3582322834

Polska pierwszych Piastów

Około roku 1000 Polska, zwana jeszcze "państwem gnieźnieńskim", liczyła około miliona mieszkańców, żyjących na 250 tysiącach kilometrów kwadratowych. Niemal 2/3 powierzchni stanowiły nieprzebyte puszcze, a na terenach zamieszkanych gęściej przeważały pola uprawne i łąki Najgęściej zaludnionymi obszarami były środkowa Wielkopolska, Kujawy, rejony Śląska, okolice Krakowa i Sandomierza oraz tereny przy ujściu Odry. Większość mieszkańców stanowili wolni chłopi, obok nich istniała ludność niewolna, pochodząca zarówno z jeńców wojennych, których osiedlano w dobrach książęcych i duchownych, jak i ze zwykłych niewolników kupowanych na targach i zatrudnianych jako służba. Do dziś w Polsce pozostały nazwy miejscowe pochodzące od wsi, w których osadzano obcych jeńców, np. Prusy, Węgrzce, Czechy. Po przyjęciu chrztu do Polski zaczęli napływać "goście" - Niemcy, Włosi, Francuzi, Czesi i Węgrzy, przede wszystkim jako duchowni, rycerze i kupcy. W Przemyślu już w X wieku istniała gmino żydowska, później Żydzi w Polsce zaczęli się trudnić handlem niewolnikami.

Monarchia pierwszych Piastów opierało się na kilku filarach, wśród których najważniejszą rolę odgrywał monarcha z dworem i drużyną, ustanawiane przez władcę prawa i świadczenia poddanych oraz Kościół. Takie państwo, w którym jedynym jego właścicielem był władca dowolnie dysponujący losem poddanych, nazywane jest monarchią patrymonialną (z łaciny: patrimonium - własność, dziedzictwo). Władza z reguły przechodziła z ojca na najstarszego syna, choć za pierwszych Piastów zasada ta nie zawsze była przestrzegana. Monarcha był najwyższym sędzią i na zgromadzeniu zwanym wiecem wymierzał poddanym sprawiedliwość. Wśród jego urzędników, zwanych komesami, najważniejszy był palatyn (wojewoda), który zarządzał dworem i zastępował panującego w dowodzeniu wojskiem. Opieka nad książęcym skarbem, będącym równocześnie skarbem państwa, spoczywała w gestii skarbnika. Główny ośrodek władzy znajdował się w kolebce państwowości -Wielkopolsce, a przez historyków lokalizowany jest w Gnieźnie, Poznaniu lub na Ostrowie Lednickim.

Podstawa organizacji terytorialnej były obsadzone przez wojów grody, narządzane przez książęcego urzędnika - kasztelana. Kontrolował on powierzony mu okręg, pobierał daniny dowodził załogą, a na wiecach ogłaszał rozporządzenia monarchy. Grody pełniły ważną rolę obronną i w nich podczas wojen znajdowała schronienie okoliczna ludność. Z czasem wokół grodów pojawiły się podgrodzia, w których rozwinął się handel i rzemiosło. Największymi grodami w państwie pierwszych Piastów były Gniezno, Kraków, Kruszwica, Poznań, Płock, Łęczyca, Wrocław i Sandomierz. Obok nich istniało wiele pomniejszych, rozlokowanych zwłaszcza na rubieżach, bezpośrednio strzegących od agresji z wewnątrz. Dochody panującego pochodziły z danin ludności, kar sądowych, monopoli (cła, myta, karczmy, wydobywanie kruszców) i w dużej mierze z łupów wojennych, co wówczas było zjawiskiem powszechnym. Na poddanych oprócz składania danin ciążyły też inne obowiązki: pilnowanie grodów, usługiwanie władcy w czasie podróży po kraju i wykonywanie na jego rzecz określonych powinności Te ostatnie należały do obowiązków tzw. osad służebnych, wyspecjalizowanych w odpowiednich czynnościach, jak łowiectwo, dostarczanie skór, chleba, trzody chlewnej i produkcja elementów uzbrojenia. Do dziś przetrwały nazwy takich wsi, np. Bobrowniki, Liszki, Świniary, Szewce, Piekary, Grotniki, Kowale, Korabniki

Zdecydowana większość ludności zamieszkiwała na wsi i trudniła się uprawą roli, hodowlą i rybołówstwem. Mieszkańcy państwa pierwszych Piastów stawiali domy