3582322994

Interakcje i role społeczne.

Pojecie roli społecznej

Opracowaniem pojęcia roli społecznej po raz pierwszy zajął się Mead. Jego pracę kontynuował jego liczeń R. E. Parker -wymyślił i opracował termin roli społecznej. Zbadaniem teorii roli społecznej na gruncie europejskim zajął się G. Simmcl. 1920 - 1939 intensywne badania nad koncepcją roli społecznej.

rola społeczna —> zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją w społeczeństwie

Trzy elementy konstrukcyjne roli:

•    zachowania nakazane

•    zachowania zakazane

•    margines swobody * (poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody)

Dwa kierunki zainteresowania rolą społeczną przez socjologów:

1 ] instrumcntalno - strukturalne: to zainteresowanie rolami jako czynnikami porządkującymi rzeczywistość społeczną i składnikami struktury społecznej

•    metafora rafy koralowej (J. Szmatka), zbiór ról jest jaka rafa. która wyznacza ramy i strukturę społeczną

•    Robert Merton - z każdą pozycją związana jest nie jedna rola. ale cały ich zespół (pojęcie zespołu ról)

2i funkcjonale (interakcyjne): role społeczne pojmowane są nic jako coś gotowego i z zewnątrz narzucanego człowiekowi, ale jako coś, co wciąż powstaje w procesach międzyosobniczych interakcji

•    Zwolennicy tego podejścia zwracają uwagę nie na to, jakie role są. ale na to, jak są odgrywane (ErviiigGottinan)

•    Zachowania niewerbalne - miny. gesty itp.

Rola społeczna a osobowość:

•    osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli

•    człowiek ucząc się ról czyni je elementami struktury własnej osobowości

•    wpływ odgrywanych ról na osobowość jest silniejszy niż wpływ osobowości na role

Jacek Szmatka "Rola społeczna i struktura ról"

1.    Jak rola społeczna ma się do innych elementów struktury społecznej?

Rola społeczna leży na przecięciu układów : pozycji społecznej (wynika ze struktury społecznej grup), osobowości społecznej (dyspozycja do zachowania się) i statusu społecznego (wynika ze stratyfikacji giup).

pozycja - zbiór norm. praw i obowiązków, które są przypisywane do danej roli społecznej

status - ranga wynikająca z prestiżu, miejsca w stratyfikacji społecznej

2.    Wewnętrzna struktura roli - jak jest zbudowana?

Struktura roli:

•    struktura grupy (strukturalnie narzucane nakazy roli) -ułatwienia roli i dylematy roli

•    jednostka (osobowościowa definicja roli) - koncepcie roli, odegranie roli

ułatwienia roli: określają czynniki natury technicznej.

aksjologicznej, a przede wszystkim kulturowej, które powodują, że pewne normy wchodzące w skład nakazów i wymogów roli są szczególnie łatwo zauważalne (np. katedra w auli - ułatwienie dla wykładającego)

dylematy roli - problematyczne kwestie związane z. rola (np. czy wykładowca może przyjąć zaproszenie grupy studenckiej na piwo)

koncepcje roli - to, co jednostka już przyjęła z norm i wartości płynących ze struktury roli (np student - czy należy czytać na każde zajęcia?)

odegranie roli - sposób w jaki jednostka się zachowuje Role distance (rozłam w roli)

I    typu - konflikt pomiędzy strukturalnie narzuconymi nakazami roli a osobowością definicyjną roli (wstęp do rozłamu II typu). Jeżeli internalizuje się rozłam I typu. to nie dochodzi do rozłamu

II    typu.

II typu - różnicą między koncepcją roli a jej odegraniem (ktoś zachowuje się inaczej niż to sobie zintemalizowal)

Cechy roli: podstawowe (odróżniają jedną rolę od drugiej), wystarczające (nie są podstawowymi, ale ich brak odbija się na tych. którzy tę rolę odgrywają), peryferyjne (gdy ich brak. nie pozbawiają roli jej istoty)

wewnętrzna stratyfikacja roli jednostki - jednostka wew. porządkuje nakazy i zakazy, nadając im określoną wagę

autonomia jednostki:

•    strukturalna (dotyczy tylko jednostki) - jednostka manipuluje wew stratyfikacją roli. dzięki czanu uzyskuje względną niezależność od nacisków strukturalnych

•    funkcjonalna (dotyczy jednostek i grup) -uniezależnienie się jednostki lub grupy od jednostek lub grup z którymi znajduje się w bezpośredniej interakcji. —»tu można zerwać strukturę

Oba rodzaje autonomii można osiągnąć w toku rozłamu w roli lub scalaiia jednostki z rolą społeczną

Zespól ról

konflikt ról —* różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowali

1.    mechanizmy indywidualne rozładowywania napięć i konfliktów w'zespołach ról: oddzielane, przaioszaiie. rozgraniczenie, ograniczenie

2.    mechanizmy strukturalne rozładowywania napięć i konfliktów w zespołach ról:

•    nierówna ważność statusów w zespole ról.

•    usunięcie z pola widzenia osób uwikłanych w zespól ról. czyli członków zespołu ról, aktywności (czy przynajmniej niektórych jej sfer) związanej z pełnioną rolą

•    Członkowie zespołu ról mogą dojść porozumiańa w celu wy eliminowania sprzecznych nacisków i oczekiwań wobec jednostki

Interakcja i rola iv koncepcji dramaturgicznej (ErvinaGoffman) Intaakcja społeczna (wg. B. Szackiej)-wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek. Rodzaje-

•    niezogniskowana- rodzaj komunikacji interpersonalnej, która istnieje dzięki tanu. że uczestnicy znajdują się obok siebie. Dwie obce osoby lustrują się nawzajan i modyfikują własne zachowania.

•    zogniskowana - osoby wchodzące w interakcję zakładają, że dzięki niej będą mogły realizować własne cele

J. Turner (Socjologia, koncepcje i zastosowanie)