Taksje- - mchowa reakcja organizmu (zwierzęta, pierwotniaki, glony, bakterie) lub komórki (plemniki, białe ciałka krwi) na bodźce fizyczne lub chemiczne. T. dodatnia: przemieszczanie się w kierunku bodźca, lub t. ujemna: w kierunku przeciwnym. Wyróżnia się różne typy t. w zależności od rodzaju bodźca, np. chemotaksje (bodziec chemiczny), termotaksje (bodziec termiczny), fototaksje (światło) itd.
Chemosynteza - proces wbudowywania (asymilacji) C02 analogiczny do —» fotosyntezy, lecz zachodzący bez udziału światła. Eneigia potrzebna do przyswojenia C02 pochodzi z utlenienia prostych związków nieorganicznych, wodór - z chemolizy wody. Ch. prowadzą wyłącznie bakterie ściśle wyspecjalizowane w utlenianiu danego substratu, np. bakterie wodorowe utleniające H2 do HzO, bakterie siarkowe utleniające siarkę, siarkowodór lub tiosiarczany do siarczanu, bakterie nitryfikacyjne utleniające amoniak, azotyny i sole amonowe do azotanów, bakterie żelazowe utleniające jon żelazawy do żelazowego. Ch. odgrywa ważną rolę w krążeniu węgla, azotu i siatki w przyrodzie, gdyż w jej wyniku powstają związki bardziej przyswajalne dla innych organizmów, zwłaszcza dla roślin.
Fermentacja - oddychanie beztlenowe. Reakcja beztlenowego rozkładu (utleniania) cukrów zachodząca w cytoplazmie komórki; cukier jest donorem elektronów, akceptorem jest inny związek organiczny lub nieorganiczny, nigdy tlen. Dostarcza znacznie mniej energii niż oddychanie tlenowe. Zachodzi zarówno u bakterii, jak i u grzybów oraz w tkankach roślinnych i zwierzęcych. Rodzaje f. (alkoholowa, mlekowa, octowa itd.) określa się w zależności od przebiegu jej końcowego etapu, związanego z redukcją pirogronianu (lub związku powstającego w dalszych przemianach pirogronianu) oraz nazwy ostatecznego produktu. Do redukcji służy w f. wodór pochodzący z wcześniejszego etapu oddychania, —► glikolizy, a przenoszony przez NAD.
Liza - w cytologii: rozpad komórek pod wpływem swoistych enzymów hydrolitycznych lub przeciwciał. Metabioza- następstwo różnych grup drobnoustrojów na określonym podłożu; gromadzące się produkty metabolizmu jednej grupy hamują jej własny rozwój, a umożliwiają wzrost grupie następnej, korzystającej z tych produktów.
Fagi hoduje się i bada na podłożu stałym porośniętym gęsto bakteriami (tzw. murawa
bakteryjna), gdzie w wyniku ich działalności można obserwować tzw. łysinki, lub w płynnej
hodowli bakterii wrażliwych, gdzie aktywność fagów przejawia się stopniowym spadkiem mętności hodowli, w
miarę lizy komórek gospodarza
Łysinka jest to widoczna gołym okiem strefa przejaśnienia w gęstym wzroście bakterii na podłożu stałym, powstająca najczęściej wskutek lizy części lub wszystkich komórek przez fagi. Zwykle łysinka powstaje w wyniku pierwotnej infekcji jednej bakterii przez jeden wirion. Morfologia łysinki tzn. wielkość, kształt brzegów, stopień przejrzystości, może być pomocna w identyfikacji faga, np. fagi zjadliwe tworzą łysinki przejrzyste, zaś fagi łagodne - mętne, gdyż nie lizują wszystkich komórek.
Czas generacji
„Czas generacji", które oznacza okres czasu potrzebny do podwojenia się liczby komórek bakteryjnych. W rzeczywistości jest to cecha związana z rozmnażaniem się bakterii, lecz ma także związek z ich wzrostem. W warunkach optymalnych „czas generacji” wynosi dla niektórych bakterii 20-30 minut. Tworzą one wówczas na szalkach z pożywką widoczne gdym okiem kolonie.
Lizogenia [gr.], bioi. zjawisko integrowania się DNA bakteriofagów (zwanych fagami) z aenoforem bakterii; wbudowane fagi (w tej formie zwane profagami) replikują się wraz z genoforem gospodarza; stan lizogenii w zakażonej komórce bakterii jest utrzymywany dzięki syntezie swoistego białka fagowego zwanego represorem; niekiedy dochodzi do uwolnienia się DNA faga do cytoplazmy bakterii i strawienia komórki.
Oddychanie tlenowe- proces utleniania (głównie cukrów, białek i tłuszczów) pod wpływem enzymów, podczas którego powstają produkty finalne: dwutlenek węgla i woda oraz uwalniana jest energia. Oddychanie tlenowe jest wielostopniowym procesem redoks, wktórym wodór jest przenoszony z glukozy na tlen. Glukoza jest utleniana, natomiast tlen ulega redukcji. Proces utleniania glukozy jest jednak bardzo złożony i wyróżnia się cztery jej etapy w procesie oddychania tlenowego: glikoliza (rozkład glukozy na dwie cząsteczki pirogronianu i powstanie NADH iATP; każda reakcja w procesie glikolizy jest katalizowana przez specyficzny enzym), tworzenie acetylo-CoA (utlenienie pirogranianu do dwuwęglowej cząsteczki octanu, który łączy się