Zen i sztuka fotografii.
Idz
do
Od inspiracji do obrazu
" Spis treści
Autor: Wayne Rowe
" Przykładowy rozdział
TÅ‚umaczenie: SÅ‚awomir Kupisz
ISBN: 978-83-246-2897-1
Katalog książek
Tytuł oryginału: Zen and the Magic of Photography:
Learning to See and to Be through Photography
Format: 200×230, stron: 104
" Katalog online
" Zamów drukowany
katalog
Inspirujący podręcznik twórczego patrzenia fotograficznego
" Jak ukształtować swoją wizualną świadomość?
Twój koszyk
" Jak poszukiwać magicznych ujęć i kreować je?
" Jak otworzyć umysł na odczuwanie magii światła i chwili?
Umysł fotografa poszukującego ujęcia jest niczym pustka, a jego twórczy umysł można
" Dodaj do koszyka
porównać do nienaświetlonej jeszcze kliszy. Nie ma w nim jakichkolwiek uformowanych
wcześniej obrazów, jest on stale czujny, aktywny i otwarty, gotów na odbiór i utrwalenie
Cennik i informacje
obrazu.
Minor White
To naturalne, że w wkraczając w świat fotografii, najpierw oswajasz się z takimi pojęciami, jak
" Zamów informacje
czas naświetlania, wartość przysłony czy czułość ISO. Z każdym swoim zdjęciem osiągasz biegłość
o nowościach
w obsłudze aparatu, doskonalisz kompozycję i wyczucie światła. I jak każdy ambitny fotograf
" Zamów cennik
zaczynasz w pewnym momencie rozumieć, że umiejętności praktyczne pozwalające zarejestrować
obraz o pożądanych parametrach to za mało, by tworzyć naprawdę wyjątkowe, budzące zachwyt
zdjęcia. Nagle czujesz, że swą wiedzę musisz wzbogacić o szczególną świadomość i wrażliwość
Czytelnia
wizualną  nauczyć się, jak patrzeć i dostrzegać niezwykłe ujęcia. Właśnie takiej zdolności twórczych
poszukiwań, odczuwania magii danej chwili i modelowania niepowtarzalnych obrazów uczy
filozofia ZEN.
" Fragmenty książek
online
Wayne Rowe napisał niezwykłą książkę o naturze dobrej fotografii oraz o tym, jak tworzyć
kreatywne obrazy, otwierajÄ…c siÄ™ na sztukÄ™ patrzenia zgodnie z naukami ZEN. W trakcie lektury
tego inspirującego podręcznika odkryjesz związek łączący fotografię i tę filozofię, zobaczysz, jak
się wzajemnie przenikają  i dzięki temu ukształtujesz swoją świadomość wizualną. Przeczytasz
o tym, jak kreować kadry idealne i szukać ich, a poprzez sztukę analizy fotograficznej  uwidocznić
to, co niewidzialne . Nauczysz się podążać za swoją fotograficzną intuicją,  przełączać umysł
w stan twórczego i aktywnego poszukiwania obrazów, dostrzegać interesujące detale, skryte
w otaczającej Cię rzeczywistości, i zwalniać spust migawki dopiero wtedy, gdy poczujesz, że
właśnie na to ujęcie czekałeś.
Połącz ze sobą to, co widzisz, z tym, co czujesz 
to właśnie sekret zachwycających fotografii!
Kontakt
Helion SA
ul. Kościuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
© Helion 1991 2011
Spis treści
Wstęp 8
Doświadczanie zen poprzez fotografię i fotografii poprzez zen
Istota zen i satori 13
Czym jest zen? Czym jest satori? 14
Zen, haiku i fotografia 14
Fotografia i twórczy umysł 25
Zen i czysty umysł 26
Intuicja i czucie w fotografii 27
Rola intuicji i uczucia w zen 30
Zakończenie 37
Otwarcie siÄ™ na fotografiÄ™ we wszystkich jej przejawach
 od fotografii statycznej po film
Rozwinięcie koncepcji punctum: od fotografii statycznej do filmu 43
Buntownik bez powodu 45
Na nabrzeżach 49
Z zimnÄ… krwiÄ… 53
Koncepcja  trzeciego efektu : od fotografii statycznej do kina 56
 Trzeci efekt i fotografia statyczna 56
 Trzeci efekt w fotoreportażu 60
 Trzeci efekt w kinie 62
Zakończenie 63
6
Część I
Część II
Otwierając się na światło:
Kilka osobistych doświadczeń zen poprzez fotografię
Kilka osobistych zetknięć z satori 66
W poszukiwaniu harmonii koloru chwili 78
TworzÄ…c wizualne haiku chwili 80
Utrwalając interakcje kolorów chwili 82
Kreując ciągłość i dopełnienie chwili poprzez zestawienie obrazów 84
Pogłębianie własnej kreatywności i świadomości wizualnej
poprzez użycie Photoshopa 86
Kilka innych, magicznych spotkań zen, satori i fotografii 90
Zakończenie 96
Bibliografia 98
7
Część III
Koncepcja  trzeciego efektu :
od fotografii statycznej do kina
 Trzeci efekt i fotografia statyczna Roland Barthes określał owo zjawisko jako  współ-
Zjawisko znane w fotografii jako  trzeci efekt zachodzi istnienie dwu niespójnych elementów . W przypadku
w sytuacji, gdy elementy składowe kompozycji  su- analizowanego zdjęcia owymi niespójnymi elemen-
gerują głębsze jej znaczenie bądz
znaczenie wykra- tami są czarnoskóra dziewczyna z ubogiej społecz-
czające poza to, jakie wynikałoby z sumy pojedyn- ności Gee s Bend oraz zestawiona z nią biała przed-
czych składników obrazu (1 + 1 = 3). Mając to na stawicielka klasy średniej, zachwalająca  kuszącą
uwadze, przeanalizujmy fotografię Arthura Rothsteina różnorodność wypieków jednego z producentów.
