3582461416

Miros^Jaw Janiszewski "Ergonomia zawodu muzyka", Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-ÓódU 1 992

Wstęp

STUDIowANIE techniki gry na instrumencie wymaga obecnie uwzgl'dnienia tych aspek

tów naukowych metod badawczych, które umożliwi'yby w wi'kszym ni,; dotychczas stopniu zro

zumienie skomplikowanych problemów zwi^łzanych * ni¹, a tym samym z racjonalnym sposobe

m nauczania. Odkrywanie praw techniki ;ry, opartych na najnowszych zdobyczach ta

kich gal'zi wiedzy, jak anatomia, 'zjologia, biomechanika, psychologia, nauki le

karskie i inne, jest nieuniknion¹ konsekwencj¹ posfpów w sztuce i metodyce nauczania

gry na instrumencie. Nie znaczy to oczywiście, je w każdym przypadku doskonalenia umie

j'tnoQci gry nalepy pos'ugiwa* si' terminologi¹ naukow¹ i tworzy* niepotrzebne naukowe probl

emy. Odwrotnie - znajomoO* podstawowych praw fizjologicznych rz^Jdz^lcych wykonawstwem muz

ycznym w znacznym stopniu u'atwia prac' muzykowi instrumentaliOcie i doskonali art

yst', a nie czyni z niego naukowca - teoretyka gry.

Wiadomo, ie podstaw¹ wykonawstwa jest praca okreQlonych cz'0ci narz^:du ruchu orgnizmu ludz kiego. Czynnikiem warunkuj¹cym powstawanie si'y nacisku na klawisze, smyczek czy g ryf, niezb'dnej do wywo'ania d[wi'ku podczas gry, jest uk'ad mi'_niowy kończyn górnych o raz niektórych mi' ni tu'owia. Mi' nie szkieletowe 'zia'aj^łce zalegnie od naszej woli przy czepiane s^ł do równych cz'Qci szkieletu oraz do ‘truktur '^łcznotkankowych, tzn. torebek st awowych, wi'zade' i powi'zi. Mi'[nie *zkieletowe sk'adaj^ł si' z cz']ci ;ci'gnistej i brz u ca mi'Pniowego. _ci'gno jest 'lementem przenosz^łcym si’’, której _ród'em jest mi'sień i sta i bierny uk'ad ruchu. AktywnoO* mi'Qniowa, jak¹ obserwujemy w trakcie gry, dzieli si' na dwie zasadnicze formy. Pierwsz¹ z nich stanowi tzw. praca statyczna, drug¹ natomias t

- praca dynamiczna, która jest w wykonawstwie muzycznym (albo przynajmniej powinna by*) przewagaj¹ ca. Praca statyczna wysfpuje wówczas, gdy wzmożone napi'cie mi'_!nia nie wi¹1 i' ze zmian¹ jego d'ugo[ci.

5

Spo ród równych odmian pracy statycznej podczas gry najeż'Jciej jest spotykana tzw. praca ustalaj^łca, która zapewnia stabilizacj' określonego odcinka narz‘du ruchu. Wi^J^e si' ona z a ntagonistycznym wspó'dzia'aniem grup rai'_niowych i angażuje w znacznym stopniu wiele m i'Qni. Przyk'adem najbardziej obci^łionych statycznie mi' ni podczas gry s¹ niektóre mi' nie obr'czy kończyny górnej, stabilizuj^łce rami' w odwiedzeniu, szczególnie przy nieprawid'o wej technice gry, czyli tzw. unoszeniu ramienia. Drugim przyk'adem s¹ napi'cia sta tyczne mi'jni przedramienia i d'oni, wysfouj^e w trakcie wykonywania szeregów akordo wych, do czego jest niezb'dna du^a rozpi'to_* palców r'ki.

Praca statyczna odbywa si' w warunkach prawie ca'kowitego zahamowania dop'ywu kr wi do mi'_nia, a wi'c tym samym powoduje jego niedotlenienie. Niew'aLciwe dozowanie tego typu pracy prowadzi do trwa'ych zaburzeń narz^Jdu ruchu oraz odbija si' ujemnie na uk'adzie kr^enia. Wysi'ki statyczne doprowadzaj¹ do zmniejszenia dop'ywu krwi do s erca, powoduj¹ wzrost katecholamin (tzw. hormonów stresu), które wp'ywaj^ł ujemnie na czy nnoQ* serca, wywo'uj^łc jego niedotlenienie, a nawet zaburzenia rytmu.

Praca dynamiczna mi' ni, oparta na skurczu izotonicznym, odbywa si' w warunkach zm iany ich d'ugoJci. Ten rodzaj pracy wykonywanej podczas gry jest zwany prac¹ balisty czn¹, koncentryczn¹, polegaj¹^ na skracaniu si' przyczepów mi' niowych i powstawaniu dużych i' w krótkim czasie.

Znajomo * biomechaniki gry, komponentów statycznych, sk'adowej dynamicznej, warunków dzi a'ania si'y mi'_niowej, oparta na analizie biomechanicznej i fzjologicznej aparatu ruchowego, jest niezb'dnym warunkiem zapewnienia w'aQciwej ekonomiki i wysi'ku dl a odcinków narz^:du ruchu bior‘cych udzia' w pracy instrumentalisty i zapobieżenia niepot rzebnym przeci^eniom. Wskazuje to tyra samym na bardzo wa^n¹ roi' badań fizjologicznych na rz^łdu w grze na instrumencie.