ›ci ogieÅ„ z Olimpu. Zeus skazaÅ‚ Prometeusza na wiecznÄ… mÄ™czarniÄ™: poleciÅ‚ Hefajstosowi, aby go przykuÅ‚ do skaÅ‚y w górach Kaukazu, gdzie sÄ™p (w innej wersji mitu orzeÅ‚) przez caÅ‚y dzieÅ„ miaÅ‚ mu wyżerać wÄ…trobÄ™, która w nocy odrastaÅ‚a na nowo. Później wyzwoliÅ‚ go z mÄ™ki Herakles, który z Å‚uku zabiÅ‚ ptaka i wyprosiÅ‚ u Zeusa uÅ‚askawienie tytana.
Losy Prometeusza to obraz poÅ›wiÄ™cenia, los jednostki, która cierpi z miÅ‚oÅ›ci do ludzi. Historia buntu przeciw bogom i poÅ›wiÄ™cenia dla ludzkoÅ›ci. Symbolizuje sprzeciw wobec tyranii, bunt w imiÄ™ wolnoÅ›ci i szczęścia.
Uwaga - dwaj obowiązkowi polscy naśladowcy Prometeusza
â€Ã³ Prometeizm romantyczny najczęściej utożsamiany jest z Konradem z III części Dziadów Adama Mickiewicza. ŹródÅ‚em buntu Konrada jest jego niezgoda na Å›wiat, w którym Stwórca dopuszcza istnienie zÅ‚a. Romantyczny poeta samotnie walczy z Bogiem o szczęście uciemiężonych Polaków, chce .swój naród jak pieśń żywÄ… stworzyć i uczynić cud wiÄ™kszy od boskiego aktu kreacji: zanucić pieśń szczęśliwÄ…". Bohater, jako reprezentant przeÅ›ladowanego przez zaborcÄ™ narodu, wypowiada sÅ‚ynne sÅ‚owa: .Nazywam siÄ™ Milijon - bo za milijony kocham i cierpiÄ™ katusze". Metafizyczna walka bohatera, żądajÄ…cego od Boga .rzÄ…du dusz", koÅ„czy siÄ™ jego klÄ™skÄ….
â€Ã³ Prometeizm inteligencki to wynikajÄ…ca z nakazów sumienia postawa inteligencji przeÅ‚omu XIX i XX wieku, której literackim reprezentantem jest przede wszystkim doktor Tomasz Judym z Ludzi bezdomnych Stefana Å»eromskiego. Czuje siÄ™ on wewnÄ™trznie odpowiedzialny za nÄ™dzÄ™ i beznadziejnÄ… egzystencjÄ™ biedoty, dlatego poÅ›wiÄ™ca wszystko, by zmienić tÄ™ sytuacjÄ™. Rezygnuje nie tylko z kariery, z możliwoÅ›ci awansu spoÅ‚ecznego, lecz przede wszystkim z miÅ‚oÅ›ci i szczęścia osobistego, choć skuteczność jego czynów bywa wÄ…tpliwa. Z antycznym Prometeuszem Å‚Ä…czy ludyma przede wszystkim heroizm moralny - niezgoda na niesprawiedliwość i nieprzejednana walka o dobro innych ludzi. Podobne postawy spotkamy w opowiadaniach Stefana Å»eromskiego SiÅ‚aczka i Doktor Piotr.
Zapamiętaj terminy!
Prometejski ogień - ogień, którym Prometeusz tchnął życie w ulepionych z gliny ludzi; metaforycznie: iskra bogów, natchnienie, talent.
Prometeizm - postawa etyczna uznajÄ…ca za ideaÅ‚ moralny postÄ™powanie jednostki majÄ…ce na celu dobro wiÄ™kszych grup spoÅ‚ecznych lub caÅ‚ej ludzkoÅ›ci. Bunt przeciw Bogu i siÅ‚om ograniczajÄ…cym swobodÄ™ oraz godność czÅ‚owieka, nieodÅ‚Ä…cznie zwiÄ…zany z cierpieniem bohatera, który poÅ›wiÄ™ca siÄ™ dla szczęścia innych.
.Pamiętaj o micie przy tych tematach
/ Odwołując się do mitu prometejskiego oraz przytoczonego fragmentu Wielkiej Improwizacji. objaśnij, na czym polega prometeizm Konrada jako bohatera romantycznego.
/ Na czym polega bunt Konrada wobec Boga w III części Dziadów? Odwołaj się do przytoczonego mitu o Prometeuszu i porównaj postawy obu postaci.
/ Prometeusze polscy - jak przedstawiają ich Adam Mickiewicz i Stefan Żeromski w swoich dziełach (III część Dziadów i Ludzie bezdomni)?
/ Czy Prometeusz musi być samotny? Rozważ sytuację i decyzję ludyma w odniesieniu do mitu prometejskiego i zacytowanej wypowiedzi Tomasza ludyma z Ludzi bezdomnych.


Nike
/ W Nocy listopadowej Stanisława Wyspiań-
Najpiękniejsza jest Nike w momencie

- grecka bogini zwycięstwa
skiego (postać bogini zawiązującej
kiedy siÄ™ waha

Ważna bo: jest synonimem zwycięstwa.
sandał)
prawa ręka piękna jak rozkaz

Bardzo często wspominano ją w poi-
/ W wierszu Zbigniewa Herberta pt. Nife
opiera siÄ™ o powietrze

skiej literaturze.
która się waha:
ale skrzydła drżą

Hades - kraina śmierci
Ważny bo: jest mitologicznÄ… odpowiedziÄ… na pytanie, co dzieje siÄ™ z czÅ‚owiekiem po Å›mierci. CzÄ™sto pojawia siÄ™ w poezji dawnej i współczesnej. Jest miejscem, do którego udaÅ‚o siÄ™ wejść m.in. Odyseuszowi, może być zestawiony z wÄ™drówkÄ… Dantego po zaÅ›wiatach w dziele Boska komedia.
KrainÄ… tÄ… wÅ‚ada brat Zeusa, Hades i jego żona Persefona. Mitologia dokÅ‚adnie okreÅ›la drogÄ™, jakÄ… musiaÅ‚ przebyć zmarÅ‚y, aby dostać siÄ™ do podziemia. Najpierw mijaÅ‚ Cerbera, straszliwego psa o trzech gÅ‚owach. Cerber witaÅ‚ zmarÅ‚ych przyjaźnie: Å‚asiÅ‚ siÄ™ i merdaÅ‚ ogonem. Swoje prawdziwe oblicze ukazywaÅ‚ dopiero wtedy, gdy ktoÅ› chciaÅ‚ opuÅ›cić Hades. Po ominiÄ™ciu Cerbera zmarÅ‚y dochodziÅ‚
do rzeki Styks, przez którÄ… musiaÅ‚ siÄ™ przeprawić. PomagaÅ‚ mu w tym. za odpowiedniÄ… opÅ‚atÄ…, przewoźnik - zmarli musieli wiÄ™c być wczeÅ›niej wyposażeni w pieniÄ…dz dla niego. StÄ…d wzięła siÄ™ tradycja wkÅ‚adania zmarÅ‚emu do ust srebrnej monety. W Hadesie mieszkali zwykli, szarzy Å›miertelnicy. NajwiÄ™ksi zbrodniarze byli bowiem strÄ…cani do wnÄ™trza ziemi: Tartaru.