2210689628

Przetrwalniki (endospory) tworzą tylko nieliczne bakterie. Do najważniejszych należą laseczki z rodzajów Bacillus i Clostridium. Powstają one w wyniku różnicowania się komórek wegetatywnych - jeden przetrwalnik z jednej komórki. Powstawanie przetrwalników nazywamy sporulacją. Cechą charakterystyczną przetrwalników jest stan uśpienia metabolizmu i znacznie większa niż u form wegetatywnych oporność na działanie czynników fizyko-chemicznych. Przetrwalniki zawdzięczają oporność swojej unikatowej budowie:    płaszczom zewnętrznemu

i wewnętrznemu, z którymi wiąże się oporność na czynniki chemiczne oraz korze, która w dużym stopniu decyduje o oporności na wysoką temperaturę. Wytworzony przetrwalnik zachowuje żywotność, czyli zdolność do kiełkowania z wytworzeniem komórki wegetatywnej przez długi czas. Przetrwalnik może mieć kształt kulisty lub owalny i być umieszczony centralnie, podbiegunowo lub biegunowo. Przetrwalnik może mieć średnicę mniejszą lub większą od wymiaru porzecznego komórki. W przypadku, gdy jest większa, powoduje zniekształcenie komórki, nadając jej charakterystyczny kształt. Przetrwalniki nie barwią się zwykłymi metodami. Można je obserwować w komórkach nie zabarwionych, jako struktury silniej załamujące światło niż reszta komórki bakteryjnej (mikroskop fazowo-kontrastowy). Można je również obserwować w preparatach barwionych np. metodą Grama. W zabarwionej komórce widać wtedy bezbarwny przetrwalnik.

Ziarnistości zapasowe gromadzone w cytoplazmie niektórych bakterii, nazywamy też wtrętami cytoplazmatycznymi lub ciałami zapasowymi. Mają one charakter polimerów, które gromadzone są w komórce w czasie jej wzrostu w warunkach nadmiaru substancji odżywczych, zużywane zaś w warunkach głodu - niedoboru związków pokarmowych. Do najczęściej występujących u bakterii ciał zapasowych należy kwas poli-|3-hydroksymasłowy. Częstym materiałem zapasowym są ziarnistości polimetafosforanowe, które zbudowane są z nieorganicznych fosforanów. Nazywamy je także wolutyną. Bakterie mogą także gromadzić polimery glukozy - skrobię, glikogen. Bakterie siarkowe gromadzą w cytoplazmie koloidalną siarkę. Niektóre ziarnistości zapasowe można wykryć w komórce stosując specjalne metody barwienia.

13