zatytułowaną  Gee s Bend i przypatrzmy się jej pod Co więcej, jeśli uważnie przyjrzeć się szczegółom na
kątem obecności  trzeciego efektu : przyjrzyj się jej zdjęciu, dostrzeże się liczne puncta  miejsca  prze-
uważnie i  pozwól szczegółowi, by sam wychynął na bicia studium fotografii. Dla przykładu: jeśli odwró-
powierzchnię uczuciowej świadomości . cimy zdjęcie do góry nogami, zobaczymy reklamę
Na zdjęciu wykonanym przez Rothsteina widzimy płatków pszenicznych. Obrazek przedstawia białego
młodą, czarnoskórą dziewczynę, wyglądającą przez mężczyznę, zagadującego bujaną na huśtawce białą
okno chaty z bali. Z gazety, którą od wewnątrz została kobietę:  Wysoko zajdziesz, jeśli każdy swój dzień
uszczelniona drewniana okiennica, spogląda młoda rozpoczniesz z płatkami pszenicznymi! . Poszukaj
biała kobieta z klasy średniej, prezentująca świeżo innych  punktów przerwania studium, a następnie
upieczone przysmaki. W tytule artykułu czytamy: raz jeszcze przyjrzyj się zamieszczonej w części I fo-
 Twój piekarz oferuje ci kuszącą różnorodność . tografii Sebastićo Salgado i opisz znalezione w niej
W swojej książce Documentary Photography Roth- elementy wizualne, składające się na  trzeci efekt .
stein wyjaśnił wymowę zdjęcia następująco:  To, co
czyni tę fotografię wyjątkową, to składające się na
trzeci efekt« poÅ‚Ä…czenie graficznych symboli, takich
jak reklama i inne elementy obrazu. Widzisz dziew-
czynÄ™  to efekt nr 1. Widzisz reklamÄ™  to efekt
nr 2. Trzeci efekt pojawia siÄ™, gdy spojrzysz na oba
te obrazy jednocześnie i uzmysłowisz sobie ironię .
V Gee s Bend, Alabama (Artelia Bendolph), 1937.
© Arthur Rothstein, Biblioteka Kongresu
56
57
Z  trzecim efektem mamy do czynienia również na Wszystkie wymienione  punkty przebicia kryją
fotografii wykonanej w Mediolanie przez reportera w sobie moc wyzwalającą satori, wszystkie też sta-
 National Geographic , George a Steinmetza. nowią elementy wizualne składające się na efekt
Przyjrzyj się uważnie zdjęciu i postaraj się od-  1 + 1 = 3 . Co więcej, zastanawiać może kwestia, czy
nalez
ć studium, punctum ( miejsce przebicia ) oraz za trójkątem, którego rogi stanowią biegnąca dziew-
elementy składające się na  trzeci efekt . Jeden z wy- czyna, plakat przedstawiający kobietę obejmującą
zwalających satori  punktów przebicia studium od- swój biust oraz malowidło z wyobrażeniem Jezusa,
nalazłem w następującym szczególe: elementy logo kryje się jakiekolwiek głębsze znaczenie i symbolika.
nadrukowanego na plastikowej torbie w dłoni bie- Otwórz się całkowicie na obraz i pozwól szczegółom,
gnącej dziewczyny (czaszka oraz krzyż, w który jest by same wychynęły na powierzchnię uczuciowej świa-
wkomponowana) są obecne także na wizerunku domości. Wydobądz
z niego jeszcze więcej niewi-
ukrzyżowanego Chrystusa tuż nad nią. Kolejnym docznych z pozoru elementów, zaklętych w uchwy-
 punktem przebicia  szczegółem, który rani, coną chwilę.
przeszkadza i przyczynia się do powstania  trzeciego Jeśli ciekawi Cię filmowy odpowiednik tej foto-
efektu , jest dziura w szybie zabezpieczającej malo- grafii, obejrzyj pierwsze trzy minuty Słodkiego życia
widło Chrystusa. Dziura została najprawdopodob- Federico Felliniego (1960). Zdaniem krytyka filmo-
niej wybita przez rzucony kamień, wystrzeloną kulę wego Richarda Schickela początkowe sceny tego filmu
bÄ…dz
przez inny latający obiekt. Przyjrzyjmy się jej: to  jedna z najsłynniejszych sekwencji w historii
to misterny wzór złożony z linii rozchodzących się kina współczesnego . Tuż po rozpoczęciu filmu wi-
promieniście od wnętrza otworu, przywodzący na dzimy lecący nad miastem helikopter, unoszący posąg
myśl złote promienie światła  aureolę, okalającą Chrystusa z wyciągniętymi przed siebie ramionami.
głowę Chrystusa. Parafrazując słowa Arthura Roth- Maszyna przelatuje nad starożytnym, rzymskim
steina:  Widzisz przeszyte włócznią ciało Chrystusa akweduktem, nowoczesnymi budynkami mieszkal-
 efekt nr 1. Widzisz dziurę w szybie  to efekt nymi, ulicami pełnymi dzieci, które ścigają przesu-
nr 2. Trzeci efekt« pojawia siÄ™, gdy przyjrzysz siÄ™ wajÄ…cy siÄ™ po ziemi cieÅ„ Jezusa, a wreszcie nad grupÄ…
obu tym obrazom jednocześnie i uzmysłowisz sobie urzekająco pięknych kobiet, opalających się na dachu
ironię . luksusowego apartamentowca. Drugi śmigłowiec,
V Scena uliczna. Mediolan, WÅ‚ochy, 1992.
© George Steinmetz
58
59
na pokładzie którego znajdują się reporter i towarzy- nimi wytwarzają się podprogowe treści, wypływa-
szący mu fotograf, unosi się nad opalającymi się ko- jące w pewnym sensie same z siebie i będące z
ródłem
bietami. Mężczyz
ni otwarcie flirtują z nimi, próbując wrażeń wykraczających poza ramy każdej fotografii
zdobyć ich numery telefonów. Sekwencja zawiera analizowanej z osobna . Dobrym przykładem tego
szereg elementów wizualnych obecnych w fotografii fenomenu jest dwustronicowy artykuł zatytuło-
George a Steinmetza: kontrast pomiędzy starożyt- wany  Musi być specjalistą w wielu dziedzinach , za-
nością a nowoczesnością, duchowością a cielesno- mieszczony w  Country Doctor , jednym z najsłyn-
ścią, sacrum a profanum, czystością a zmysłowością. niejszych fotoreportaży Smitha, opublikowanym
Jak ujÄ…Å‚ to Rothstein  Trzeci efekt« pojawia siÄ™, gdy w magazynie  Life . WypowiadajÄ…c siÄ™ na temat de-
spojrzysz na oba te obrazy jednocześnie i uzmysło- signu tego dwustronicowego zaledwie artykułu,
wisz sobie ironię . W przypadku filmu odpowiedni- Maitland Edey, były zastępca redaktora naczelnego
kiem obrazów są poszczególne sceny i ujęcia.  Life u , pochwalił jego autorów za  obfitość zapada-
jących w pamięć fotografii oraz  olbrzymi ładunek
 Trzeci efekt w fotoreportażu doznań i emocji, skondensowanych z mocą w poje-
Fotoreportaż stanowi cykl fotografii, odpowiednio dynczym artykule .
wyselekcjonowanych i zaaranżowanych tak, by wyra- Przypatrując się dwustronicowemu artykułowi
żały sobą określoną treść. y
ródłem  trzeciego efektu W. Eugene a Smitha, można zrozumieć, dlaczego
może być w tym przypadku zarówno wymowa po- oddziaływania zachodzące pomiędzy zamieszczo-
szczególnych fotografii, jak też sposób ich rozplano- nymi w nim fotografiami mają na odbiorcę silniejszy
wania. O sile drzemiącej w pojedynczej fotografii, wpływ, aniżeli suma znaczeń poszczególnych zdjęć,
a także o wpływie wynikającym ze wzajemnych od- rozpatrywanych każde z osobna. Pojedyncze foto-
działywań pomiędzy fotografiami składającymi się grafie (1 + 1),  skondensowane z mocą w pojedyn-
na fotoreportaż, wypowiadał się W. Eugene Smith czym artykule , stają się katalizatorem  trzeciego
  Szekspir fotoreportażu :  Widząc na stronie efektu (= 3), jeśli tylko  rozpakować je i pozwolić
dwie lub więcej fotografii, odbiorca doświadcza ich im w ten sposób na wzajemnie oddziaływanie, za-
wszystkich jednocześnie, nawet wtedy, gdy koncen- równo na poziomie świadomości, jak i w warstwie
truje swoją uwagę tylko na jednej z nich. Pomiędzy podprogowej.
V Country Doctor,  Life , 1948.
© W. Eugene Smith/Time & Life Pictures/Getty Images
60
61
Słowa Smitha odnoszącego się do  podprogo- do golenia i nakładającego go na twarz kolejnego
wych treści, wypływających w pewnym sensie same z zabójców, czekającego na wyznaczoną godzinę. Mi-
z siebie i będących z
ródłem wrażeń wykraczających strzowski montaż. Akcja ponownie przenosi się do
poza ramy każdej fotografii analizowanej z osobna , świątyni. W trakcie ceremonii kapłan pyta Michaela
można potraktować jako analogię do pracy mistrzów Corleone, ojca chrzestnego dziecka, czy wierzy w Boga
montażu filmowego, którzy poprzez właściwą se- i Jezusa Chrystusa ( Wierzę ). Po chwili Coppola
lekcję i aranżację  surowego jeszcze materiału do- pokazuje nam zabójców, wyruszających z różnych
konują częstokroć rzeczy niebywałych. miejsc na akcję.
Sceny z kościoła, w których kapłan pyta Cor-
 Trzeci efekt w kinie leone, czy ten wierzy w Ducha Świętego i Kościół
Wyrafinowanym, lecz niezwykle wymownym przy- ( WierzÄ™ ), wyrzeka siÄ™ Szatana ( Wyrzekam siÄ™ )
kładem  trzeciego efektu w filmie jest scena chrztu i jego dzieł ( Wyrzekam się ), przeplatają się ze sce-
w Ojcu chrzestnym Francisa Forda Coppoli (1972). nami przedstawiającymi egzekutorów zmierzających
 Trzeci efekt został tu osiągnięty poprzez perfek- na miejsce akcji. W chwili kulminacyjnej, gdy pa-
cyjnÄ… harmoniÄ™ obrazu i dz
więku, spójne, bezkon- dają strzały, kapłan pyta Corleone, czy ten przyj-
fliktowe połączenie sprzecznych, zdawałoby się, sym- muje chrzest ( Przyjmuję ). Scenie, w której ksiądz
boli, dz
więków i zachowań, wreszcie poprzez osiąga- polewa główkę dziecka wodą święconą, towarzyszą
jący szczyty artyzmu montaż równoległy. Oto zaraz obrazy zbroczonych krwią ciał przywódców klanów
po rozpoczęciu ceremonii chrztu rodzice rozwiązują mafijnych. Zestawienie wszystkich tych scen, wzmoc-
i zdejmujÄ… czapeczkÄ™ dziecka gestem Å‚udzÄ…co po- nione dodatkowo efektami dz
więkowymi (msza od-
dobnym do gestu jednego z działających na zlecenie prawiana po łacinie i huk organów) będącymi w ra-
rodziny Corleone płatnych zabójców, który w na- żącej sprzeczności z oglądanymi obrazami, inicjuje
stępnej scenie przygotowuje broń przed egzekucją przemożny efekt 1 + 1 = 3. Co więcej, kontrastujące
szefa konkurencyjnej rodziny mafijnej. W kolejnej ze sobą szczegóły każdej ze scen stanowią punkty
scenie ksiądz posypuje solą usta dziecka. Cięcie.  przebicia studium (punctum), inicjujące interakcje
Widzimy fryzjera rozprowadzającego na dłoniach krem i wywołujące satori.
62
Zakończenie
W II części książki Zen i sztuka fotografii uwypukliłem
istotę wzajemnych połączeń pomiędzy trzema for-
mami obrazu fotograficznego: fotografiÄ… statycznÄ…,
fotoreportażem i filmem. Omówiłem pokrótce wspólne
dla wszystkich trzech gatunków koncepcje studium,
punctum, satori oraz  trzeciego efektu . Wspólne
elementy odnalez
ć można również na planie oświe-
tlenia, obróbki i kompozycji.
Fotografia statyczna, fotoreportaż i film mają
dziś o wiele więcej wspólnego, aniżeli kiedykolwiek
przedtem. Pojawienie siÄ™ na rynku zaawansowanych
technologiczne lustrzanek cyfrowych z funkcjÄ… na-
grywania wideo w HD dowodzi powolnego zacie-
rania się granic pomiędzy wymienionymi dyscypli-
nami. Na naszych oczach w dziedzinie obrazu foto-
graficznego dokonuje się rewolucyjny postęp tech-
nologiczny, któremu towarzyszą gruntowne zmiany
pojęciowe.
Z Kolory Prowansji. Roussillon, Francja
63